nomes no trilho de navegação
Boletus edulis, (class Basidiomycetes) is a gourmet, meaty, mild-tasting wild mushroom known by many common names including porcini, penny bun, porcino and cep.It is traditionally described as widely distributed in the holarctic across Europe, Asia, and North America, however recent molecular phylogenetic analyses show that Boletus edulis is taxonomically complex, and requires molecular (DNA) characters to distinguish the distinct species that are easily confused and included in this species (Dentinger and Suz 2014).Multiple studies show the North American, European and Asian mushrooms appear to be very morphologically similar but genetically diverse species.The highly diverse clade of porcini mushrooms (Boletus section Boletus) currently numbers about 36 species and is growing as new species are genetically identified (Feng et al. 2012; Dentinger et al. 2010).While the porcini mushrooms are not indigenous to the Southern Hemisphere, they have been accidentally introduced to Australia New Zealand and Africa (Catcheside and Catcheside 2011; Wang et al. 1995; Hall et al. 1998; SA Forestry Magazine 2009). There is significant export of these mushrooms from their main production areas to markets worldwide, often dried or frozen.
Boletus edulis grows in deciduous and coniferous forests and tree plantations, forming obligate, symbiotic ectomycorrhizal associations with living trees by enveloping the tree's underground roots with sheaths of fungal tissue, assisting the tree in nutrient uptake and benefiting from sugars produced in the tree’s photosynthesis. This relationship makes B. edulis difficult to cultivate, most attempts have been unsuccessful (Regents of the University of California 2014).The fungus produces spore-bearing fruit bodies above ground in summer and autumn. The fruit body has a large brown cap and the stem (stipe) is broad and reticulated stem; the flesh is white (yellowing with age) and non-bruising. Rather than gills, B. edulis (like other boletes) has tubes extending downward from the underside of the cap from which the spores escape at maturity.Boletus edulis have been reported as reaching sizes of 35 cm (14 in) in diameter, up to 25 cm (10 in) tall and 3 kg (6.6 lb) in weight (Kuo 2002; First-Nature)
Guidance for identification (German text)
Boletus edulis ye'l nome en llatín d'una cogorda comestible, tamién conocida n'España como porru, fungu,[1][2] fungu blancu,[3] fungu pambazo,[4] cogorda calabaza, cogorda de calabaza o a cencielles calabaza.[5] N'inglés conózse-y con un gran númberu de nomes comunes qu'inclúin cep (procedente francés cèpe, deriváu del gascón cep, del que tamién deriva'l nome común en catalán cep), king bolete o penny bun. Otru nome común ye porcini (plural del italianu porcín). Puede atopase bien frecuentemente en montes de pinos. Ye una cogorda que puede algamar dimensiones notables; polo xeneral el sombreru puede midir de 7 a 20 cm de diámetru y el pie adquirir el mesmu altor. Suel confundise con Tylopilus felleus o con Boletus badius.
Altamente apreciáu, el Boletus edulis ye comercializáu frescu na seronda, nel centru y sur d'Europa, pero tamién se comercializa secu por tol mundu.
La forma d'esta cogorda ye bien carauterística, quiciabes similar a la d'un tapón de cava. Una de les carauterístiques más llamatives d'esta cogorda a la de determinala ye'l color del so sombreru, de color pardu más o menos escuru, col cantu netamente más claru que'l restu; tien una coloración primeramente blanca, qu'adquier adulces un aspeutu más escuru. Cutícula llisa, non aterciopelada, mafosa en tiempu húmedu. Los tubos del himenio son de primeres ablancazaos, dempués mariellu-oliva, llongures, llibres, fáciles de dixebrar del sombreru, non azulean. Los poros primeru zarraos y finos, blancos o blancu abuxáu, dempués mariellu, finalmente verdosos. El sombreru ye carnosu y sólidu, de primeres hemisféricu, dempués convexu y finalmente convexu-esplanáu. El pie ye robustu, gruesu, llenu y sólidu, ventrudu de mozu pa tornase cilíndricu cuando crez. Color blancu o marrón claro, afatáu nel so parte cimeru por un retículo blancu.
Esta cogorda ye una de les más apreciaes pol so sabor y testura. El nome llatín de la cogorda indica esta carauterística: en llatín edulis significa comestible. Suel emplegase tantu cocinada como en conserves (en vinagre o aceite). La carne d'esta cogorda ye blanca (tirando escontra marrón) y compacta, tantu nel sombreru como nel pie, anque los exemplares más vieyos suelen amosar una carne más blando. Nun suel despidir golores particulares y tien un sabor bien definíu: duce como'l de les ablanes.
