Amaranthus cruentus L.

El marxant vermell o espinac africà (Amaranthus cruentus) és una espècie herbàcia comestible dins la família amarantàcia és originària d'Amèrica. És una de les tres espècies d'amarant cultivades pel seu gra les altres dues són Amaranthus hypochondriacus i Amaranthus caudatus. És una espècie anual amb una inflorescència de flors de color rosa fosc, floreix des de l'estiu a la tardor. Pot arribar a fer els dos metres d'alt. Ja es cultivava a Amèrica Central des d'abans de 4000 aC i encara es cultiva. Generalment la planta és de color verd però en el ritual inca es feia servir una varietat de color porpra.

Ús

Es mengen les seves llavors com si fos un cereal. Les llavors cultivades són blanques i les silvestres negres. Se'n fa també un producte pastisser anomenat "alegría". Les fulles esmengen com les dels espinacs.

A parts d'Àfrica és un important cultiu de subsistència.^[1]

Sinònims

• Amaranthus anacardana Hook.f.
• Amaranthus arardhanus Sweet
• Amaranthus carneus Moq.
• Amaranthus chlorostachys Moq.
• Amaranthus esculentus Besser ex Moq.
• Amaranthus farinaceus Roxb. ex Moq.
• Amaranthus guadeloupensis Voss
• Amaranthus guadelupensis Moq.
• Amaranthus hybridus subsp. cruentus (L.) Thell.
• Amaranthus hybridus var. paniculatus (L.) Uline & W.L.Bray
• Amaranthus hybridus var. patulus (Bertol.) Thell.
• Amaranthus hybridus subsp. patulus (Bertol.) Carretero

• Amaranthus incarnatus Moq.
• Amaranthus montevidensis Moq.
• Amaranthus paniculatus L.
• Amaranthus patulus Bertol.
• Amaranthus purgans Moq.
• Amaranthus rubescens Moq.
• Amaranthus sanguineus L.
• Amaranthus sanguinolentus Schrad. ex Moq.
• Amaranthus speciosus Sims
• Amaranthus spicatus Wirzén
• Amaranthus strictus Willd.
• Galliaria patula Bubani^[2]

Galeria

• Fulles d'Amaranthus cruentus 'Oeschberg'

• Capítols florals d'Amaranthus cruentus 'Oeschberg'

• Flors d'Amaranthus cruentus 'Foxtail'

Referències

Enllaços externs

• USDA profile Amaranthus cruentus
• Edible plants info page
• Jepson Manual treatment
• Taxonomic, Scientific, and Distribution Information
• Van Wyk, Ben-Erik (2005). Food Plants of the World. Portland, Oregon: Timber Press, Inc. ISBN 0-88192-743-0
• Amaranthus cruentus (TSN 20730) al web del Sistema Integrat d'Informació Taxonòmica. [Consultat el 25 de septiembre del 2006]. (anglès)

• PROTAbase on Amaranthus cruentus

A Wikimedia Commons hi ha contingut multimèdia relatiu a: Marxant vermell Podeu veure l'entrada corresponent a aquest tàxon, clade o naturalista dins el projecte Wikispecies.

Planhigion blodeuol yw Blodyn amor porffor sy'n enw gwrywaidd. Mae'n perthyn i'r teulu Amaranthaceae yn y genws Amaranthus. Yr enw gwyddonol (Lladin) yw Amaranthus cruentus a'r enw Saesneg yw Purple amaranth. Yn Maharashtra, caiff ei alw'n shravani maath ("श्रावणी माठ") neu rajgira ("राजगिरा"). Caiff ei fwyta oherwydd ei rawn llawn maeth.

Mae'n blanhigyn lluosflwydd. Nid oes ganddo stipwl (neu ddeilen fach). Fel arfer mae'r dail yn ddanheddog.

Disgrifiad

Mae'r Amaranthus cruentus yn llysieuyn tal, gyda chlystyrao o flodau pinc tywyll. Gall dyfu i uchder o 2 fetr (6 tr) a blodeua yn yr haf, neu'r hydref. Gwyrdd ydy lliw'r dail, ond ceir amrywiad porffor o ardal yr Inca, ac a ddefnyddiwyd mewn defodau flynyddoedd yn ôl.

Gweler hefyd

• Blodyn amor
• Blodyn amor Guernsey
• Blodyn amor parhaol
• Blodyn amor gwyn
• Blodyn amor deuoecaidd
• Blodyn amor pruddglwyfus
• Blodyn amor byr-depalog
• Blodyn amor blaenfain
• Blodyn amor gorweddol
• Blodyn amor gwyrdd
• Geiriadur rhywogaethau Gwefan Llên Natur

Cyfeiriadau

Laskavec krvavý (Amaranthus cruentus) je druh kvetoucí rostliny z čeledi laskavcovité (Amaranthaceae), který dává výživné laskavcové obilí. Jedná se o jeden ze tří druhů laskavců (Amaranthus) pěstovaných jako zdroj obilí, dalšími dvěma jsou Amaranthus hypochondiacus a Amaranthus caudatus. V Mexiku se tato rostlina nazývá "huautli a alegría", v angličtině má několik běžných jmen: "blood amaranth (laskavec krvavý)", "red amaranth (laskavec červený)", "purple amaranth" (laskavec nachový), "prince’s feather (knížecí peří)" a "Mexican grain amaranth (mexický obilný laskavec)".^[1] V indickém státě Maháraštra se nazývá "shravani maath" (श्रावणी माठ) nebo "rajgira"(राजगिरा).

Popis

Laskavec krvavý je vysoká jednoletá bylina s trsem tmavě růžových květů. Rostlina může vyrůst až do výšky 2 metry, kvete od léta do podzimu. Předpokládá se, že pochází z laskavce Amaranthus hybridus, s nímž sdílí mnoho morfologických znaků. Rostlina má obvykle zelenou barvu, ale fialová varianta byla poprvé využita při inckých rituálech.

