Fibik czarny (Sayornis nigricans) – gatunek małego ptaka z rodziny tyrankowatych. Występuje w południowo-wschodnich Stanach Zjednoczonych, Ameryce Środkowej oraz centralnej i północnej części Ameryki Południowej.
Długość ciała tego gatunku wynosi około 17,5 cm, natomiast masa ciała od 15 do 22 gram. Głowa i pierś intensywnie czarne, grzbiet oraz skrzydła nieco jaśniejsze. Tęczówki brązowe. Brzuch oraz pokrywy podogonowe cechuje barwa biała. Sterówki czarne. Lotki I i II rzędu posiadają jasne obrzeżenia.
Środowiska życia fibika czarnego powiązane są z wodą. Preferowany habitat to zadrzewienia rosnące na brzegach rzek. Osiadły w całym swoim zasięgu.
Pożywienie stanowią owady łowione w locie. Charakterystycznym zachowaniem tego gatunku jest podnoszenie i opuszczanie ogona. Gniazdo umieszczone jest pod osłoną (np. pod mostem). W lęgu 3-7 białych, niekiedy czerwonawo nakrapianych jaj. Inkubacja trwa 15 do 18 dni. Najdłużej żyjący zaobrączkowany osobnik przeżył 8 lat.
Po raz pierwszy fibika czarnego opisał William Swainson w 1827 roku w czasopiśmie naukowym The Philosophical magazine: or Annals of chemistry, mathematics, astronomy, natural history and general science, umieszczając go w opisanym przez siebie rodzaju Tyrannula pod nazwą T. nigricans. Okaz typowy pochodził z Meksyku[3]. Dwukrotnie w 1839 gatunek ten umieszczono w rodzaju Muscicapa, raz przez Nicholasa A. Vigorsa jako M. semiatra[4] i drugi raz przez Johna J. Audobona jako M. nigricans[5]. Nazwa Sayronis nigricens została nadana przez Karola Lucjana Bonaparte w 1854 roku w Comptes rendus hebdomadaires des séances de l’Académie des sciences[6].
IOC World Bird List wyróżnia 6 podgatunków[7]:
Nazwa rodzajowa Sayornis nawiązuje do Thomasa Saya, amerykańskiego przyrodnika[9]. Ornis po grecku oznacza ptaka[10]. Nazwa gatunkowa nigricans pochodzi z łaciny i oznacza „czarniawy”[11]. Nazwa angielska rodzaju fibików, Phoebe, pochodzi od greckiego słowa Φοιβη (phoibe). Nazwa pochodzi od płaczu bogini Fojbe, ponieważ fibiki wydają z siebie płaczący głos pewee[12].
Upierzenie podgatunku nominatywnego jest w większości smoliście czarne, poza łupkowym grzbietem oraz białym brzuchem i pokrywami podogonowymi. Pokrywy skrzydłowe, lotki i zewnętrzne sterówki posiadają białe obrzeżenie. U podgatunku lateralis jest ono znacznie wyraźniejsze[13]. U podgatunku aquatica jedynie lotki drugiego rzędu posiadają obrzeżenie, a pokrywy podogonowe nie są czysto białe. Podgatunek lateralis posiada od spodu skrzydła 2 białe pasy. Osobniki S. a. amnicola są najciemniejsze z wierzchu, pokrywy podogonowe mają szarawe[14]. Tęczówki brązowe. Osobniki młodociane posiadają brązowawy wierzch ciała. Nie występuje dymorfizm płciowy. W locie skrzydła zaokrąglone, ogon ścięty[15].
Wymiary średnie: Długość ciała wynosi ok. 17,5 cm[13], rozpiętość skrzydeł 27-28 cm[15]. Długość skrzydła wynosi ok. 8,3-9,3 cm, ogona ok. 9 cm (u samic jest krótszy o ok. 1,27 cm), a skoku ok. 1,9 cm[16]. W pierwszym opisie gatunku podano długość dzioba 0,9 cala (ok. 2,3 cm)[3], jednak inne źródła mówią o mniejszej jego długości – 1,4-1,6 cm[17].
Masa ciała: 15 do 22 g[18].
Rzadko przebywa na ziemi. Nie obawia się człowieka i może wykorzystywać stworzone przez niego rzeczy, jak mosty, jako miejsce na gniazdo. Nie jest wiadome, jaki procent czasu w ciągu dnia spędza na żerowaniu, a jaki na odpoczynku; jednak z badań przeprowadzonych w Kalifornii w lutym i w marcu wynika, że ok. 9% czasu w ciągu dnia spędza w locie. Wykazuje terytorialność i agresję wobec intruzów. Często na zmianę podnosi i opuszcza ogon[28]. Z badań przeprowadzonych w Kalifornii wynika, że osobniki młode siadają zazwyczaj na wyższych gałęziach, gdzie jest więcej światła. Prawdopodobnie ma to związek z tym, że jest im trudniej dostrzec owada i złapać go. Wolniej obserwują otoczenie, będąc mniej czujnymi od dorosłych ptaków[29].
Fibiki czarne w charakterystyczny sposób podnoszą i opuszczają ogon (ang. tail pumping). Zachowanie to nie zostało wyjaśnione. Jedna z hipotez mówi o roli w utrzymaniu równowagi lub wypłaszaniu owadów przy żerowaniu, podobnie jak czyni to wachlarzówka smolista (Rhipidura leucophrys). U fibików oliwkowych stwierdzono podobne kiwanie ogonem, jednak w trakcie badań ptaki ptaki siedziały na różnych materiałach i przy różnej sile wiatru; prawdopodobnie nie ma to związku z utrzymywaniem równowagi. U ptaków, które z sukcesem zakończyły szukanie pożywienia, stwierdzono zmniejszenie intensywności kiwania ogonem[30].
