nomes no trilho de navegação
Behi (Cydonia oblonga Mill.) — raʼnodoshlar oilasiga mansub mevali daraxt yoki buta. B.ning Ozarbayjon, Dogʻiston, Turkmaniston, Eronda yovvoyi turlari uchraydi, turk tilida ayva nomi bilan yuritilgan. Mahmud Koshgʻariyning "Devonu lugʻotit turk" asarida "avya" shaklida tilga olingan. B. Kavkaz, Oʻrta Osiyo, Qrim, Ukrainaning jan. hamda Astraxon viloyatida keng tarqalgan. Oʻzbekistondagi B.zorlarning 80% Fargʻona vodiysida. Balandligi 5–6 m, shoxshabbalari piramida shaklida, baʼzan tarvaqaylab oʻsadi. Bargi oddiy, yashil, cheti butun. Gullari yakka holda, oq yoki och pushti, aprelda gullaydi. Koʻchati oʻtqazilgach, 3—4 yili hosilga kiradi, 30—40 yil yashaydi. Katta yoshdagi daraxtlari oʻrtacha 60— 70 kghosil beradi. Mevasi sentabr—okt. oylarida uzib olinadi; vazni, naviga qarab 150—500 g . B. mevalari limon rangda yoki toʻq sariq, tuk bilan qoplangan; yetilganda tuki toʻkilib ketadi, xushboʻy. Yangi uzilgan mevasi kam isteʼmol qilinadi. B. entomofil (hasharotlar bilan changlanadigan) oʻsimlik. B. tarkibida 74,7—83,5% suv, 8,5— 15,2% qand, 0,2—1,5% kislota bor, shuningdek oshlovchi moddalar va tosh hujayralar boʻladi. Mevasi dagʻal boʻlib, uzoq saqlangandan keyin tosh hujayralar yumshab qoladi. B.dan murabbo, kompot, marmelad, sukat, qiyom, jem tayyorlanadi, ovqatga (koʻpincha palovga bosiladi) ishlatiladi. B., asosan, payvandlab koʻpaytiriladi, koʻchati 6×6 yoki 5×5 m sxemada oʻtqaziladi. B.ning koʻpchilik navlari nokka payvandtag boʻla oladi; unga ulangan nok pakana boʻladi. B. issiklik va namlikka talabchan. Sugʻoriladigan unumdor tuproqlarda, shuningdek shoʻri kam yerlarda yaxshi oʻsadi. Oʻsuv davrida tuproq sharoitiga qarab 3—8 marta sugʻoriladi.
Asosiy navlari: Non B., Quva B ., Shirin B., Samarqand yirik B., Xorazm olmasimon B. N o n B. —ertapishar, xoʻraki va konservabop, daraxti oʻrtacha. Mevasi yirik 300—400 g , olma shaklida, sariq. Eti sargʻish, oʻrtacha suvli, sal nordon, xushboʻy. Sentabrning ikkinchi yarmida uziladi, dek.gacha saqlanadi. 50–70 kg hosil beradi; Quva B.—oʻrtapishar, xoʻraki, daraxti katta (5–6 m), mevasi oʻrtacha (150—200 g), tilimli, olma shaklida, och sariq. Eti oq, tigʻiz, oʻrtacha suvli, shirin, xushxoʻr. Okt. boshlarida uziladi, yanvargacha saqlanadi. Tupi 150–200 kg hosil beradi; Shirin B. —ertapishar, xoʻraki, daraxti oʻrtacha. Mevasi 150—180 g , tilimli, noksimon, eti och sariq, sersuv, shirinnordon, yeyishli. Sentabrning ikkinchi yarmida uziladi, uzoq saqlanmaydi.
Zararkunandalari: olma qurti, olma qon biti, nok kanasi, doʻlana kapalagi va boshqa; kasalliklari: qora chirish, zang va boshqa
Rixsivoy Joʻrayev.
Behi (Cydonia oblonga Mill.) — raʼnodoshlar oilasiga mansub mevali daraxt yoki buta. B.ning Ozarbayjon, Dogʻiston, Turkmaniston, Eronda yovvoyi turlari uchraydi, turk tilida ayva nomi bilan yuritilgan. Mahmud Koshgʻariyning "Devonu lugʻotit turk" asarida "avya" shaklida tilga olingan. B. Kavkaz, Oʻrta Osiyo, Qrim, Ukrainaning jan. hamda Astraxon viloyatida keng tarqalgan. Oʻzbekistondagi B.zorlarning 80% Fargʻona vodiysida. Balandligi 5–6 m, shoxshabbalari piramida shaklida, baʼzan tarvaqaylab oʻsadi. Bargi oddiy, yashil, cheti butun. Gullari yakka holda, oq yoki och pushti, aprelda gullaydi. Koʻchati oʻtqazilgach, 3—4 yili hosilga kiradi, 30—40 yil yashaydi. Katta yoshdagi daraxtlari oʻrtacha 60— 70 kghosil beradi. Mevasi sentabr—okt. oylarida uzib olinadi; vazni, naviga qarab 150—500 g . B. mevalari limon rangda yoki toʻq sariq, tuk bilan qoplangan; yetilganda tuki toʻkilib ketadi, xushboʻy. Yangi uzilgan mevasi kam isteʼmol qilinadi. B. entomofil (hasharotlar bilan changlanadigan) oʻsimlik. B. tarkibida 74,7—83,5% suv, 8,5— 15,2% qand, 0,2—1,5% kislota bor, shuningdek oshlovchi moddalar va tosh hujayralar boʻladi. Mevasi dagʻal boʻlib, uzoq saqlangandan keyin tosh hujayralar yumshab qoladi. B.dan murabbo, kompot, marmelad, sukat, qiyom, jem tayyorlanadi, ovqatga (koʻpincha palovga bosiladi) ishlatiladi. B., asosan, payvandlab koʻpaytiriladi, koʻchati 6×6 yoki 5×5 m sxemada oʻtqaziladi. B.ning koʻpchilik navlari nokka payvandtag boʻla oladi; unga ulangan nok pakana boʻladi. B. issiklik va namlikka talabchan. Sugʻoriladigan unumdor tuproqlarda, shuningdek shoʻri kam yerlarda yaxshi oʻsadi. Oʻsuv davrida tuproq sharoitiga qarab 3—8 marta sugʻoriladi.
Asosiy navlari: Non B., Quva B ., Shirin B., Samarqand yirik B., Xorazm olmasimon B. N o n B. —ertapishar, xoʻraki va konservabop, daraxti oʻrtacha. Mevasi yirik 300—400 g , olma shaklida, sariq. Eti sargʻish, oʻrtacha suvli, sal nordon, xushboʻy. Sentabrning ikkinchi yarmida uziladi, dek.gacha saqlanadi. 50–70 kg hosil beradi; Quva B.—oʻrtapishar, xoʻraki, daraxti katta (5–6 m), mevasi oʻrtacha (150—200 g), tilimli, olma shaklida, och sariq. Eti oq, tigʻiz, oʻrtacha suvli, shirin, xushxoʻr. Okt. boshlarida uziladi, yanvargacha saqlanadi. Tupi 150–200 kg hosil beradi; Shirin B. —ertapishar, xoʻraki, daraxti oʻrtacha. Mevasi 150—180 g , tilimli, noksimon, eti och sariq, sersuv, shirinnordon, yeyishli. Sentabrning ikkinchi yarmida uziladi, uzoq saqlanmaydi.
Zararkunandalari: olma qurti, olma qon biti, nok kanasi, doʻlana kapalagi va boshqa; kasalliklari: qora chirish, zang va boshqa
Rixsivoy Joʻrayev.