Využití

Tento druh byl používán jako zdroj potravy ve Střední Americe již v roce 4000 před naším letopočtem. Semena se konzumují jako obilná zrna. Zrna jsou u divoké rostliny černá a u domestikované formy bílá. Je možné je rozemlít na mouku (bezlepková, vhodná pro celiaky), osmažit jako popcorn, vařit jako kaši nebo udělat sladkost zvanou alegría. Listy se mohou vařit jako špenát a semena mohou být použita jako výživné klíčky. Laskavec krvavý již ve Střední Americe není základní potravinou, ale stále se zde pěstuje a prodává jako zdravá výživa.

Je to důležitá plodina pro samozásobitelské zemědělce v Africe.^[2]

V indickém státě Maháraštra se v průběhu měsíce Shravan na festivalech podává smažená zelenina se strouhaným kokosem. Stvol (lodyha) se dělá na kari s fazolkami lablabu purpurového (Lablab purpureus). Lid Zuni (původní americké obyvatelstvo z oblasti dnešního Nového Mexika a Arizony) drtil chlupatou část rostliny na jemnou moučku, kterou používali k barvení slavnostního chleba načerveno.^[3] Drcené listy a květy se po navlhčení vtíraly do tváří jako růž.^[3]

Reference

V tomto článku byl použit překlad textu z článku Amaranthus cruentus na anglické Wikipedii.

1. ↑ "BSBI List 2007" (xls). Botanical Society of Britain and Ireland. Archived from the original on 2015-02-25. Cit. 2014-10-17.
2. ↑ Grubben, G.J.H. & Denton, O.A. (2004) Plant Resources of Tropical Africa 2. Vegetables. PROTA Foundation, Wageningen; Backhuys, Leiden; CTA, Wageningen.
3. ↑ ^{a b} Stevenson, Matilda Coxe (1915)ː Ethnobotany of the Zuni Indians. SI-BAE Annual Report #30 p.87

Der Rispen-Fuchsschwanz (Amaranthus cruentus), auch Rispiger Fuchsschwanz oder Färber-Fuchsschwanz und wie andere Arten dieser Gattung Amarant genannt^[1], ist eine Pflanzenart aus der Gattung Amarant (Amaranthus) innerhalb der Familie der Fuchsschwanzgewächse (Amaranthaceae).^[2]

Beschreibung

Erscheinungsbild und Blatt

Amaranthus cruentus wächst als einjährige krautige Pflanze, er bildet eine Pfahlwurzel^[3] und erreicht Wuchshöhen von 30 Zentimetern bis zu 2 Metern. Die Pflanzenteile sind oft rötlich. Der meist aufrechte oder seltener aufsteigende, verzweigte Stängel ist kantig, kahl oder ist mehr oder weniger dicht mit mehrzelligen Haaren (Trichome) bedeckt.

Die wechselständig und spiralig angeordneten Laubblätter sind in Blattstiel und Blattspreite gegliedert. Der Blattstiel ist bei einer Länge von 2,5 bis 18 cm relativ lang. Die einfache Blattspreite ist bei einer Länge von 6 bis 20 cm, lanzettlich bis eiförmig. Es sind keine Nebenblätter vorhanden. Die Keimblätter (Kotyledonen) sind etwa 1,5 cm lang, fleischig und gestielt.

Blütenstand und Blüte

Amaranthus cruentus ist einhäusig getrenntgeschlechtig (mönözisch). Der endständige, rispige Gesamtblütenstand ist aus dichten, ährenähnlichen Teilblütenständen zusammengesetzt und besitzt eine Länge von 30 bis 50 cm sowie einen Durchmesser bis etwa 15 cm. Der oberste Teilblütenstand ist meist aufrecht. Die etwa 2 mm langen Tragblätter sind unterhalb ihrer Mitte trockenhäutig.

Die fast stiellosen (subsessil) Blüten haben Tragblätter, diese sind lanzettlich mit einer langen Spitze.^[4] Die männlichen Blüten besitzen vier oder fünf 2 bis 2,4 mm lange, zugespitzte, spatelförmige, überlappende Perigonblätter und fünf freie, etwa 1 mm lange Staubblätter. Die weiblichen Blüten mit oberständigem Fruchtknoten besitzen immer fünf 1,2 bis 1,8 mm lange, fast gleiche Perigonblätter, die länglich bis elliptisch sind mit spitzem bis gerundetem oberen Ende. Der aufrechte Griffel ist an seiner Basis schlank und endet in drei Narben.

Frucht und Samen

Die dunkel rötlichen, kahlen Kapselfrüchte (ein Pyxidium oder Utrikel) sind bei einer Länge von 2 bis 2,5 mm verkehrt-eiförmig bis rhombisch und enthalten nur einen Samen. Die elfenbeinfarbig bis gelblichen oder rötlich-dunkelbraunen, glatten Pseudogetreide-Samen sind bei einem Durchmesser von etwa 1,4 Millimeter, verkehrt-eiförmig bis ellipsoid und abgeflacht, linsenförmig. Der zweikeimblättrige Embryo ist krummläufig (kampylotrop) angelegt und umringt das stärkereiche Perisperm median. Die Tausendkornmasse beträgt nur 0,5–1,1 Gramm, sie sind epigäisch keimend.

Er wächst bis in eine Höhe von 2000 Metern, ist aber nicht frostresistent und kann auf lockeren, gut durchlässigen, fruchtbaren, leicht-sauren bis -alkalischen Böden gedeihen, er bevorzugt ein sonnige und geschützte Lage. Der Temperaturbereich liegt bei 10–40 °C, er bevorzugt eine große Niederschlagsmenge. Er ist eine C4-Pflanze und qualitative Kurztagpflanze (KTP), der Ertrag ist ca. 800–3000 kg/ha.