N'España ye posible atopala en munchos montes de fayes, carbayos, castañales, pinos y tamién ente jaras yá que ye'l so llugar d'orixe
Espores mariellu-oliváceas en masa, fusiformes, 14-18x5-5 micres.
Puede confundise col B. reticulatus, pero ésti nun tien el marxe ablancazáu, el so color ye uniforme, y la cutícula mate, seca y finamente reticulada. Tamién ye un escelente comestible. Tamién con Boletus aereus y Boletus pinicola , escelentes comestibles tamién.
Boletus edulis ye'l nome en llatín d'una cogorda comestible, tamién conocida n'España como porru, fungu, fungu blancu, fungu pambazo, cogorda calabaza, cogorda de calabaza o a cencielles calabaza. N'inglés conózse-y con un gran númberu de nomes comunes qu'inclúin cep (procedente francés cèpe, deriváu del gascón cep, del que tamién deriva'l nome común en catalán cep), king bolete o penny bun. Otru nome común ye porcini (plural del italianu porcín). Puede atopase bien frecuentemente en montes de pinos. Ye una cogorda que puede algamar dimensiones notables; polo xeneral el sombreru puede midir de 7 a 20 cm de diámetru y el pie adquirir el mesmu altor. Suel confundise con Tylopilus felleus o con Boletus badius.
Altamente apreciáu, el Boletus edulis ye comercializáu frescu na seronda, nel centru y sur d'Europa, pero tamién se comercializa secu por tol mundu.
El cep o buixó (Boletus edulis, del llatí boletus: bolet) és a la majoria de països europeus el bolet per excel·lència. És molt semblant al Boletus aestivalis i al siureny (Boletus aereus), amb el qual sovint se'l confon.
Capell primer hemisfèric i després convex-aplanat de color marró-castany de tonalitat força variable. La superfície és viscosa i presenta rugositats. El peu, color gris-avellana, és quasi ovoide i acilindrat en els exemplars adults. La carn és blanquinosa.
Es fan, de manera molt abundant quan les condicions són bones, en fagedes, rouredes i alzinars. Finals d'estiu, octubre fins a la tardor.
Es pot menjar cru en amanides(amb vinagre, oli, sal), assecat, cuit i en oli (confitat).
Del mateix gènere del Boletus edulis és el mataparent (Boletus satanas), un bolet tòxic.
Grup de ceps
Imatge d'un cep
El cep o buixó (Boletus edulis, del llatí boletus: bolet) és a la majoria de països europeus el bolet per excel·lència. És molt semblant al Boletus aestivalis i al siureny (Boletus aereus), amb el qual sovint se'l confon.
Hřib smrkový (Boletus edulis Bull. ex Fr.) je jedlá houba z řádu hřibotvarých z čeledi hřibovitých. Řadí se do sekce Edules a skupiny tzv. pravých hřibů a je považován za nejoblíbenější houbu na území České republiky a Slovenska.[1]
Latinský (vědecký) název Boletus edulis znamená v překladu „hřib jedlý“.[5] V České republice je dále znám pod lidovými názvy: bílý hřib, bílý kozák, červený hřib, doubravník, jalovcový hřib, nakládáček, smrčák, smrkovák a smrkovej doubravník.[6] Pod označením „nakládačky“ se dříve na trzích draze prodávaly mladé bílé plodnice pocházející především ze smíšených smrkovo-dubových lesů.[2]
Klobouk dosahuje 60 - 200 (250) milimetrů, povrch je nejdříve krátce bílý, na světle postupně hnědne, někdy až do tmavohnědé. Ve vzácných případech je stříbřitě ojíněn.[7]
Rourky i póry mají nejprve bílé, poté žluté, žlutoolivové až ve stáří zelenoolivové zbarvení.[7]
Třeň je nejprve bělavý až bílý, poté získává od horní části nahnědlé barvení. Pod nahnědlou částí bývá typicky hnědobíle žíhaný. Povrch kryje bílá síťka.[7]
Dužnina je čistě bílá, pod pokožkou klobouku může mít nahnědlé nebo narůžovělé zbarvení. Chuť i vůně jsou příjemné, hřibovité.[7]
Výtrusy dosahují (13) 14 - 17 (20) × 4,5 - 6 μm, jsou hladké, protáhle vřetenovitě elipsoidní, někdy až válcovité, patrná je suprahilární deprese z boku.[7]
Vyskytuje se především v kyselých smrkových monokulturách, méně často pod borovicemi.[7] Roste i ve smíšených nebo listnatých lesích, obvykle pod duby, buky a břízami.[7] Smotlacha uvádí, že pod borovicemi (ale také pod lipami) se objevuje za zvláště příznivého počasí.[2] V České republice se vyskytuje od nížin do hor, fruktifikuje od července do října, v příznivých letech se objevuje i na počátku prosince.[7]
Hřib smrkový je velmi rozšířený na severní polokouli, v celé Evropě a Severní Americe. V literatuře je uváděno také rozšíření v rámci Asie, ale exempláře z tohoto území náleží podle biomolekulárních analýz k jinému druhu.[8] Na jižní polokouli se přirozeně nevyskytuje, ale v jižní Africe a na Novém Zélandu byl vysazen uměle.