Bîhok, bihok an jî bih (lat.:Cydonia oblonga) navê riwekekê ye ku dara wê dikare 3-6 metroyan bilind bibe.[1] Dareke kulîlk mezin û kulîlkên wê pêncpel e. Rengên kulîlkan, spî û pembeyî ne. Belga wê kesk e û hinekî bi pûrt e. Fêkiya wê weke sêvan û hirmiyan e, lê ji wan mezintir e. Rengê wê zer û hinek bi pûrt e.
Fêkiyên bihan ji dema Akadiyan ve tên zanîn.[2] Welatê wê bi esehî ne kifş e, lê welatên wê weke Kurdistan, Ûzbekistan, Tacîkistan, Îran, Ermenistan, Azerbaycan, Gurcistan, Pakistan, Afxanistan tê pejirandin.
Wîkîferheng: biyok – Wate, Etîmolojî, Hevwate, WergerBîhok, bihok an jî bih (lat.:Cydonia oblonga) navê riwekekê ye ku dara wê dikare 3-6 metroyan bilind bibe. Dareke kulîlk mezin û kulîlkên wê pêncpel e. Rengên kulîlkan, spî û pembeyî ne. Belga wê kesk e û hinekî bi pûrt e. Fêkiya wê weke sêvan û hirmiyan e, lê ji wan mezintir e. Rengê wê zer û hinek bi pûrt e.
Lo Codonhièr (Cydonia oblonga) es una espècia d'arbusts o d'arbrilhons de la familha de las Rosacèas originàrias de las regions temperadas del Caucàs e d'Iran. Los fruchs son los codonhs. Es l'unic representant del genre Cydonia.
Lo genre èra ancianament compausat de quatre autras espècias uèi destriadas dins dos autres genres: Pseudocydonia (coma lo codonhièr de China, Pseudocydonia sinensis) e Chaenomeles amb que se lo confond sovent.
Lo latin imperial lo designa cotōneum el meteis venent benlèu del grèc κυδώνιον [μῆλον kydonion] (mêlon) « poma de Kydonia » o poma de La Canèa, en Creta.
Lo nom scientific del genre, Cydonia, atribuit al codonhièr pel botanista escocés Philip Miller en 1768, es tanben bastit sus κυδώνια (Kydonia), « La Canèa ».
Lo codonièr es un arbrilhon de fuèlhas caducas, mesurant 5 a 8 m de naut e 4 a 6 m de larg. Las ramas jovas son tornementats.
Las fuèlhas son altèrnas, simplas, de 6 a 11 cm de long, de bòrd pubescent.
Las flors de cinc petals blanc-rosat an 4 a 5 cm de diamètre.
Cosin del pomièr e del perièr, lo codonhièr forma coma eles de fruchs de granas, los codonhs. Los fruchs immaturs son verds e cotonoses en superfícia. Gaireben totas las varietats pèrdon aquel vela cotonós abans la fin de la davalada lo fruch cambia de color e ven jaune daurat quand matur. Pirifòrms o malifòrms, voluminoses e fòrça odorants, los codonhs mesuran de 7 a 12 cm de long sus 6 a 9 cm de larg.
Lo codonh esun fruch comestible a la base de fòrça preparacions (confitura, compòta, fruch confit...).
Lo codonhièrs es originari de las regions del Caucàs e del nòrd de l'Iran[2]. Unes espandisson son airal d'origina al Turquestan e a l'Arabia saudita[3]. I a pas de documentacions arqueobotanicas sus la cultura d'aquel fruchièr. Mas, las fonts literàrias semblan indicar que seriá arribat dins las regions mediterranèas pas qu'a l'epòca classica.
Lo fruch èra conegut dels Acadians e se pensa que la cultura del codonh auriá precedat aquela de la poma. Fòrça tèxtes ancians, coma lo Cantic dels cantics, evocant la poma poirián èsser en realitat relatius al codonh.
Pels Grècs ancians, lo codonh èra una ofèrta rituala fach pels maridatges, que seriá vengut del Levant amb Afrodita e demorèt sacrat per ela qu'èra estat ofèrta per Paris. Plutarc conta qu'una promesa grèga rosegava un codonh per perfumar son baisar abans de l'intrada dins la cambra nupciala, « per que lo primièr salut siá ni desagrable, ni desplasent »[4]. Es per tres codonhs d'aur qu'Atalant s'arrèsta dins sa corsa.
Los Romans taben utilizavan lo codonh, lo libre de cosina romana d'Apicius dona de receptas d'olada de codonh amb de mèl, e prepausa tanben una mescla, inabituala per nosaltre, amb de pòrres. Plini lo Vièlh menciona quatre varietats e dona lor usatge[5].
Lo codonièr es originari de las regions temperadas anant de la mar Caspiana cap a la mar Negra: Iran, Armenia, Azerbaitjan, Russia Caucasiana, Turcmenistan.
S'installèt en Occitània ont se trapa dins las baranhas e sus la broas dels rius. Es cultivat dins de nombrosas regions temperadas del mond.
Lo codonh es rustic e demanda un periòde de freg (al dejós de 7 ° C) per florir coma cal. L'arbre es autofertil pasmens lo rendement serà melhor per una fecondacion crosada.
La maturitat complèta del codonh demanda un clima de long periòde de calor (Portugal, Grècia...). Pòt alara se consomir crud. Sinon, los codonhs demoran durs, astringents e acids e pòdon èsser consomit pas qu'après coseson. Un metòde los daissava expausat a las geladas per que vengan mòl e levar un pauc de tanins.
Dins de regions de Gasconha, los codonièrs marcan las limitas dels terrens e sont presents dins las baranhas.
Lo codonhièr foguèt introduch dins lo Mond Novèl, mas es rare en America del Nòrd a causa de sa sensibilitat al fuòc baterian. S'espandiguèt fòrça en Argentina, al Chili e en Uruguai.
Las varietats de codonhs son departit en dos grops: Cydonia oblonga piriformis (en forma de pèra) e Cydonia oblonga maliformis (en forma de poma)[6]. Los mai espandit es:
Lo codonhièr produch un fruch jaune e odorant a maturitat: lo codonh. Se consomís mai sovent cuèch jos forma de geladèas, de confituras, de pastas de fruchs o de còcas.
Lo codonhièr es tanben utilizat coma pòrta empèut del perièr comun malgrar sa fòrta sensibilitat al fuòc bacteriann. L'inaptitud del perièr al brocatge classic e tanben l'eterogeneïtat e la tròp granda vigor dels perièrs francs menèrona a praticar d'empèuts sus codonhièr. Se creat per aquel usatge las varietats BA 29 t Sydo.
L'entomosporiòsi es una malautiá que provòca de tacas brunas o negras sus las fuèlhas e suls fruchs. Las fuèlhas e rams erbacèus son tanben atacadas per l'oïdium e los fruchs per la moniliòsi.
Lo codonh es la cibla de larvas d'espècias de lepidoptèrs coma, Bucculatrix bechsteinella, Bucculatrix pomifoliella, Coleophora cerasivorella, Coleophora malivorella, Chloroclystis rectangulata e Operophtera brumata. Los fruchs son atacats per Cydia pomonella e Cydia molesta.
Li 
titre mancant url » mancante paramètre « titre » mancant titre mancant Lo Codonhièr (Cydonia oblonga) es una espècia d'arbusts o d'arbrilhons de la familha de las Rosacèas originàrias de las regions temperadas del Caucàs e d'Iran. Los fruchs son los codonhs. Es l'unic representant del genre Cydonia.