Chromosomenzahl

Die Chromosomenzahlen betragen 2n = 32, 34.

Verbreitung

Amaranthus cruentus stammt ursprünglich aus Südamerika und wurde schon früh über Mittelamerika bis in die südlichen Gebiete der östlichen USA verbreitet.

Verwendung

Die relativ kleinen Samen sind leicht zu ernten. Sie werden als Pseudogetreide Amarant gegessen, besonders in Mexiko und Indien. Diese Pflanzenart wird inzwischen aber auch im östlichen Afrika, beispielsweise im Sudan angebaut. Die sehr nahrhaften Samen werden gemahlen und gebacken. Gegart sind die Samen gelartig. Da es schwierig ist, die kleinen Samen im Mund zu zerkleinern, passieren sie das Verdauungssystem, ohne aufgenommen zu werden. Die mild schmeckenden Laubblätter werden gekocht gegessen. Sie enthalten viele Vitamine und Mineralien.^[5] Keimlinge werden in Salaten verwendet.^[5]

Der Färber-Fuchsschwanz wurde in Mittelamerika zum Färben, besonders von Lebensmitteln verwendet.^[6][7] Die Blüten werden zum Färben von Maisbrot verwendet.^[5] Aus allen Pflanzenteilen werden gelbe und grüne Farbstoffe gewonnen.^[5]

In Moldawien diente der Rispen-Fuchsschwanz zur Abtreibung^[8].

Taxonomie

Die Erstveröffentlichung von Amaranthus cruentus erfolgte 1759 durch Carl von Linné in Systema Naturae, Editio Decima 2, S. 1269^[9]. Synonyme für Amaranthus cruentus L. sind: Amaranthus chlorostachys Willd., Amaranthus hybridus subsp. cruentus (L.) Thell., Amaranthus paniculatus L.^[10]

Trivialnamen

Weitere zum Teil auch nur regional gebräuchliche Bezeichnungen für den Rispen-Fuchsschwanz sind oder waren: Amarantenbaum, Floramour, Fuchsschwanz, Papageienfedern, Papageienkraut, rüth Stirr (Siebenbürgen), Strizolar (Zillertal), Tausendschön, Vasses besekla (mittelniederdeutsch) und Vasses sagel (mittelniederdeutsch).^[11]

Literatur

• G. J. H. Grubben, O. A. Denton: Amaranthus cruentus L. auf prota4u.org, abgerufen am 30. Mai 2017.
• James Henrickson: Eintrag bei The Jepson Manual Treatment. (Abschnitt Beschreibung und Verbreitung).

Einzelnachweise

1. ↑ Trivialnamen in vielen Sprachen.
2. ↑ Sergei L. Mosyakin, Kenneth R. Robertson: Amaranthus cruentus. In: Flora of North America Editorial Committee (Hrsg.): Flora of North America North of Mexico. Volume 4: Magnoliophyta: Caryophyllidae, part 1. Oxford University Press, New York / Oxford u. a. 2003, ISBN 0-19-517389-9, S. 423 (englisch). , online.
3. ↑ Robert H. Mohlenbrock: Flowering Plants. SIU Press, 2001, ISBN 0-8093-2380-X, S. 119 f.
4. ↑ G. J. H. Grubben: Plant Resources of Tropical Africa. 2: Vegetables, Prota, Backhuys, 2004, ISBN 90-5782-148-6, S. 67–72.
5. ↑ ^{a b c d} Eintrag bei Plants for a Future.
6. ↑ 9. Kongress zur Lebensmittelforschung bzw. 5. Forum der Lebensmittelforschung und -technologie (Memento des Originals vom 24. August 2009 im Internet Archive) Info: Der Archivlink wurde automatisch eingesetzt und noch nicht geprüft. Bitte prüfe Original- und Archivlink gemäß Anleitung und entferne dann diesen Hinweis.@1@2Vorlage:Webachiv/IABot/www.respyn.uanl.mx (PDF; 174 kB).
7. ↑ Comisión Nacional para el Conocimiento y Uso de la Biodiversidad: Recopilación y análisis de la información existente de las especies del género Amaranthus cultivadas y de sus posibles parientes silvestres en México. (PDF; 3,9 MB).
8. ↑ Al. Borza, Valeriu Buturä: Bäuerliche Pflanzenheilmittel in der Moldau (Rumänien). Sudhoffs Archiv für Geschichte der Medizin und der Naturwissenschaften, Band 31, 1/2, 1938, S. 84.
9. ↑ Erstveröffentlichung eingescannt bei biodiversitylibrary.org.
10. ↑ Amaranthus cruentus im Germplasm Resources Information Network (GRIN), USDA, ARS, National Genetic Resources Program. National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland.
11. ↑ Carl Jessen: Die deutschen Volksnamen der Pflanzen, Verlag von Philipp Cohen Hannover 1882, Seite 23 f.

Әтәч кикриге (лат. Amaranthus cruentus L., 1759) — амарантчалар гаиләлегенең Амарант ыруына караган үсемлекләр төре.

Искәрмәләр

Amaranthus cruentus is a flowering plant species that yields the nutritious staple amaranth grain. It is one of three Amaranthus species cultivated as a grain source, the other two being Amaranthus hypochondriacus and Amaranthus caudatus. In Mexico, it is called huautli (Spanish pronunciation: [ˈwawtli] and alegría ([aleˈɣɾi.a] and in English it has several common names, including blood amaranth, red amaranth, purple amaranth,^[2] prince's feather, and Mexican grain amaranth.