Fibik czarny jest gatunkiem monogamicznym. Pary zaczynają się formować w styczniu, kończą pod koniec lutego[28]. Samiec, chcąc zwrócić uwagę samicy, podlatuje do niej trzepoczącym lotem. Jeżeli samica zaakceptuje go, obniża głowę i stroszy pióra. Samiec zawisa w powietrzu koło niej. Jeżeli samica nie zaakceptuje go, zalotnik stara się aż do zaakceptowania. Pokazy godowe stanowi lot z rozłożonym ogonem i trzepotaniem skrzydłami, zygzakiem lub spiralnie, przy jednoczesnym wykonywaniu pieśni[35].
Miejsce na gniazdo wybiera samica, ona także je buduje[35]. Jest ono przyczepione do ściany, na wysokości ok. 1,8-4,8 m nad ziemią (6-15 stóp). Często buduje ona gniazdo na podłużnicach mostów, ponieważ nad wodą jest ono bezpieczne[32]. Na początku jego budowy samica przykleja do ściany wypluwki z błota, tworząc łuk. Resztę konstrukcji w kształcie kubeczka stanowi także błoto, wymieszane z trawą, suchymi fragmentami roślin i włosami. Wnętrze wyściełają włókna roślinne, pióra i włosie[35]. Budowa zajmuje od 5 do 21 dni[28].
Lęg obejmuje od trzech do siedmiu[39] jaj, białych, niekiedy czerwonobrązowo nakrapianych[15]. Wśród 50 zbadanych jaj wymiary wynosiły przeciętnie 18,7x14,4 mm. Największe jajo mierzyło 20,3x15,2 mm. Przeciętna masa jaja to 2,1 g. W trakcie inkubacji traci ono 17,5% swej pierwotnej masy[40].
Zaobserwowano utratę piór na brzuchu (plama lęgowa) 1-4 dni przed rozpoczęciem inkubacji, przeważnie u samic, ale i u 3 samców. Inkubacja trwa 15-18 dni. W trakcie zimnej pogody może się wydłużyć. Wysiaduje głównie samica, jednak w 3 z 16 zbadanych gniazd w większości samiec wysiadywał[28]. Pisklęta zaczynają przebijać skorupkę jaja do 72 godzin przed wykluciem. Rodzice nie pomagają w tym pisklętom, jedynie wynoszą skorupki do 45 m od gniazda. Pisklę po wykluciu waży około 1,5 g. Zaczyna otwierać oczy piątego dnia[40]. Pożywienie, którym są karmione młode, nie odbiega znacznie od diety dorosłych osobników[32]. Są one w pełni opierzone po 14-21 dniach od wyklucia[35].
Sukces lęgowy badany w Santa Barbara w Kalifornii wynosił 86,5%[40].
Fibik czarny według IUCN klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC). BirdLife International oszacowały całkowity zasięg występowania na 2 970 000 km²[41]. Całkowita populacja wynosi około 970 000 osobników, w tym w Ameryce Północnej 320 000. Ma dodatnią tendencję wzrostową, ponieważ ten gatunek łatwo dostosowuje się do zmian w środowisku dokonanych przez człowieka. Według programu Breeding Bird Survey między rokiem 1966 a 1994 liczebność wzrosła o 1,8%[42].
Drapieżnikami, mogącymi zagrażać osobnikom dorosłym i lęgom tego gatunku, są m.in. krogulec czarnołbisty (Accipiter cooperii), błotniak zbożowy (Circus cyaneus) oraz pustułka amerykańska (Falco sparverius). Modrowronki zaroślowe (Aphelocoma coerulescens) mogą zabierać jaja z lęgu. Niektóre krukowate oraz dzierzby siwe (Lanius ludovicianus) zjadają pisklęta. Gryzoń z gatunku Otospermophilus beecheyi także jest potencjalnym drapieżnikiem[28]. Nie stwierdzono pasożytnictwa lęgowego ze strony starzyków brunatnogłowych (Molothrus ater), które stwierdzono u fibików północnych (Sayornis saya)[43].
Fibik czarny (Sayornis nigricans) – gatunek małego ptaka z rodziny tyrankowatych. Występuje w południowo-wschodnich Stanach Zjednoczonych, Ameryce Środkowej oraz centralnej i północnej części Ameryki Południowej.
Długość ciała tego gatunku wynosi około 17,5 cm, natomiast masa ciała od 15 do 22 gram. Głowa i pierś intensywnie czarne, grzbiet oraz skrzydła nieco jaśniejsze. Tęczówki brązowe. Brzuch oraz pokrywy podogonowe cechuje barwa biała. Sterówki czarne. Lotki I i II rzędu posiadają jasne obrzeżenia.
Środowiska życia fibika czarnego powiązane są z wodą. Preferowany habitat to zadrzewienia rosnące na brzegach rzek. Osiadły w całym swoim zasięgu.
Pożywienie stanowią owady łowione w locie. Charakterystycznym zachowaniem tego gatunku jest podnoszenie i opuszczanie ogona. Gniazdo umieszczone jest pod osłoną (np. pod mostem). W lęgu 3-7 białych, niekiedy czerwonawo nakrapianych jaj. Inkubacja trwa 15 do 18 dni. Najdłużej żyjący zaobrączkowany osobnik przeżył 8 lat.