Lo genre èra ancianament compausat de quatre autras espècias uèi destriadas dins dos autres genres: Pseudocydonia (coma lo codonhièr de China, Pseudocydonia sinensis) e Chaenomeles amb que se lo confond sovent.
Ang Cydonia oblonga (tinatawag sa Ingles na quince; bigkas /kwɪns/) ay ang tanging miyembro ng genus Cydonia sa pamilya Rosaceae (na naglalaman din ng mansanas at peras, bukod sa iba pang mga prutas). Ito ay isang nangungulag na puno na may isang prutas na prutas, katulad sa hitsura ng isang peras, at maliwanag na dilaw-dilaw kapag mature. Sa buong kasaysayan ang lutong prutas ay ginamit bilang pagkain, ngunit ang puno ay lumago din para sa kaakit-akit na maputlang kulay-rosas na mga blossom at iba pang mga pandekorasyon na katangian.
Ang lathalaing ito ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.
Cydonia oblonga, en aragonés codonyera ye una especie d'arbol fruital cautivata d'a subfamilia Maloideae.
The Cydonia oblonga (or quince) is the anerly member o the genus Cydonia in the faimily Rosaceae (which an aa conteens aiples an peirs, amang ither fruits).
The Cydonia oblonga (or quince) is the anerly member o the genus Cydonia in the faimily Rosaceae (which an aa conteens aiples an peirs, amang ither fruits).
Còn·nhiassié[1] o Cònthié[2] (Cydonia oblonga) (in frinsé: cognassier)
Le frut: Counhiasse
Còn·nhiassié o Cònthié (Cydonia oblonga) (in frinsé: cognassier)
Le frut: Counhiasse
Dunja (lat. - Cydonia oblonga) je jedina vrsta iz roda Cydonia koja pripada subporodici Maloideae iz porodice Rosaceae. Svoje latinsko ime je dobila po starom grčkom gradu Kydonia, danas grad Chania na ostrvu Kreti. U Armeniji i Iranu, dunje rastu u divljini.
Dunja je drvo visoko od 4-8 metara koje raste u Aziji i Evropi. Cvjeta kratko u maju i junu, a cvjetovi su joj ružičasti. Voli toplije krajeve i često se sadila u pored vinograda. Da bi pravilno cvjetala, potrebno je da temperatura bude ispod 7oC. Plod dunje je jarko žut, tvrd, blagog mirisa i oporog ukusa.
Sjemenke sadrže dosta sluzi, otrovnog cijanid-glikozida i masnih ulja. Sam plod sadrži mnogo vitamina C, kalijuma, natrijuma, cinka, željeza, bakra, mangana i fluora, tanina, organskih kiselina, veoma mnogo pektina i sluzi.
Na portugalskom jeziku naziv za dunju je marmelo. Odatle potiče naziv marmelada, koja se prvobitno pravila od dunje.
Dunja se upotrebljava u proizvodnji džemova, pekmeza, sokova i kompota, a zbog sadržaja sluzi povoljno djeluje na probavne organe. Čaj od sjemenki dunje se koristio za smirenje, nesanicu i protiv lošeg zadaha. Kora dunje se pripremala kao sredstvo protiv gihta.
Dunja (lat. - Cydonia oblonga) je jedina vrsta iz roda Cydonia koja pripada subporodici Maloideae iz porodice Rosaceae. Svoje latinsko ime je dobila po starom grčkom gradu Kydonia, danas grad Chania na ostrvu Kreti. U Armeniji i Iranu, dunje rastu u divljini.
Ftoi ( ftua-trajta e pashquar, ftonj ose ftoj- shumës. - Cydonia oblonga - latinisht) është një lloj peme Cydonia nga nënfamilja Maloideae i familjes Rosaceae. Emri latin rrjedh nga qyteti i dikurshëm Kydonia, sot Chania në ishullin e Kretës.
Ftoi është anëtar i vetëm i gjinisë Cydonia. Ai është një pemë e vogël, gjetherënëse, rreth 5-8 m e lartë dhe 4-6 m e gjerë, dhe ka një frut me ngjyrë të verdhë, kur është i pjekur, 7-12 cm të gjatë dhe 6-9 cm të gjerë.
Fruti i papjekur është i gjelbër me push të bardhë, shumica të cilit hiqet kur fruti piqet në vjeshtën e vonë, dhe ndryshon ngjyrën në të verdhë. Gjethet janë 6-11 cm të gjata, me push të bardhë. Lulet çelin në pranverë pas gjetheve dhe janë të bardha ose rozë, 5 cm të gjera, me pesë petale.
Farat janë të zeza përmbajnë pak glikozide dhe vajra. Fryti përmban shumë vitaminë C, kalium, natrium, zink, hekur, bakër, mangan, fluor, tanin, acide organike, pektin etj.
Në portugalisht emri i ftoit është marmelo nga ky emër ka prejardhjen fjala marmelatë, sepse në fillim ajo bëhej nga ftoi. Ftoi përdoret për prodhimin e xhemit (reçelit), pijeve aromatike dhe për kompot. Ftoi ka ndikim qetësues në sistemin e tretjes. Çaji nga farat e ftoit përdoret si qetësues, kundër pagjumësisë dhe kundër erës së keqe nga goja. Lëvozhga e ftoit përdoret si mjet kundër kapsllëkut.
Për qëllime mjekësore përdoren farat e thara, gjethet dhe tuli i ftonjve. Farat kanë shije të lehtë të bajameve të hidhura dhe janë pa erë. Ftoi përdoret i freskët ose në formë reçeli, prevedeje, marmelate, si dhe për t’i dhënë shije, aromë dhe qëndrueshmëri marmelatës së mollës, të dardhës dhe të frutave të tjera. Ftoi është i ushqyeshëm; ai përmban vitamina A dhe C, sheqerna, pektinë, acide, kripëra minerale, si kalium etj. Frutat e ftoit janë të pasura me lëndë aromatike, të cilat ia shtojnë vlerën. Ftonjtë kanë veti rrudhëse dhe janë përdorur qysh në lashtësi për këtë qëllim. Përdoren kundër diarresë (jashtëqitjes), dizenterisë (dizenteri: mahisje ose zhvoshkje e zorrëve që shkakton dhimbje e heqje të shpeshta barku, nganjëherë edhe me gjak) dhe të vjellave. Gjithashtu, ky frut ka gjetur përdorim si tonifikues i organeve gjinore femërore dhe forcon gjinjtë. Ai është një qetësues i mirë dhe përdoret edhe në rastet e pagjumësisë dhe kollës. Përdorim të mirë kanë gjetur për forcimin e organizmit të pleqëve, si dhe të atyre që janë dobësuar pas kalimit të ndonjë sëmundje. Valesa e gjetheve të ftoit përdoret për të larë sytë kur vuani nga sëmundje të syve.
Ftoi ( ftua-trajta e pashquar, ftonj ose ftoj- shumës. - Cydonia oblonga - latinisht) është një lloj peme Cydonia nga nënfamilja Maloideae i familjes Rosaceae. Emri latin rrjedh nga qyteti i dikurshëm Kydonia, sot Chania në ishullin e Kretës.
Ftoi është anëtar i vetëm i gjinisë Cydonia. Ai është një pemë e vogël, gjetherënëse, rreth 5-8 m e lartë dhe 4-6 m e gjerë, dhe ka një frut me ngjyrë të verdhë, kur është i pjekur, 7-12 cm të gjatë dhe 6-9 cm të gjerë.