Description

Amaranthus cruentus is a tall annual herb topped with clusters of dark pink flowers. The plant can grow up to 2 m (6 ft) in height, and blooms in summer to fall. It is believed to have originated from Amaranthus hybridus, with which it shares many morphological features. The plant is usually green in color, but a purple variant was once grown for use in Inca rituals. height up to 13 feet are found in Wayanad, Kerala.

Uses

This species was in use as a food source in North America and Central America as early as 4000 BC. The seeds are eaten as a cereal grain. They are black in the wild plant, and white in the domesticated form. They are ground into flour, popped like popcorn, cooked into a porridge, or made into a confectionery called alegría.^[3] The leaves can be cooked like spinach, and the seeds can be germinated into nutritious sprouts. While A. cruentus is no longer a staple food in North and Central America, it is still grown and sold as a health food.

It is an important crop for subsistence farmers in Africa.^[4]

In Chhattisgarh, red amaranth is used to make Lal Bhaji, a stir-fried dish. In Maharashtra, during the month of Shravan, a stir-fried vegetable with just grated coconut is served during festivals. The stem is used in a curry made with Vaal hyacinth bean.

Among the Zuni people, the feathery part of a plant is ground into a fine meal and used to color ceremonial bread red.^[5] The crushed leaves and blossoms are also moistened and rubbed on cheeks as rouge.^[6]

In the Kinnaur District of Himachal Pradesh (India), the grain is used to make kheer and served mostly as dessert during marriage ceremonies. The flour is also used to make deep-fried chapatis (pole).

Cultivation

A. cruentus is cultivated as an ornamental plant, valued for its feather-like flowering plumes. It is usually grown from seed as a half-hardy annual, that is sown under glass in early Spring and planted out in summer. Numerous cultivars have been developed, of which the following have gained the Royal Horticultural Society's Award of Garden Merit:

• 'Autumn Palette Group'^[7] (earth colours – rust, cream, brown)
• 'Oeschberg'^[8] (crimson flowers)
• 'Velvet Curtains'^[9] (deep red/crimson)

• 

  Amaranthus cruentus 'Oeschberg' foliage

• 

  Amaranthus cruentus 'Oeschberg' flowerhead

• 

  Amaranthus cruentus 'Foxtail' flower closeup

References

Retrieved from "https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Amaranthus_cruentus&oldid=1133991284"

La ruĝa amaranto (Amaranthus cruentus), nomata ankaŭ grapola amaranto estas plantospecio el la genro Amaranto (Amaranthus) ene de la familio de la Amarantacoj (Amaranthaceae).

Priskribo

Aspekto kaj folio

Amaranthus cruentus kreskas kiel unujara herba planto. Ĝi formas pivotradikon^[1] kaj atingas kreskoalton de 30 centimetroj ĝis 2 metroj. La plantpartoj estas ofte ruĝecaj. La disbranĉiga trunko estas eĝa, kalva aŭ pli kaj malpli kovrata per triĥomoj.

La alternanta aŭ spirale starantaj folioj havas folitigojn kaj foliplatojn. La folitigon longas de 2,5 ĝis 18 cm. La simpla, lanceta ĝis ovforma foliplato longas de 6 ĝis 20 cm.. Ne ekzistas stipuloj. La kotiledonoj estas ĉirkaŭ 1,5 cm longaj, karnecaj kaj havas tigojn.

Floraro kaj floro

Amaranthus cruentus estas monoika. La terminale staranta, grapolara tuta floraro estas kunigita el densaj, spiksimilaj partaj floraroj. Ĝi longas 30 ĝis 50 cm kaj havas diametron de ĉirkaŭ 15 cm. La plej supra parta floraro staras ofte vertikale. La ĉirkaŭ 2 mm longaj brakteoj estas sube de la mezo sekhaŭta.

La masklaj floroj havas kvar aŭ kvin 2 ĝis 2,4 mm longajn, pintigitajn, spatelformajn tepalojn kaj kvinl iberajn, ĉirkaŭ 1 mm longajn stamenojn. La inaj floroj havas ĉiam kvin 1,2 ĝis 1,8 mm longajn preskaŭ samajn tepalojn, kiuj estas oblongaj ĝis lanceraj ĝis eliptaj kaj havas pintajn ĝis rondigitajn finojn.

Frukto kaj semoj

La malhele ruĝaj, kalvaj kapsuloj (kapsulkovriloj) longas 2 ĝis 2,5 mm kaj estas renverse ovoformaj ĝis rombaj kaj enestas nur unu semo. La eburkoloraj ĝis flavecaj aŭ ruĝe malhelbrunaj glataj pseŭdogreno-semoj havas diametron de ĉirkaŭ 1,4 mm. La semo havas ameloriĉan perispermon. La milgrajna amaso estas nur 0,5–1,1 gramoj.

La planto kreskas ĝis alteco de 2000 metroj super marnivelo. Ĝi ne estas frostrezista kaj povas kreski sur malkompaktaj bone tralaseblaj fekundaj, acidetaj ĝis alkalaj grundoj. La planto preferas sunan kaj protektatan kreskejon. La temperaturo estu inter 10–40 °C. Ĝi preferas multe da precipitaĵo. Ĝi estas C4-planto kaj kvalita kurttaga planto (KTP), la rikolto estas ĉirkaŭ 800–3000 kg/ha.

Kromosomnombro

La kromosomonombro estas 2n = 32, 34.

Disvastigo

Amaranthus cruentus hejmiĝas en Sudameriko kaj disvastiĝis jam frue ĝis Mezameriko kaj la sudaj regionoj de sudorienta Usono.

Uzado

La relative malgrandaj semoj estas facile rikolteblaj. Ili estas manĝataj kiel pseŭdogreno, precipe en Meksikio kaj Hindio. Intertempe tiu amaranto ankaŭ estas kultivata en orienta Afriko, ekzemple en Sudano.