V České republice je známý z celého území - v rámci chráněných území byl popsán mimo jiné na následujících lokalitách:
Boletus edulis f. albus Pers. (Muñoz) je bílá, odbarvená forma hřibu smrkového, která se vyskytuje na totožných stanovištích jako klasická forma, často ve společnosti běžně zbarvených plodnic.[7] Tato forma je lidově zvána také hříbek bělohlavý nebo krátce bělohlávek.[2]
Boletus edulis f. betulicola Vassilkov je světle až bíle zbarvená forma, která se vyskytuje pod břízami. Některými autory bývá uváděn jako samostatný druh hřib březový.[7]
Boletus edulis f. citrinus Venturi (Muñoz)[7] se od klasické formy liší více či méně žlutě zbarveným kloboukem. Bývá uváděn také pod názvy hřib žlutavý nebo hřib kyjonohý (Boletus venturii Bon 1986 syn. Boletus edulis var. clavipes Peck 1889).
Taxon, který se vyskytuje v Severní Americe („California king bolete“), popsal roku 2008 David Arora. Oproti klasickému hřibu smrkovému se liší většími plodnicemi, které mohou dosahovat značných rozměrů a hmotnosti (i 2 kg). Zbarvení klobouku kolísá od světle- až po tmavěhnědou. Velmi časté je žlutavé nebo červenavé zabarvení pokožky. Póry dospělých plodnic bývají načervenalé nebo nahnědlé.[9]
Boletus edulis f. quercicola Vassilkov 1966 syn. Boletus quercicola (Vassilkov) Singer 1977. Forma rostoucí pod duby. Geneticky identická s formou rostoucí pod jehličnany.[10]
Hřib smrkový rostoucí pod listnáči je možné snadno zaměnit za hřib dubový (Boletus reticulatus). Oba druhy se liší řadou drobných znaků, které však nemusejí být zřetelné na všech plodnicích. Oba jsou jedlé a kvalitativně srovnatelné, takže je praktičtí houbaři obvykle nerozlišují. Podobný může být jedlý hřib borový (Boletus pinophilus), jehož klobouk je hrbolkatý s hnědočerveným odstínem.
Obávaná bývá záměna za nejedlý a hořký hřib žlučový (Tylopilus felleus) zvaný lidově hořčák. Jeho rourky stárnutím nezískávají zelený odstín a zůstávají bílé či světlé s narůžovělým nádechem. Houby lze rozlišit také ochutnáním malého kousku dužiny, která je v případě hřibu žlučového odporně hořká.
Velmi mladé (ještě nerozvité) plodnice mohou být nezkušenými houbaři zaměněny za nejedlé nebo jedovaté druhy lupenatých hub, jako jsou závojenka olovová (Entoloma sinuatum) nebo holubinka zápašná (Russula subfoetens).[11] Ty však lze spolehlivě vyloučit podle přítomnosti lupenů.
detail
mladá plodnice
starší plodnice
velká plodnice
v lese
v lese
houbařův úlovek
houbařův úlovek
sušený
osmažený
ilustrace
na poštovní známce
Obrázky, zvuky či videa k tématu hřib smrkový ve Wikimedia Commons
Galerie hřib smrkový ve Wikimedia CommonsHřib smrkový (Boletus edulis Bull. ex Fr.) je jedlá houba z řádu hřibotvarých z čeledi hřibovitých. Řadí se do sekce Edules a skupiny tzv. pravých hřibů a je považován za nejoblíbenější houbu na území České republiky a Slovenska.