Fruti i papjekur është i gjelbër me push të bardhë, shumica të cilit hiqet kur fruti piqet në vjeshtën e vonë, dhe ndryshon ngjyrën në të verdhë. Gjethet janë 6-11 cm të gjata, me push të bardhë. Lulet çelin në pranverë pas gjetheve dhe janë të bardha ose rozë, 5 cm të gjera, me pesë petale.
Tekst üüb Öömrang A Kwitenbuum (Cydonia oblonga) as di iansagst plaantenslach uun det skööl Cydonia an hiart tu a ruusenplaanten (Rosaceae). Hi as en ualen kultuurbuum.
Bloos, frücht an siad
Bloosen
Kwiten"bruad"
A Kwitenbuum (Cydonia oblonga) as di iansagst plaantenslach uun det skööl Cydonia an hiart tu a ruusenplaanten (Rosaceae). Hi as en ualen kultuurbuum.
A mela cutona (o mela cutogna) (o mela cutone) hè u fruttu di a mela cutona (l'arburu). A mela cutona t'hà una forma chì s'assumiglia à quidda d'un peru.
Produzzioni in tonni. Sciffri 2003-2004
Dati di a FAOSTAT (FAO)
A mela cutona (o mela cutogna) (o mela cutone) hè u fruttu di a mela cutona (l'arburu). A mela cutona t'hà una forma chì s'assumiglia à quidda d'un peru.
Membrillocuahuitl[1][2] īxōchicual ca in membrillo.
Membrillocuahuitl īxōchicual ca in membrillo.
Li poere di cwin, c' est on frut ki rshonne a ene poere, mins elle est pus deure, ele a des coisses et ene poyowe pea. On nel pout magnî k' estant cûte.
Li poere di cwin vént so on poerî d' cwin a pårti di belès blankès fleurs.
No d' l' indje e sincieus latén : Cydonia spp.
Li poere di cwin n' est nén del minme indje kel poere.
Les poeres di cwin polèt dmorer so l' åbe disk' ås prumirès djalêyes. On voet k' il a bén relé cwand leus pwels dimorèt dins les mwins.
Les poeres di cwin si magnèt cûtes avou do souke.
Prinde des belès djaenès poeres d' cwin, haetchî li cawe et l' moxhe evoye; elzès schover avou ene deure broexhe po rsaetchî li pluche k' i gn a sol pelake, pu les rispåmer comifåt.
Kitaeyî les fruts tot leyant l' crakion. Mete dins ene bassene et covri d' aiwe.
Fé cure a feu nén trop foirt.
Cwand les frûts sont bén cûts, sigoter et rprinde li djus.
Mete on kilo d' souke po on lite di djus; cure a roed feu 15 munutes å long. Vey si c' est deur assez et mete dins des verenes.
On pout fé parey avou mitan poeres di cwin, mitan pemes.
Li poere di cwin, c' est on frut ki rshonne a ene poere, mins elle est pus deure, ele a des coisses et ene poyowe pea. On nel pout magnî k' estant cûte.
Li poere di cwin vént so on poerî d' cwin a pårti di belès blankès fleurs.
No d' l' indje e sincieus latén : Cydonia spp.
Li poere di cwin n' est nén del minme indje kel poere.
Pšawa kwitula (Cydonia oblonga) jo kerk abo bom ze swójźby rožowych rostlinow (Rosaceae).
Pšawa kwitula jo kerk abo bom, kótaryž dośěgnjo wusokosć wót 4 až do 6 m.
Łopjena su jajojte, na górnem boku blěźe zelene, na dolnem boku gusto filcojśe kósmate a dośěgnu dłujkosć wót 5 až do 10 (15) cm.
Kwiśo wót maja až do junija. Kwiśonki su běłe až rožojte, pěślicbne a dośěgnu pśeměr wót něźi 5 cm.
Płody su jabłukojte abo kšuškojte, filcojśe kósmate a dośěgnu dłujkosć wót až do 15 cm. Wóni w oktobrje zdrjaju. Syre su twarde, jěre-kisałkowate płody lěbda jědne, ale se góźe k słodnej mězdze, kompotoju abo želejoju pśeźěłaś.
Pochada originalnje ze pódwjacorneje Azije. Južo jo pśed wěcej ako 2500 lětami k pódpołdnjowej Europje a pózdźej teke k srjedźnej Europje pśišeł.
Pšawa kwitula (Cydonia oblonga) jo kerk abo bom ze swójźby rožowych rostlinow (Rosaceae).
She billey yn-lhoamey as olteyr ynrican y ghenus Cydonia eh quinsh. Ta mooinjerys echey rish ooyllyn as peearyn.
She billey beg t'ayn, eddyr 5-8m er yrjid. Ta mess peearagh echey, as eshyn lheeah ec y toshiaght, as buigh-airhey lesh appaghey. Ta duillagyn neuchrampit echey, eddyr 6-11 kentimeader er liurid, as folt meein er nyn vud. Ta blaaghyn queig-petyllagh baney ny baney-jiargey echey.
She billey yn-lhoamey as olteyr ynrican y ghenus Cydonia eh quinsh. Ta mooinjerys echey rish ooyllyn as peearyn.
D'Quitt (Cydonia oblonga) ass d'Fruucht vum Quiddebam. Déi zeideg Quidde si giel, a si 7 bis 12 cm laang, a 6 bis 9 cm déck.
D'Quitt (Cydonia oblonga) ass d'Fruucht vum Quiddebam. Déi zeideg Quidde si giel, a si 7 bis 12 cm laang, a 6 bis 9 cm déck.
Tektuniyya (Assaɣ usnan: Cydonia oblonga) d talmest n yemɣan yeṭṭafaren tawacult n tanejjikt deg tfesna n tnejjikin, Tektuniyya d agummu id yettemɣayen deg tegrest yettili-d neɣ yudes (yeqreb) ar udeffu d ifires
ifsan n tektuniyya d wid yeččuren d ivitaminen yelhan i tezmert akken daɣen i yella dges 64% n waman 7% iẓid, 0,9% Pṛutin
Tektuniyya (Assaɣ usnan: Cydonia oblonga) d talmest n yemɣan yeṭṭafaren tawacult n tanejjikt deg tfesna n tnejjikin, Tektuniyya d agummu id yettemɣayen deg tegrest yettili-d neɣ yudes (yeqreb) ar udeffu d ifires
Η κυδωνιά (επιστ. Κυδωνέα η προμήκης, Cydonia oblonga συνώνυμα Cydonia vulgaris Pers. και Pyrus cydonia L.) είναι οπωροφόρο δέντρο της οικογένειας των Ροδοειδών. Η καταγωγή της, είναι από την περιοχή του Καυκάσου ή το Ιράν και ο καρπός της είναι το κυδώνι. Ως καλλιεργούμενο φυτό προτιμά τα πηλοαμμώδη εδάφη, όπως επίσης και τα υγρά, αρκεί να στραγγίζονται καλά. Ο πολλαπλασιασμός της γίνεται με μοσχεύματα, παραφυάδες και καταβολάδες. Ζει μέχρι και 50 χρόνια. Είναι δέντρο γνωστό από τα αρχαιότατα χρόνια, όταν και ήταν αφιερωμένο στην Αφροδίτη. Για το λόγο αυτό ονομάζεται και «Μήλο της Αφροδίτης».