Taksonomio

La unua priskribo de Amaranthus cruentus okazis 1759 fare de Carl von Linné en Systema Naturae, Editio Decima 2, p. 1269 ^[2]. Sinonimoj por Amaranthus cruentus L. estas: Amaranthus chlorostachys WILLD., Amaranthus hybridus subsp. cruentus (L.) THELL., Amaranthus paniculatus L.^[3]

Literaturo

• G. J. H. Grubben, O. A. Denton: Amaranthus cruentus L. auf prota4u.org, abgerufen am 30. Mai 2017.
• James Henrickson: Eintrag bei The Jepson Manual Treatment. (Abschnitt Beschreibung und Verbreitung).

Referencoj

1. ↑ Robert H. Mohlenbrock: Flowering Plants. SIU Press, 2001, ISBN 0-8093-2380-X, S. 119 f.
2. ↑ Erstveröffentlichung eingescannt bei biodiversitylibrary.org.
3. ↑ Amaranthus cruentus en Germplasm Resources Information Network (GRIN), USDA, ARS, National Genetic Resources Program. National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. Alirita la 7an de Oktobro 2018.

Amaranthus cruentus, es una especie herbácea perteneciente a la familia Amaranthaceae. Se encuentra en Norteamérica y Sudamérica. Es una de las tres especies de amaranto cultivadas como fuente de grano, los otros dos son A. hypochondriacus y A. caudatus. Tiene varios nombres comunes, los más comunes son huauhtli y alegría.

Descripción

Amaranthus cruentus es una hierba anual coronada con racimos de flores de color rosa oscuro. La planta puede crecer hasta los 2 m de altura, y florece desde verano a otoño. Se cree que procedía de Amaranthus hybridus, con el que comparte muchas características morfológicas. Esta especie se encontraba en uso como una fuente de alimentos en América Central desde antes del 4000 a. C. La planta es generalmente de color verde, pero una variante de color púrpura fue utilizada en los rituales incas.Este cultivo es fuente de una gran gama de nutrientes, es muy usado en la India.

Utilización

Las semillas se comen como un grano de cereal. Son de color negro en el medio silvestre y blanco en la forma domesticada. Se trata de una fuente para harina, palomitas, cocida y en confitería llamada alegría. Las hojas pueden cocinarse como las espinacas, y las semillas pueden germinar en brotes nutritivos. Si bien A. cruentus ya no es un alimento básico, todavía es cultivado y vendido como un alimento saludable.

Es un cultivo importante para los agricultores de subsistencia en África.^[1]​

Taxonomía

Amaranthus cruentus fue descrita por Carlos Linneo y publicado en Systema Naturae, Editio Decima 2: 1269. 1759.^[2]​

Etimología

amaranthus: nombre genérico que procede del griego amaranthos, que significa "flor que no se marchita".

cruentus: epíteto latino que significa "ensangrentado", haciendo referencia a la coloración de las inflorescencias.^[3]​

Sinonimia

• Amaranthus anacardana Hook.f.
• Amaranthus arardhanus Sweet
• Amaranthus carneus Moq.
• Amaranthus chlorostachys Moq.
• Amaranthus esculentus Besser ex Moq.
• Amaranthus farinaceus Roxb. ex Moq.
• Amaranthus guadeloupensis Voss
• Amaranthus guadelupensis Moq.
• Amaranthus hybridus subsp. cruentus (L.) Thell.
• Amaranthus hybridus var. paniculatus (L.) Uline & W.L.Bray
• Amaranthus hybridus var. patulus (Bertol.) Thell.
• Amaranthus hybridus subsp. patulus (Bertol.) Carretero
• Amaranthus incarnatus Moq.
• Amaranthus montevidensis Moq.
• Amaranthus paniculatus L.
• Amaranthus patulus Bertol.
• Amaranthus purgans Moq.
• Amaranthus rubescens Moq.
• Amaranthus sanguineus L.
• Amaranthus sanguinolentus Schrad. ex Moq.
• Amaranthus speciosus Sims
• Amaranthus spicatus Wirzén
• Amaranthus strictus Willd.
• Galliaria patula Bubani^[4]​

Referencias

Verev rebashein ehk laiuv rebashein (Amaranthus cruentus) on rebasheinaliste sugukonda, rebasheina perekonda kuuluv üheaastane rohttaim.

Verev rebasehein kasvab kuni 120 cm kõrguseks. Taimel on jõulised püstisted varred. Lehed piklikmunajad. Õied on koondunud oranžikaspunastesse longus õisikutesse. Õitseb juulis, augustis.

Verev rebashein on valgus-, niiskus- ja soojalembene, kiirekasvuline, külmaõrn taim. Eelistab kergeid toitainerikkaid muldi. Kasutatakse iluaianduses suvelillena.

Välislingid

• Verev rebashein andmebaasis eElurikkus

• L’Amarante étalée, Amarante couleur de sang, Amarante rouge, Amarante paniculée, Amarante sanglante, Épinard du Soudan ou Queue de renard (Amaranthus cruentus L.) est une espèce de plante herbacée de la famille des Amaranthacées ou des Chénopodiacées selon la classification classique de Cronquist (1981).

Description

Caractéristiques

Organes reproducteurs

Couleur dominante des fleurs : rose

Période de floraison : août-novembre

Inflorescence : épi simple

Sexualité : hermaphrodite

Graine

• Dissémination : épizoochore

Habitat et répartition

• Habitat type : tonsures annuelles acidophiles, européennes
• Aire de répartition : introduit (Amérique tropicale)

Utilisation

C'est une plante ornementale.

Cette plante est comestible, elle était sacrée pour les Aztèques, Incas et Mayas qui en consommaient les graines et les feuilles.

On en tire également un colorant alimentaire, le « rouge amarante » (E123).