For alternative betydninger, se Karl Johan. (Se også artikler, som begynder med Karl Johan)
Karl Johan svamp, populær-navn for svampearten Spiselig Rørhat, Boletus edulis.
Navnet stammer fra den svenske konge Karl XIV Johan (1763-1844), som angiveligt holdt meget af at spise svampen. Den er også blandt Europas mest eftertragtede spisesvampe.
Et godt kendetegn, ud over at det er en rørhat, er at kødet er helt hvidt og på flere andre sprog hedder den da også "den hvide svamp".
Spiselig rørhat danner ektomykorrhiza med både løv- og nåletræer. I månederne august og september finder man oftest svampen i løvskov, mens man i oktober ofte har større held i granplantager og langs med skovvejene.
Karl Johan svampen kan forveksles med Sommer-Rørhat, Boletus reticulatus. Denne art af rørhattene er også spiselig.
En mindre behagelig forvekslingsmulighed er den uspiselige Galderørhat, Tylopilus felleus. Den er ikke giftig, men smagen er meget bitter.
Boletus edulis
Boletus reticulatus
Tylopylus felleus
Der findes en række spiselige og velsmagende rørhatte der ligner Karl Johan, dvs. de har en relativt stor brun hat og gullige rør, samt en hvidlig stok, evt. med en vis brunfarvning.
Desuden findes der nogle få andre rørhatte der ligner Karl Johan, men ikke er spiselige på grund af en meget bitter og gennemtrængende smag, bl.a. Galderørhat
For alternative betydninger, se Karl Johan. (Se også artikler, som begynder med Karl Johan) Karl Johan svamp, populær-navn for svampearten Spiselig Rørhat, Boletus edulis.
Navnet stammer fra den svenske konge Karl XIV Johan (1763-1844), som angiveligt holdt meget af at spise svampen. Den er også blandt Europas mest eftertragtede spisesvampe.
Et godt kendetegn, ud over at det er en rørhat, er at kødet er helt hvidt og på flere andre sprog hedder den da også "den hvide svamp".
Der Gemeine Steinpilz (Boletus edulis), auch Fichten-Steinpilz, Herrenpilz oder Edelpilz genannt, ist eine Pilzart aus der Familie der Dickröhrlingsverwandten und Typusspezies der Gattung Dickröhrlinge. Die Fruchtkörper haben meist einen bräunlichen Hut, weiße bis olivgelbliche Poren, eine helle Netzzeichnung am Stiel und weißes, nur sehr selten auf Druck oder bei Verletzung blauendes Fleisch. Der Pilz bildet mit zahlreichen Laub- und Nadelbäumen eine Mykorrhiza, häufig lebt er mit Fichten in Symbiose. Er ist auf weiten Teilen der Nordhalbkugel verbreitet und wurde durch den Menschen auch in einigen Ländern der Südhalbkugel eingeführt. Der Gemeine Steinpilz hat eine große Bedeutung als Speisepilz und wird kommerziell gehandelt.
.jpg)
Der Fichtensteinpilz bildet große, in Hut und Stiel gegliederte Fruchtkörper. Die Färbung und Form der Fruchtkörper ist variabel.