Πρόκειται για δικοτυλήδονο φυλλοβόλο δέντρο, που φτάνει τα 8 μέτρα (με μέσο ύψος τα 3-4 μέτρα) σε ύψος και είναι συγγενικό με τη μηλιά και με την αχλαδιά. Είναι επιπολαιόριζο και έχει θυσανωτή ρίζα. Ο κορμός και τα κλαδιά του έχουν γκριζόμαυρο χρώμα και είναι λίγο στρεβλωμένα. Έχει μεγάλα, απλά και δερματώδη φύλλα, με πολλές τρίχες και μεγάλα λευκά ή ρόδινα άνθη, τα οποία είναι μονήρη, με πέντε πέταλα. Το μήκος των φύλλων κυμαίνεται από 6 ως 11 εκατοστά. Ο καρπός του, το κυδώνι, έχει χρώμα κίτρινο προς το χρυσό, όταν είναι ώριμο και έχει σχήμα ακανόνιστο (αχλαδιού). Ορισμένα είδη λεπιδόπτερων τρέφονται με κυδώνια.
Ο γνωστότερος τρόπος πολλαπλασιασμού του δέντρου είναι τα μοσχεύματα και οι παραφυάδες. Ως υποκείμενα χρησιμοποιούνται κλωνάρια Προβηγκίας, Ορλεάνης και Ιστ Μάλινγκ. Η φυτεία των δέντρων γίνεται σε αποστάσεις που κυμαίνονται από 4 ως 6 μέτρα. Η λίπανση γίνεται με ουσίες πλούσιες σε άζωτο και κάλιο. Η καρποφορία του φυτού αρχίζει στον τρίτο με τέταρτο χρόνο της ηλικίας της και αυξάνει μέχρι το 15ο έτος. Από το 25ο έτος αρχίζει η πτώση της παραγωγής. Το φυτό δεν μπορεί να καρποφορήσει αν δεν ποτίζεται συχνά, αλλά με μικρές ποσότητες νερού. Σε διαφορετική περίπτωση, οι καρποί δε μεγαλώνουν, αποκτούν ακανόνιστο σχήμα και γεμίζουν πολλά λιθώδη κύτταρα.
Οι κυριότερες ποικιλίες που καλλιεργούνται στον ελληνικό χώρο είναι τα μηλοκύδωνα ή ψωμοκύδωνα, η πορτογαλική (Del Portogallo) και η μαμούθ, με πολύ μεγάλο καρπό, που χρησιμοποιείται στη ζαχαροπλαστική και ως επιτραπέζιο.
Η κυδωνιά αυτοφύεται σε όλες τις χώρες που γειτνιάζουν με τη Μεσόγειο, όπως η Γαλλία, η Ισπανία και η Ελλάδα. Χρησιμοποιείται για την παρασκευή μαρμελάδας, κυδωνόπαστας και κομπόστας (από τον καρπό της), ενώ το ξύλο της είναι ανθεκτικό και δεν σαπίζει. Ως αποτέλεσμα, το ξύλο της κυδωνιάς χρησιμοποιείται στην τορνευτική και στη λεπτοξυλουργική. Από τα φύλλα του δέντρου παρασκευάζεται αφέψημα, το οποίο έχει μαλακτικές και αποχρεμπτικές ιδιότητες.
Η κυδωνιά (επιστ. Κυδωνέα η προμήκης, Cydonia oblonga συνώνυμα Cydonia vulgaris Pers. και Pyrus cydonia L.) είναι οπωροφόρο δέντρο της οικογένειας των Ροδοειδών. Η καταγωγή της, είναι από την περιοχή του Καυκάσου ή το Ιράν και ο καρπός της είναι το κυδώνι. Ως καλλιεργούμενο φυτό προτιμά τα πηλοαμμώδη εδάφη, όπως επίσης και τα υγρά, αρκεί να στραγγίζονται καλά. Ο πολλαπλασιασμός της γίνεται με μοσχεύματα, παραφυάδες και καταβολάδες. Ζει μέχρι και 50 χρόνια. Είναι δέντρο γνωστό από τα αρχαιότατα χρόνια, όταν και ήταν αφιερωμένο στην Αφροδίτη. Για το λόγο αυτό ονομάζεται και «Μήλο της Αφροδίτης».
Айва (лат. Cydonia) — розачалар гаиләлегеннән җимеш агачлары яки куаклары ыругы.
Айва ыругының бердәнбер кыргый төре — гади айва яисә озынча айва (лат. C. oblonga) Кавказ артында, Иранда, Кече Азиянең көнчыгышында үсә. Җиләк-җимеш культурасы буларак Алгы Азиядә, Урта диңгез буйларында, Үзәк һәм Көнчыгыш Аурупада, Көнчыгыш һәм Урта Азиядә, Төньяк һәм Көньяк Америкада, Австралиядә үстерелә. Җимешеннән кайнатма, компот, цукат ясыйлар.
Айва (па-лацінску: Cydonia) — манатыпны род драўляных расьлін сямейства ружавых. Від Айва звычайная ці Айва падоўжаная (па-лацінску: Cydonia oblonga) — адзіны прадстаўнік гэтага роду.
Дрэва невялікае, вышынёю 4—5 мэтраў.
Лісьце чарговае, яйкападобнае ці авальнае, часам шырока эліптычнае, радзей круглявае, на вяршыні вострае ці тупое, з клінаватаю, радзей кругляваю падставаю, зьверху цёмна-зялёнае, зьнізу шараватае, даўжынёй 5—10, да 12 см, шырынёю да 7,5 см, з хвосьцікам да 2 см. Прылістак зваротна-даўгавата-яйкападобны, радзей лянцэтны, даўжынёю 6—12 мм, шырынёю 4—6 мм.
Кветкі правільныя, з большага адзіночныя, на кароткіх кветаножках. Венца бледна-ружовы, белы ці ружовы, буйны, да 4,5—5 см у дыямэтры. Тычачкаў 15—25, звычайна 20; слупкоў 5, вольных; пладалісьцікаў 5, зрослыя з кветаложай; чашалісьцікаў 5, суцэльныя, даўгаватыя, адхіленыя.
Плод — ілжывы яблык, амаль шарападобны ці ігрушападобны, лімоннага альбо цёмна-жоўтага колеру, спачатку лямцаваапушаны, калі сасьпее — гладкі.
Насеньне карычневае, адваротна-яйкападобнае. Мякіш маласакавіты, жорсткі з-за шматколькасных камяністых клетак. Смак даўкі, аскомісты, саладкаваты.
Плады айвы ўтрымліваюць 8,9-15,8% вугляводаў (фруктоза, глюкоза, крухмал), 0,92-1,49% арганічных кісьляў (яблычная, лімонная), 0,9% бялкоў, 0,34% пякцінавых і 0,81-1,63% дубільных рэчываў, 3,2-4,2% клятчаткі, араматычныя рэчывы, 0,85% зольных рэчываў, сярод якіх важнае месца займаюць солі калю (144 мг%), фосфару (24 мг%), магну (1,5 мг%), кальцу (14 мг%) ды жалеза (3 мг%). У пладах айвы ўтрымліваецца 0,4-0,5 мг% каратыну, 0,02-0,03 мг% вітаміну B1, 0,03-0,05 мг% вітаміну B2, 0,09-0,11 мг% вітаміну PP, 23,2-27,6 мг% вітаміну C.
Семкі ўтрымлваюць да 20% сьлізі, якая лёгка рашчыняецца ў вадзе, гліказіду амальдагіду, дубільныя рэчывы, фэрмэнт жмульсін, 8,15% тлустага алею, які ўтрымлівае гліцэрыды мірыстынавай і ізаалеінавай кісьлі[1].
У прыродзе арэал ахоплівае Каўказ, Закаўказьзе й Сярэднюю Азію. Шырока распаўсюдзілася і натуралізавалася ў Міжземнамор’і, краінах Азіі, Паўднёвай і Цэнтральнай Эўропе.