• Jeune pied d'amarante rouge, à Madagascar

• La plante

• De plus près

• gros plan sur une inflorescence

• Dessin naturaliste

• Amarante rouge à maturité, à Madagascar

Références taxinomiques

• (en) Référence JSTOR Plants : Amaranthus cruentus (consulté le 5 août 2014)
• (en) Référence Catalogue of Life : Amaranthus cruentus L. (consulté le 16 décembre 2020)
• (en) Référence Catalogue of Life : Amaranthus hybridus L. (consulté le 16 décembre 2020)
• (en) Référence Flora of North America : Amaranthus cruentus (consulté le 5 août 2014)
• (en) Référence Flora of China : Amaranthus cruentus (consulté le 5 août 2014)
• (en) Référence Flora of Pakistan : Amaranthus cruentus (consulté le 5 août 2014)
• (en) Référence FloraBase (Australie-Occidentale) : classification Amaranthus cruentus (+ photos + distribution + description) (consulté le 5 août 2014)
• (en) Référence GRIN : espèce Amaranthus cruentus L. (consulté le 5 août 2014)
• (fr) Référence Tela Botanica (France métro) : Amaranthus hybridus subsp. cruentus (L.) Thell. (consulté le 22 mars 2016) - synonyme
• (fr) Référence INPN : Amaranthus cruentus L., 1759 (consulté le 5 août 2014)
• (fr+en) Référence ITIS : Amaranthus cruentus L. (consulté le 5 août 2014)
• (en) Référence NCBI : Amaranthus cruentus (taxons inclus) (consulté le 5 août 2014)
• (en) Référence The Plant List : Amaranthus cruentus L. (Source: KewGarden WCSP) (consulté le 5 août 2014)
• (en) Référence Tropicos : Amaranthus cruentus L. (Syn. Amaranthus caudatus L., Amaranthus hybridus L., Amaranthus hybridus subsp. cruentus (L.) Thell., Amaranthus hybridus var. paniculatus (L.) Uline & W.L. Bray) (+ liste sous-taxons) (consulté le 5 août 2014)
• (en) Référence uBio : Amaranthus cruentus L. (consulté le 5 août 2014)

Notes et références

Wisaty šćěrjenc (Amaranthus cruentus) je rostlina ze swójby šćěrjencowych rostlinow (Amaranthaceae).

Wopis

Stejnišćo

Rozšěrjenje

Wužiwanje

Nóžki

1. ↑ Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 500.
2. ↑ W internetowym słowniku: Amarant

Žórła

• Brankačk, Jurij: Wobrazowy słownik hornjoserbskich rostlinskich mjenow na CD ROM. Rěčny centrum WITAJ, wudaće za serbske šule. Budyšin 2005.
• Kubát, K. (Hlavní editor): Klíč ke květeně České republiky. Academia, Praha (2002)
• Lajnert, Jan: Rostlinske mjena. Serbske. Němske. Łaćanske. Rjadowane po přirodnym systemje. Volk und Wissen Volkseigener Verlag Berlin (1954)
• Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)

Amaranthus cruentus L., 1759 è una pianta della famiglia Amaranthaceae.^[1]

Uso alimentare

Lo stesso argomento in dettaglio: Amaranto (alimento).

Originaria dell'area del Messico, questa specie era utilizzata come fonte di cibo in America Centrale già nel 4000 a.C..

Note

Bibliografia

• (EN) Antoinette A. Betschart, D.W. Irving, A.D. Shepherd, R.M. Saunders, Amaranthus Cruentus: Milling Characteristics, Distribution of Nutrients within Seed Components, and the Effects of Temperature on Nutritional Quality, in Journal of Food Science, vol. 46, n. 4, 1981, pp. 1181–1187, DOI:10.1111/j.1365-2621.1981.tb03019.x.

Šluotinis burnotis (lot. Amaranthus paniculatus, sin. Amaranthus cruentus^[1]) – burnotinių (Amaranthaceae) šeimos augalas.

Aukštis iki 2 m. Lapai pražanginiai, dideli, smailėjantys. Žiedai susitelkę kamuolėliais tankiose žalios spalvos (nors dekoratyviniai būna raudonų, gelsvų, baltų, alyvinių ir kitų spalvų) šluotelėse. Šviesiamėgis, mėgsta gerai drenuojamą dirvą.

Lietuvoje gan dažnas, auginamas gėlynuose, darželiuose, kapinėse kaip dekoratyvinis augalas. Neretai sulaukėja ir virsta piktžole^[2].

Šaltiniai

Vikiteka

Szarłat wyniosły (szarłat wiechowaty, amarantus, amarant^[2][3], łac. Amaranthus cruentus L.) – gatunek rośliny z rodziny szarłatowatych. Prawdopodobnie pochodzi z Ameryki Środkowej, obecnie jest uprawiany w wielu rejonach świata^[4].

Zastosowanie

Roślinę tę uprawiano na nasiona już ponad 4000 lat p.n.e. w Ameryce Północnej i Południowej, w Europie zaś amarantus pojawił się na przełomie XVI i XVII w^[5]. Był, obok kukurydzy, ziemniaka i fasoli, podstawową rośliną uprawną Inków i Azteków^[6].

Amarantus bywa nazywany „zbożem XXI wieku”. Nasiona szarłatu uprawnego mają wysoką wartość odżywczą i są szeroko stosowane w piekarnictwie, przemyśle cukierniczym i farmaceutycznym. Nasiona nie zawierają glutenu, mogą zatem być stosowane w diecie dzieci chorych na celiakię. Masa nadziemna roślin może być wykorzystana jako zielonka, susz i kiszonka. Ponadto amarantus należy do grupy roślin charakteryzujących się specyficznym mechanizmem fotosyntezy typu C4, o wyższej i sprawniejszej efektywności wiązania CO2 atmosferycznego w porównaniu z roślinami o bardziej rozpowszechnionym mechanizmie fotosyntezy typu C3^[5].

