Multimedia w Wikimedia Commons
![src=]()
Łąka podwodna
Zostera sp.
Zostera, tasiemnica (Zostera L.) – rodzaj traw morskich z rodziny zosterowatych (Zosteraceae), obejmujący 16 gatunków[3] występujących w morzach i oceanach w strefie klimatu umiarkowanego i podzwrotnikowego. W Polsce występują dwa gatunki: zostera morska i zostera drobna[4].
Nazwa naukowa rodzaju pochodzi od greckiego słowa ζόστερ (zoster – pas, obręcz)[5].
Zasięg geograficzny
Zostery występują w strefie litoralnej mórz i oceanów klimatu umiarkowanego i podzwrotnikowego, w Europie, Afryce, Azji, Australii i Ameryce Północnej. Rośliny te nie występują na wybrzeżach Ameryki Środkowej i Antarktyki. W Ameryce Południowej występują jedynie na wybrzeżu środkowego Chile[3].
Morfologia
- Łodyga
- Monopodialnie rozgałęziające się kłącze, tworzące w węzłach krótkie pędy z kilkoma liśćmi[6].
- Korzenie
- Łodyga ukorzenia się w węzłach, tworząc wiązkowo od 5 do 20 korzeni[7].
- Liście
- Blaszki liściowe całobrzegie lub rzadko drobnoząbkowane, równowąskie, z 3–11 równoległymi żyłkami przewodzącymi[6]. Pochwa liściowa błoniasta lub skórzasta, uszkowata i języczkowata[6], otwarta lub rurowata, rozkładająca się później niż blaszka liściowa[7].
- Kwiaty
- Rośliny jednopienne[6]. Kwiaty jednopłciowe, zebrane w lancetowatą kolbę, otoczoną liściową pochwą kwiatostanową[7], siedzącą, wyrastającą pachwinowo, o spłaszczonej osi[6]. Kwiaty męskie i żeńskie występują naprzemiennie na jednej kolbie. Kwiaty męskie często wsparte podsadką[7], z dwukomorowymi główkami pręcików[6]. Słupki eliptyczne[7], z krótkimi szyjkami i 2 szydłowatymi lub nitkowatymi znamionami[6].
- Owoce
- Podobne do niełupki, jajowate do eliptycznych[7].
Biologia i ekologia
- Rozwój
-
Wieloletnie, rzadko jednoroczne[7], wodne geofity (hydrogeofity)[3].
- Siedlisko
-
Strefy litoralne mórz i oceanów. Osłonięte zatoki i otwarte wybrzeża oraz ujścia rzek i laguny, na osadach piaszczystych, kamienistych i mulistych, na głębokości od 0,5 do 20 metrów, rzadziej do 50 metrów (Zostera polychlamys)[8].
Systematyka
- Systematyka według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
- Jeden z rodzajów z rodziny zosterowatych (Zosteraceae) w obrębie rzędu żabieńcowców (Alismatales) należących do kladu jednoliściennych[1].
- Gatunki flory Polski[4]
- Pozostałe gatunki[3]
Zagrożenie i ochrona
14 gatunków zostery zostało ujętych w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych[8]:
-
Zostera asiatica – status NT (bliski zagrożenia), populacja malejąca
-
Zostera caespitosa – status VU (narażony), populacja malejąca
-
Zostera capensis – status VU (narażony), populacja malejąca
-
Zostera caulescens – status NT (bliski zagrożenia), populacja malejąca
-
Zostera chilensis – status EN (zagrożony), populacja malejąca
-
Zostera geojeensis – status EN (zagrożony), populacja malejąca – gatunek o nieustalonym statusie taksonomicznym
-
Zostera japonica – status LT (mniejszej troski), populacja rosnąca
-
Zostera marina – status LT (mniejszej troski), populacja malejąca
-
Zostera muelleri – status LT (mniejszej troski), populacja stabilna
-
Zostera nigricaulis – status LT (mniejszej troski), populacja malejąca
-
Zostera noltii – status LT (mniejszej troski), populacja malejąca
-
Zostera pacifica – status LT (mniejszej troski) – gatunek obecnie uznany za synonim Zostera marina
-
Zostera polychlamys – status LT (mniejszej troski), populacja stabilna
-
Zostera tasmanica – status LT (mniejszej troski), populacja stabilna
W Polsce zostera morska objęta jest ochroną gatunkową na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin[9]. Roślina ta umieszczona jest też na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006), jako gatunek wymierając (kategoria zagrożenia: E)[10]. Gatunek ten występuje w 3 specjalnych obszarach ochrony siedlisk systemu Natura 2000: Ostoja Słowińska, Wolin i Uznam oraz Zatoka Pucka i Mierzeja Helska[11].
Zostera drobna w Polsce prawdopodobnie wymarła. Dawniej występowała w okolicach Gdańska[12]
Zastosowanie
Liście, kłącza i nasiona zostery morskiej są jadalne. Liście są spożywane na surowo lub gotowane. Ich nasady są kruche i słodkie. Korzenie są żute. Są ostre i słodkie. Suszone i sproszkowane kłącza stosowane są jako przyprawa, świeże kłącza i liście są często wykorzystywane jako dania świąteczne przez rdzenną ludność Ameryki Północnej[13].
Przypisy
-
↑ a b P.F. Stevens: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2016-01-23].
-
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2011-02-06].
-
↑ a b c d e Rafaël Govaerts: World Checklist of Selected Plant Families (ang.). The Board of Trustees of the Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2011-02-06].
-
↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
-
↑ Maureen L. Sullivan: The taxonomy of "seagrasses" surveyed from the higher taxa down through to the family level. Florida International University, 1994. [dostęp 2011-02-05].
-
↑ a b c d e f g Flora of China. Vol. 23: Zosteraceae. [dostęp 2011-02-06].
-
↑ a b c d e f g Flora of North America. Vol. 22: Zosteraceae. [dostęp 2011-02-06].
-
↑ a b IUCN 2010. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2010.4.. [dostęp 2011-02-06].
-
↑ Dz.U. z 2014 r. nr 0, poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin
-
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
-
↑ Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000. Ministerstwo Środowiska. [dostęp 2010-02-06].
-
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 535. ISBN 978-83-01-14342-8.
-
↑ Plants For A Future (ang.). [dostęp 2015-12-12].