Айва (лат. Cydonia) — розачалар гаиләлегеннән җимеш агачлары яки куаклары ыругы.
Айва ыругының бердәнбер кыргый төре — гади айва яисә озынча айва (лат. C. oblonga) Кавказ артында, Иранда, Кече Азиянең көнчыгышында үсә. Җиләк-җимеш культурасы буларак Алгы Азиядә, Урта диңгез буйларында, Үзәк һәм Көнчыгыш Аурупада, Көнчыгыш һәм Урта Азиядә, Төньяк һәм Көньяк Америкада, Австралиядә үстерелә. Җимешеннән кайнатма, компот, цукат ясыйлар.
Айва (па-лацінску: Cydonia) — манатыпны род драўляных расьлін сямейства ружавых. Від Айва звычайная ці Айва падоўжаная (па-лацінску: Cydonia oblonga) — адзіны прадстаўнік гэтага роду.
Айвачувто[1] (лат. Cydonia oblōnga, руз. Айва́, или Айва обыкнове́нная, или Айва продолгова́тая) — чувтонь касовкс, розацецянь канстонть (Rosaceae).
чувтонь тарад лопа марто
цецясь
айвамарьть
айвамаресь керязь кавтов
Биҳӣ (лот. Cydōnia), обӣ — як навъ бутта ё дарахти мева.
То 5-7 м қад мекашад. Шохаҳояш парешон. Баргаш байзашакл ё мудаввари калон; қисми поинаш пашмак дорад. Гулаш калони дуҷинс, сурхи сафедтоб, хушбӯй; моҳҳои май — июл мешукуфад, давраи гулшукуфташ 7-18 рӯз. Мевааш лунда ё нокмонанд, зард (вазнаш 228—250 г; баъзан то 1200 г); сент. — ноябр мепазад, гӯшташ зарди камоб, тухмаш ҷигарии сурхча (вазни 1000 донааш 24-44 г).
Биҳиро дар мамлакатҳои Осиёи Пеш, Моварои Қафқоз, ноҳияҳои ҳамҳудуди Туркияву Эрон тақрибан 4 ҳазор сол ин ҷониб мепарваранд. Дар ҷаҳон қариб 400 навъи биҳӣ маълум аст. Биҳӣ қариб дар ҳама ноҳияҳои Тоҷикистон (ғайр аз баъзе навоҳии ВМКБ) парвариш меёбад. Барои биҳӣ хусусан иқлими водии Ҳисор, ноҳияи Рашт, вилоятҳои Хатлон ва Суғд мусоид аст.
Биҳӣ дарахти гармӣ ва намипарвар буда, дар заминҳои сернаму ҳосилхез хуб месабзад. Аз қаламча, пайванд, бехҷаст ва тухм зиёд карда мешавад; аз 2 то 50-солагӣ ҳосил медиҳад. Асосан навдаҳои яксолаи биҳӣ самар меоваранд. Боғҳои биҳӣ бештар дар заминҳои серҳосили ҳамвор ва нишеби доманакӯҳҳо бунёд карда мешаванд. Қитъаҳое, ки оби зеризаминиашон бисёр наздик (1,3-1,5 м) аст, ба сабзиши биҳӣ таъсири манфӣ мерасонанд. Дар Тоҷикистон биҳиро аз рӯйи тартиби 6 х 3 — 4 м ба ҳар га 280—333 бех мешинонанд. Хоки байни дарахтонро тирамоҳу баҳор шудгор (25-27 см) карда, 4-5 бор (аз рӯйи меъёри 800—1000 м3) об мемонанд, ба ҳар га то 40 т пору, 300 кг фосфор ва калий мерезанд. Дар ҷумҳурӣ бештар навъҳои маҳаллии Чиллагӣ, Нокбиҳӣ, Себбиҳӣ, Миёнапазак, Дерпазак, Кулчабиҳӣ, Фаллабиҳӣ ва навъҳои ба шароити маҳал мутобиқшудаи Қизилқӯрғон, Серҳосил, Самарқандии калонмева, Туршбиҳии бухороӣ ва Биҳии ҷопониро мепарваранд. Одатан, барои хуб гардолуд шудани гул 3-4 навъи Биҳӣ якҷо шинонда мешавад. Буридани шохаҳои зиёдатӣ ва кӯтоҳ кардани навдаҳои яксола ба зиёд шудани ҳосил мусоидат мекунад. Меваи биҳиро баъди шакли муқаррарӣ ва бӯи махсус пайдо карданаш бо эҳтиёт чидан лозим аст. Аз ҳар га биҳизори навъҳои пешпазак 200—370 сентнер ва дерпазак 170—250 сентнер ҳосил меғундоранд. Меваи баъзе навъҳои биҳиро то моҳҳои феврал — март нигоҳ медоранд.
Биҳӣ меваи серғизост: 8,75-12,6 % қанд (5,97-9,26 % фруктоза, 2,77-3,31 % глюкоза ва 1,16-2,58 % сахароза), ҷавҳари себ ва лиму, кислотаи тартрат, моддаҳои пектинӣ (0,33 %), даббоғӣ (0,42-0,66 %) витамини С (қариб 20 мг%), равғани эфир, оҳан (30 мг/кг) ва мис (1,4 мг/кг) дорад. Биҳиро тар мехӯранд, ба дами палав меандозанд, аз он мураббо тайёр мекунанд. Дар саноати хӯрокворӣ аз биҳӣ мураббо, ҷем, желе, сукат, мармалод ва шарбатҳои гуногун таҳия менамоянд.
Табибони халқӣ биҳиро барои табобати бисёр бемориҳо кор мефармоянд. Дар «Махзан-ул-адвия» омада, ки «Беҳтарини он бузурги болидаи нозуки шодоби он аст… Биҳӣ муфарриҳ (фараҳовар), қувватдиҳандаи дил ва меъда, масарратафзои рӯҳ аст… ва зиёд хӯрдани он исҳоловар — хусусан баъд аз ғизо ва дар халои (холигии) меъда қабзиятовари табъи (организми) гарммизоҷон аст… Луоби он ҷиҳати хушунати гулӯ, сурфаи аз гармӣ ва ёбис (хушк), таскини ҳарорати меъда ва тан, сӯзиши забону даҳон ва хушкии он нофеъ аст. Ва тилои (яъне молидани) он ҷиҳати сӯхтагии оташ ва дафъи зарари ҳарорати офтоб ба ғоят нофеъ… Бартарафкунандаи зарари он дар гарммизоҷон шакар ва дар сардмизоҷон розиёна (бодиён) мебошад». Дар тибби муосир ҷавҳар ва тухми биҳиро барои табобати бемориҳои камхунӣ, бод, хала, нуқси аъзои нафас, истисқо (обхӯра), исҳол, сурфа ва ғайра ба кор мебаранд. Дарахтиро чун рустании ороишӣ низ истифода бурдан мумкин аст. Ба биҳӣ кайки нок, тухмхӯраки себ, шабуши себ, шапараки дӯлона, ширинчаи себ ва ғ. зарар мерасонанд.
Дуњата (Cydonia oblonga) е единствениот вид од родот Cydonia. Таа е дрво, високо од 4 до 6 m. Распространета е во Азија и Европа.
Во Македонија во 2016 година биле произведени 1279 тони дуњи. [2]
Дуњата (Cydonia oblonga) е единствениот вид од родот Cydonia. Таа е дрво, високо од 4 до 6 m. Распространета е во Азија и Европа.
Во Македонија во 2016 година биле произведени 1279 тони дуњи.