Wartość energetyczna 1668 kJ (398 kcal) Białka 15,8 g szczegółowe informacje RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 34% 34% 34% 34% M 28% 28% 28% 28% Węglowodany 73,4 g szczegółowe informacje Przyswajalne 59,4 g RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 46% 46% 46% 46% M 46% 46% 46% 46% Skrobia 53,7 g Błonnik 14,0 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 56% 56% 67% 67% M 37% 37% 47% 47% Tłuszcze 7,5 g szczegółowe informacje Kwasy tł. nasycone 1,46 g Witaminy Tiamina (B1) 0,073 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,6% 6,6% 6,6% 6,6% M 6,1% 6,1% 6,1% 6,1% Niacyna (B3) 0,97 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,9% 6,9% 6,9% 6,9% M 6,1% 6,1% 6,1% 6,1% Foliany 0,082 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 21% 21% 21% 21% M 21% 21% 21% 21% Makroelementy Wapń 159,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 16% 16% 13% 13% M 16% 16% 16% 13% Magnez 239,00 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 77% 75% 75% 75% M 60% 57% 57% 57% Potas 423,00 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 9,0% 9,0% 9,0% 9,0% M 9,0% 9,0% 9,0% 9,0% Sód 5,00 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,3% 0,3% 0,4% 0,4% M 0,3% 0,3% 0,4% 0,4% Mikroelementy Żelazo 7,8 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 43% 43% 98% 98% M 98% 98% 98% 98% Dane liczbowe na podstawie: ^[7]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health^[8] Wartość odżywcza Amaranthus, ziarno gotowane (100 g) Wartość energetyczna 716 kJ (171 kcal) Białka 6,8 g szczegółowe informacje RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 15% 15% 15% 15% M 12% 12% 12% 12% Węglowodany 31,6 g szczegółowe informacje Przyswajalne 25,5 g RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 20% 20% 20% 20% M 20% 20% 20% 20% Skrobia 23,1 g Błonnik 6,1 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 24% 24% 29% 29% M 16% 16% 20% 20% Tłuszcze 3,2 g szczegółowe informacje Kwasy tł. nasycone 0,63 g Witaminy Tiamina (B1) 0,024 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,2% 2,2% 2,2% 2,2% M 2,0% 2,0% 2,0% 2,0% Foliany 0,0282 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 7,1% 7,1% 7,1% 7,1% M 7,1% 7,1% 7,1% 7,1% Makroelementy Wapń 68 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 6,8% 6,8% 5,7% 5,7% M 6,8% 6,8% 6,8% 5,7% Magnez 103 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 33% 32% 32% 32% M 26% 25% 25% 25% Potas 182 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,9% 3,9% 3,9% 3,9% M 3,9% 3,9% 3,9% 3,9% Sód 2 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,1% 0,1% 0,2% 0,2% M 0,1% 0,1% 0,2% 0,2% Mikroelementy Żelazo 3,4 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 19% 19% 43% 43% M 43% 43% 43% 43% Dane liczbowe na podstawie: ^[7]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health^[8] Wartość odżywcza Olej amarantusowy (100 g) Wartość energetyczna 3700 kJ (884 kcal) Białka 0 g szczegółowe informacje RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Węglowodany 0 g Tłuszcze 100 g szczegółowe informacje Kwasy tł. nasycone 25 g Kwasy tł. nienasycone Jednonienasycone 26,8 g Wielonienasycone 48,2 g Woda 0 g szczegółowe informacje AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Dane liczbowe na podstawie: ^[7]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health^[8] Wartość odżywcza Mąka z amaranthusa (100 g) Wartość energetyczna 1657 kJ (396 kcal) Białka 15,6 g szczegółowe informacje RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 34% 34% 34% 34% M 28% 28% 28% 28% Węglowodany 71,5 g szczegółowe informacje Przyswajalne 60,1 g RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 46% 46% 46% 46% M 46% 46% 46% 46% Skrobia 57,3 g Błonnik 11,4 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 46% 46% 54% 54% M 30% 30% 38% 38% Tłuszcze 7,4 g szczegółowe informacje Kwasy tł. nasycone 2,1 g Kwasy tł. nienasycone Jednonienasycone b.d. g Wielonienasycone b.d. g Woda b.d. g szczegółowe informacje Witaminy Ryboflawina (B2) 1,8 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 164% 164% 164% 164% M 138% 138% 138% 138% Witamina B6 0,6 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 46% 46% 40% 40% M 46% 46% 35% 35% Makroelementy Fosfor 603 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 86% 86% 86% 86% M 86% 86% 86% 86% Wapń 186 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 19% 19% 16% 16% M 19% 19% 19% 16% Magnez 266 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 86% 83% 83% 83% M 67% 63% 63% 63% Potas 527 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 11% 11% 11% 11% M 11% 11% 11% 11% Sód 2 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,1% 0,1% 0,2% 0,2% M 0,1% 0,1% 0,2% 0,2% Mikroelementy Żelazo 7,2 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 40% 40% 90% 90% M 90% 90% 90% 90% Miedź 0,5 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 56% 56% 56% 56% M 56% 56% 56% 56% Cynk 3,0 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 38% 38% 38% 38% M 27% 27% 27% 27% Mangan 3,3 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 183% 183% 183% 183% M 143% 143% 143% 143% Dane liczbowe na podstawie: ^[7]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health^[8] Wartość odżywcza Mąka z amaranthusa, prażona (100 g) Wartość energetyczna 1785 kJ (426 kcal) Białka 18,0 g szczegółowe informacje RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 39% 39% 39% 39% M 32% 32% 32% 32% Węglowodany 77,0 g szczegółowe informacje Przyswajalne 63,0 g RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 48% 48% 48% 48% M 48% 48% 48% 48% Błonnik 14,0 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 56% 56% 67% 67% M 37% 37% 47% 47% Tłuszcze 8,0 g szczegółowe informacje Kwasy tł. nasycone 3,00 g Kwasy tł. nienasycone Jednonienasycone b.d. g Wielonienasycone b.d. g Woda b.d. g szczegółowe informacje Makroelementy Wapń 150 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 15% 15% 13% 13% M 15% 15% 15% 13% Magnez 250 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 81% 78% 78% 78% M 63% 60% 60% 60% Potas b.d. mg Sód 20 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,3% 1,3% 1,5% 1,7% M 1,3% 1,3% 1,5% 1,7% Mikroelementy Żelazo 7,5 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 42% 42% 94% 94% M 94% 94% 94% 94% Dane liczbowe na podstawie: ^[7]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health^[8]

W Polsce ponad 90% upraw znajduje się na Lubelszczyźnie. Od pewnego czasu znów cieszy się popularnością, jako surowiec na paszę, mąkę i kaszę niezawierającą glutenu, a więc przydatną dla osób uczulonych na tę substancję. Chętnie spożywany też przez wegetarian, gdyż posiada wszystkie aminokwasy egzogenne^[9][6].

Nazwa

Zobacz hasło amarant w Wikisłowniku

Łacińska nazwa rośliny jest źródłem nazwy barwy amarantowej, koloru wypustek przy kołnierzach jednego z historycznych polskich mundurów wojskowych. Używa się też zamiennie określenia barwy szkarłatnej.

Przypisy

Blodamarant (Amaranthus hybridus ssp. cruentus^[1]) är en högväxt ört i amarantsläktet.

Referenser

1. ^ ”Den virtuella floran: Amaranthus hybridus L. - Grönamarant”. linnaeus.nrm.se. http://linnaeus.nrm.se/flora/di/amarantha/amara/amarhyb.html. Läst 5 april 2019.

Externa länkar

• Wikimedia Commons har media som rör Blodamarant.
  Bilder & media
• Auktordate - IPNI

Amaranthus cruentus là loài thực vật có hoa thuộc họ Dền. Loài này được L. mô tả khoa học đầu tiên năm 1759.^[1] Đây là một loài thực vật có hoa được trồng lấy hạt lương thực thiết yếu. Nó là một trong ba loài Amaranthus trồng lấy hạt làm lương thực, hai loài kia là amaranthus hypochondriacus và amaranthus caudatus. Tại Mexico, nó được gọi là huautli (phát âm tiếng Tây Ban Nha: [wautɬi] và Alegría ([aleɣɾi.a] và trong tiếng Anh nó có một số tên gọi thông thường, bao gồm rau dền máu, rau dền đỏ, dền tím, lông hoàng tử, và dền ngũ cốc (blood amaranth, red amaranth, purple amaranth,^[2] prince's feather, và Mexican grain amaranth). Trong Maharashtra, nó được gọi là shravani maath ("श्रावणी माठ") hoặc rajgira ("राजगिरा").

Mô tả

Amaranthus cruentus là một loại thảo mộc cao hàng năm phía trên có cụm hoa màu hồng đậm. Cây có thể phát triển cao lên đến 2 m, và nở hoa vào mùa hè đến mùa thu. Nó được cho là có nguồn gốc từ Amaranthus hybridus, mà nó chia sẻ nhiều đặc điểm hình thái. Cây thường có màu xanh lục, nhưng một biến thể màu tím đã từng trồng để sử dụng trong các nghi lễ Inca.

Sử dụng

Loài này đã được sử dụng như là một nguồn thực phẩm ở Trung Mỹ vào đầu năm 4000 trước Công nguyên. Các hạt giống được người ta sử dụng như một loại hạt ngũ cốc. Hạt là màu đen trong cây mọc hoang, và màu trắng ở cây trồng thuần dưỡng. Hạt được nghiền thành bột, trông như bắp rang, được nấu chín thành cháo, và làm thành một bánh kẹo gọi là Alegría. Các lá có thể được nấu ăn như rau bina, và những hạt giống có thể nảy mầm thành chồi dinh dưỡng. Trong khi A. cruentus không còn là một thực phẩm chủ yếu ở Trung Mỹ, nó vẫn được trồng và bán như là một thực phẩm sức khỏe. Nó là một cây trồng quan trọng cho nông dân nghèo ở châu Phi^[3]. Trong Maharashtra, trong tháng Shravan, một loại rau xào với dừa nạo chỉ được phục vụ trong các lễ hội. Thân cây được sử dụng trong cà ri được làm bằng đậu ván Vaal.

Trong số những người Zuni, phần lông của caay được nghiền thành một bữa ăn tốt và được sử dụng để tô màu lễ bánh mì màu đỏ^[4]. Các lá nghiền nát và hoa cũng được làm ẩm và bôi lên má như đánh phấn^[5].

Tham khảo

Liên kết ngoài

• Phương tiện liên quan tới Amaranthus cruentus tại Wikimedia Commons
• Dữ liệu liên quan tới Amaranthus cruentus tại Wikispecies
• Vườn thực vật hoàng gia Kew; Đại học Harvard; Australian Plant Name Index (biên tập). “Amaranthus cruentus”. International Plant Names Index. Truy cập ngày 23 tháng 6 năm 2013.

선줄맨드라미(학명: Amaranthus cruentus 아마란투스 크루엔투스^[*])는 비름과의 한해살이 초본식물이다.^[4] 원산지는 멕시코와 중앙아메리카이다.^[3]

사진

• 

  떡잎과 새싹

• 

  어린 식물

• 

  꽃차례

• 

  씨

각주