Хьайба́ (эрс: Айва́, квит[1], лат: Cydōnia) — гаьна хьисапе йолча баьцовгIай ваьр я Хьармакха (Rosaceae) яхача дезала чура.
Ма ярра хьайба́ (Айва обыкнове́нная; Cydonia oblōnga) яха кеп — цу ваьра цаI мара йоаца кеп я.
Хьайба́ (эрс: Айва́, квит, лат: Cydōnia) — гаьна хьисапе йолча баьцовгIай ваьр я Хьармакха (Rosaceae) яхача дезала чура.
Ма ярра хьайба́ (Айва обыкнове́нная; Cydonia oblōnga) яха кеп — цу ваьра цаI мара йоаца кеп я.
ချဉ်စော်ကားသီး၏ အရပ်အမည်မှာ Quince ဖြစ်ပြီး ရုက္ခဗေဒအမည်မှာ Cydonia oblonga ဖြစ်သည်။ နွေးသမရာသီဥတုရှိသော အာရှတိုက် အနောက်တောင်ပိုင်းဒေသများဖြစ်သော ဥရောပတိုက်နှင့် အာရှတိုက်နယ်ကြားဒေသများသည် ချဉ်စော်ကားသီး၏ဇာတိနေရာဖြစ်သည်။ အပင်မှာ ငယ်ပြီး ရာသီအလိုက်အရွက်ကြွေမျိုးဖြစ်သည်။ အပင်သည် ၅မီတာမှ ၈ မီတာအတွင်း မြင့်ပြီး ၄မီတာမှ ၆ မီတာအထိ အဝန်းကျယ်သည်။ အသီးမှာ ပန်းသီး၊ သစ်တော်သီးများနှင့်ဆင်တူသည်။ အသီးရင့်မှည့်သောအခါတွင် အဝါရင့်ရောင်တောက်တောက်ဖြစ်သည်။ အသီးသည် ရင့်မှည့်ချိန်တွင် ၇စင်တီမီတာမှ ၁၂ စင်တီမီတာအတွင်းရှည်လျားပြီး ၆ စင်တီမီတာမှ ၉ စင်တီမီတာထိ ကျယ်သည်။
အသီးမရင့်မှည့်မီတွင် အစိမ်းရောင်ရှိပြီး အဖြူရောင်သမ်းသော မီးခိုးရောင်အမွှေးနုလေးများ ပါရှိသည်။ ဆောင်းဦးကုန်တွင် အသီးရင့်မှည့်လာပြီးနောက် အမွေးနုများမရှိတော့ဘဲ အသီးမှာ အဝါရောင်ပြောင်းကာ မာကျောသည်။ မွှေးမြသောအသားရှိသည်။ အရွက်များသည် အစိမ်းရောင်ဖြစ်ပြီး ၆ စင်တီမီတာမှ ၁၁ စင်တီမီတာအထိ ရှည်လျားသည်။ အရွက်တွင် အမွေးနုလေးများပါရှိသည်။ နွေဦးပေါက်ရာသီတွင် အရွက်နု အသစ်များထွက်ပေါ်လာပြီးနောက် အဖြူရောင် (သို့မဟုတ်) ပန်းရောင်ရှိသော အပွင့်များပွင့်လာကြသည်။ ပန်းပွင့်သည် ပွင့်ဖတ် ၅ခုပါရှိပြီး ၅ စင်တီမီတာဗြက်ကျယ်သည်။
အသီးစားအပင်ဖြစ်သည်။ ချဉ်စော်ကားသီးပင်၏ မျိုးစိတ် Cydonia ၏ မျိုးကွဲများမှာ တရုတ်နိုင်ငံ ဇာတိဖြစ်သော Chinese Quince (Pseudocydonia sinensis) နှင့် အာရှတိုက်အရှေ့ဘက်ပိုင်းဇာတိဖြစ်ကြသော ပန်းပွင့်သောအပင်မျိုး ၃မျိုးတို့ဖြစ်ကြသည်။
ကမ္ဘာပေါ်တွင် တူရကီနိုင်ငံမှာ တစ်ကမ္ဘာလုံး ထုတ်လုပ်သော ချဉ်စော်ကားသီး၏ ၄ ပုံ ၁ ပုံကိုထုတ်လုပ်နိုင်ပြီး ချဉ်စော်ကားသီး ထုတ်လုပ်နိုင်မှု အမြင့်မားဆုံးတိုင်းပြည်ဖြစ်သည်။ ချဉ်စော်ကားသီးအပင်မှာ ရေခဲသည့်ဒေသများတွင်လည်း ခံနိုင်ရည်ရှိပြီး ၇ ဒီဂရီထက်နည်းသော ရာသီဥတုတွင်သာ ပန်းကောင်းကောင်းပွင့်နိင်သည်။ အပင်မှာ အစေ့မှ ကိုယ်တိုင်မျိုးပွားနိုင်သည်။ ကိုင်းဖြတ်ဆက်ခြင်းဖြင့်လည်း မျိုးပွားနိုင်သည်။ အသီးရင့်မှည့်လာလျှင် အသားမှာ ပျော့ပြောင်းသွားသော်လည်း အသီးကို မမှည့်မီ နှင်းမကျမီ ပူနွေးသည့် ရာသီတွင် ခူးဆွတ်စားသုံးရန်သာအကောင်းဆုံးဖြစ်သည်။ ချဉ်စော်ကားသီး၏ အသားမှာ များသောအားဖြင့်မာကျောသောကြောင့် သစ်သီးယိုပြုလုပ်စားသုံးကြသည်။ ချဉ်စော်ကားသီးကို အချိန်ကြာမြင့်စွာ ချက်လိုက်လျှင် အနီရောင်သို့ပြောင်းသွားသည်။
မြန်မာနိုင်ငံတွင် အေးသည့်ရာသီဥတုရှိသော တောင်ပေါ်ဒေသများတွင် ပေါက်ရောက်သည်။ ချဉ်စော်ကားသီးကို ငရုတ်သီးမှုန့်၊ ငံပြာရည်တို့ဖြင့်ရောနယ်ကာ အချဉ်ထုပ်၊ အချဉ်ပေါင်း အဖြစ်စားသုံးကြသည်။ ချဉ်စော်ကားသီးအခြောက်ကို ငရုတ်သီးစိမ်းဖြင့်ရောချက်ကာ ချဉ်စပ်ဟင်းရည်အဖြစ်စားသုံးကြသည်။
ချဉ်စော်ကားသီး၏ အရပ်အမည်မှာ Quince ဖြစ်ပြီး ရုက္ခဗေဒအမည်မှာ Cydonia oblonga ဖြစ်သည်။ နွေးသမရာသီဥတုရှိသော အာရှတိုက် အနောက်တောင်ပိုင်းဒေသများဖြစ်သော ဥရောပတိုက်နှင့် အာရှတိုက်နယ်ကြားဒေသများသည် ချဉ်စော်ကားသီး၏ဇာတိနေရာဖြစ်သည်။ အပင်မှာ ငယ်ပြီး ရာသီအလိုက်အရွက်ကြွေမျိုးဖြစ်သည်။ အပင်သည် ၅မီတာမှ ၈ မီတာအတွင်း မြင့်ပြီး ၄မီတာမှ ၆ မီတာအထိ အဝန်းကျယ်သည်။ အသီးမှာ ပန်းသီး၊ သစ်တော်သီးများနှင့်ဆင်တူသည်။ အသီးရင့်မှည့်သောအခါတွင် အဝါရင့်ရောင်တောက်တောက်ဖြစ်သည်။ အသီးသည် ရင့်မှည့်ချိန်တွင် ၇စင်တီမီတာမှ ၁၂ စင်တီမီတာအတွင်းရှည်လျားပြီး ၆ စင်တီမီတာမှ ၉ စင်တီမီတာထိ ကျယ်သည်။
အသီးမရင့်မှည့်မီတွင် အစိမ်းရောင်ရှိပြီး အဖြူရောင်သမ်းသော မီးခိုးရောင်အမွှေးနုလေးများ ပါရှိသည်။ ဆောင်းဦးကုန်တွင် အသီးရင့်မှည့်လာပြီးနောက် အမွေးနုများမရှိတော့ဘဲ အသီးမှာ အဝါရောင်ပြောင်းကာ မာကျောသည်။ မွှေးမြသောအသားရှိသည်။ အရွက်များသည် အစိမ်းရောင်ဖြစ်ပြီး ၆ စင်တီမီတာမှ ၁၁ စင်တီမီတာအထိ ရှည်လျားသည်။ အရွက်တွင် အမွေးနုလေးများပါရှိသည်။ နွေဦးပေါက်ရာသီတွင် အရွက်နု အသစ်များထွက်ပေါ်လာပြီးနောက် အဖြူရောင် (သို့မဟုတ်) ပန်းရောင်ရှိသော အပွင့်များပွင့်လာကြသည်။ ပန်းပွင့်သည် ပွင့်ဖတ် ၅ခုပါရှိပြီး ၅ စင်တီမီတာဗြက်ကျယ်သည်။
အသီးစားအပင်ဖြစ်သည်။ ချဉ်စော်ကားသီးပင်၏ မျိုးစိတ် Cydonia ၏ မျိုးကွဲများမှာ တရုတ်နိုင်ငံ ဇာတိဖြစ်သော Chinese Quince (Pseudocydonia sinensis) နှင့် အာရှတိုက်အရှေ့ဘက်ပိုင်းဇာတိဖြစ်ကြသော ပန်းပွင့်သောအပင်မျိုး ၃မျိုးတို့ဖြစ်ကြသည်။
ကမ္ဘာပေါ်တွင် တူရကီနိုင်ငံမှာ တစ်ကမ္ဘာလုံး ထုတ်လုပ်သော ချဉ်စော်ကားသီး၏ ၄ ပုံ ၁ ပုံကိုထုတ်လုပ်နိုင်ပြီး ချဉ်စော်ကားသီး ထုတ်လုပ်နိုင်မှု အမြင့်မားဆုံးတိုင်းပြည်ဖြစ်သည်။ ချဉ်စော်ကားသီးအပင်မှာ ရေခဲသည့်ဒေသများတွင်လည်း ခံနိုင်ရည်ရှိပြီး ၇ ဒီဂရီထက်နည်းသော ရာသီဥတုတွင်သာ ပန်းကောင်းကောင်းပွင့်နိင်သည်။ အပင်မှာ အစေ့မှ ကိုယ်တိုင်မျိုးပွားနိုင်သည်။ ကိုင်းဖြတ်ဆက်ခြင်းဖြင့်လည်း မျိုးပွားနိုင်သည်။ အသီးရင့်မှည့်လာလျှင် အသားမှာ ပျော့ပြောင်းသွားသော်လည်း အသီးကို မမှည့်မီ နှင်းမကျမီ ပူနွေးသည့် ရာသီတွင် ခူးဆွတ်စားသုံးရန်သာအကောင်းဆုံးဖြစ်သည်။ ချဉ်စော်ကားသီး၏ အသားမှာ များသောအားဖြင့်မာကျောသောကြောင့် သစ်သီးယိုပြုလုပ်စားသုံးကြသည်။ ချဉ်စော်ကားသီးကို အချိန်ကြာမြင့်စွာ ချက်လိုက်လျှင် အနီရောင်သို့ပြောင်းသွားသည်။
မြန်မာနိုင်ငံတွင် အေးသည့်ရာသီဥတုရှိသော တောင်ပေါ်ဒေသများတွင် ပေါက်ရောက်သည်။ ချဉ်စော်ကားသီးကို ငရုတ်သီးမှုန့်၊ ငံပြာရည်တို့ဖြင့်ရောနယ်ကာ အချဉ်ထုပ်၊ အချဉ်ပေါင်း အဖြစ်စားသုံးကြသည်။ ချဉ်စော်ကားသီးအခြောက်ကို ငရုတ်သီးစိမ်းဖြင့်ရောချက်ကာ ချဉ်စပ်ဟင်းရည်အဖြစ်စားသုံးကြသည်။
ბია (Cydonia) — მიარეწანამი ჩანარიშ გვარი ვარდპიორამეფიშ ფამიაშე. არსებენს 1 გვარობა — რჩქვანელობური ბია (Cydonia oblonda). ბია ჩათა ჯა ვარდა ბართვი რე, ნამუშ სიმაღალა 1,5-5 მ-ანჭუ. გუმნაღელი ჸვინთელი რე, სხულიშნერი ვარდა უშქურიშნერი ფორმა უღუ, ქიქილამი ვარდა უქიქილე რე. ატატა მორჩე რე, მოგემიუანე-მოჭვახუე ვარდა ჭვახე, არომატული რე. იკათუანს (%-ობათ): 7,22-15,06 შანქარს, 0,24-1,26 ორგანულ ბჟელეფს, 0,18-0,98 პექტინს დო შხვა. ბიაშე აკეთენა მურაბას, კომპოტის, ხილფაფას დო შხვა. ბოა ტყას ორდუ კავკაციას, მორჩილი აზიას დო ირანს. კულტივირაფილი რე დახე ირდიხას. ამიარენა თასით ვარდა ვეგეტატიურო. საქორთუო ბიაშ ართ-ართი ოდაბადე რე, თაქ აბანური წჷმოულობაშ ბიაშ 75 ჯიში არსებენს. საუჯგუშო ჯიშეფი რე ლაგოდეხიშ შხუგიმნაღელა, ქორთული ბჟე, შილდური საგვიანო, საკომპოტე დო შხვა.
ბია (Cydonia) — მიარეწანამი ჩანარიშ გვარი ვარდპიორამეფიშ ფამიაშე. არსებენს 1 გვარობა — რჩქვანელობური ბია (Cydonia oblonda). ბია ჩათა ჯა ვარდა ბართვი რე, ნამუშ სიმაღალა 1,5-5 მ-ანჭუ. გუმნაღელი ჸვინთელი რე, სხულიშნერი ვარდა უშქურიშნერი ფორმა უღუ, ქიქილამი ვარდა უქიქილე რე. ატატა მორჩე რე, მოგემიუანე-მოჭვახუე ვარდა ჭვახე, არომატული რე. იკათუანს (%-ობათ): 7,22-15,06 შანქარს, 0,24-1,26 ორგანულ ბჟელეფს, 0,18-0,98 პექტინს დო შხვა. ბიაშე აკეთენა მურაბას, კომპოტის, ხილფაფას დო შხვა. ბოა ტყას ორდუ კავკაციას, მორჩილი აზიას დო ირანს. კულტივირაფილი რე დახე ირდიხას. ამიარენა თასით ვარდა ვეგეტატიურო. საქორთუო ბიაშ ართ-ართი ოდაბადე რე, თაქ აბანური წჷმოულობაშ ბიაშ 75 ჯიში არსებენს. საუჯგუშო ჯიშეფი რე ლაგოდეხიშ შხუგიმნაღელა, ქორთული ბჟე, შილდური საგვიანო, საკომპოტე დო შხვა.