Der Hut erreicht einen Durchmesser von 6 bis 25, manchmal 30 Zentimetern. Ausnahmen können aber noch deutlich darüber liegen.[A 1] Der Hut ist dickfleischig, jung halbkugelig, später polsterförmig, konvex bis abgeflacht ausgebildet; der Rand kann auch aufgebogen sein. Die Oberfläche ist auch im jungen Zustand glatt und nicht filzig, allerdings manchmal etwas bereift und bei Nässe und im Alter etwas schleimig. Bei Trockenheit kann die Huthaut felderig, in kleine Schollen aufreißen; sie lässt sich kaum abziehen.[1] Der Hut besitzt im jungen Stadium einen weißlichen, bei älteren Fruchtkörpern einen haselnuss- oder maronenbraunen Ton, wobei stets ein gelblicher oder weißer Rand erhalten bleibt; seltener ist die Oberseite rotbraun oder dunkelbraun gefärbt. Sehr junge Exemplare, die unter Lichtabschluss herangewachsen sind, besitzen eine helle Färbung.[2] Bei Lichtarmut kann der Hut weiterhin weiß bleiben.[3]
Der robuste Stiel ist zwischen 5 und 15, bei einigen Exemplaren auch bis zu 20 Zentimeter lang und erreicht einen Durchmesser von zwei bis acht oder gar zehn Zentimetern an der Basis und zwei bis maximal vier Zentimetern am oberen Teil.[4] Jung ist er in aller Regel dick und bauchig, manchmal sogar massiger als der Hut,[5] bei älteren Exemplaren zylindrisch, bauchig oder keulig geformt. Bei einer hohen Streuschicht aus Laub[3] oder hohem Moosbewuchs können die Stiele lang und dünn werden, damit die Sporenausbreitung nicht beeinträchtigt wird.[6] Beobachtet wurde auch, dass sie auf festen Böden meist kurz und breit sind, wohingegen sie auf weichem Untergrund schmaler werden.[6] Die Oberfläche ist weiß bis bräunlich überfasert und mit einem feinen, etwas erhabenen weißen Netz überzogen. Meist reicht diese Zeichnung nur etwa bis zur Stielmitte und verblasst im Alter;[7] an der Stielspitze bleibt sie jedoch in der Regel erhalten.[8] Diese Entwicklung ist mit dem Wachstum des Stieles begründet. Anfangs besitzt das Netzmuster die gleichen strukturellen Abmessungen wie die Röhren des Hymenophors. Mit zunehmendem Längen- und Dickenwachstum des Stiels weiten sich die Netzmaschen vor allem im unteren Teil des Stiels. Da die Stielspitze weniger wächst, bleiben die Maschen dort feiner und rundlich.[9]
Das Fleisch ist bei jungen Exemplaren weiß und fest, im Alter unter der Huthaut oft etwas bräunlich und schwammig. Es besitzt einen milden nussartigen Geschmack und keinen besonderen Geruch. Es verfärbt sich bei Bruch oder Anschneiden nicht oder selten bläulich beziehungsweise grünlich.[10] Die feinen Röhren (0,2–0,7 Millimeter im Durchmesser)[11] sind zehn bis vierzig Millimeter lang und wie die Poren zunächst weiß gefärbt; sie können vor allem im Alter den Hutrand überragen. Mit zunehmender Reife der Sporen nehmen sie einen cremefarbenen bis grün-gelben Ton an. Die Röhren sind am Stiel ausgebuchtet angewachsen, lassen sich leicht vom Hut ablösen und blauen auf Druck nicht oder selten nur sehr schwach.[12]
Die Sporen haben bei einer Größe von 12,5–17(19) × 4,5–5,5 Mikrometern[13] eine spindelig-elliptische Form und eine glatte Oberfläche. Sie sind hell grünlichgelb getönt und mit Tropfen versehen. Ihr Sporenkoeffizient (Verhältnis von Sporenlänge zu -breite) liegt zwischen 2,7 und 3,5; das mittlere Volumen beträgt 172 Kubikmikrometer.[12] In Kaliumhydroxid (KOH) färben sie sich blass braun und in Melzers Reagenz ocker mit grün-grauer Schattierung, werden jedoch später ocker bis schwach dextrinoid (weinrot färbend).[4] Das Sporenpulver besitzt eine dunkel olivbraune Färbung. Die Basidien sind keulig geformt und messen 30–47 × 8–10 Mikrometer.[12][13] Sie besitzen vier oder seltener zwei Sterigmen ohne Basalschnallen. In KOH erscheinen sie hyalin.[4]
Die Fruchtkörper besitzen Cheilo- und Pleurozystiden in der Größe von 35–70 × 5,5–10 Mikrometern.[12][13] Sie sind spindelig schlank oder flaschenförmig, selten eher keulig-blasig; ihre Oberfläche ist glatt und dünnwandig. In KOH erscheinen sie hyalin sowie in Melzers Reagenz blass gelblich.[4] Außerdem lassen sich im Stielnetz sehr variable Kaulozystiden finden, die spindelförmig bis fast zylindrisch ausgebildet sind.[14]
Die Hutdeckschicht besteht aus braun pigmentierten,[A 2] unregelmäßig verwobenen Hyphen, teilweise stehen 3–6 Mikrometer breite Hyphenenden hervor, die sich bald niederlegen. In KOH erscheint sie wegen fehlender Pigmente hyalin, gallertartig.[4] Die Hyphen darunter sind flockig und 8 bis 15 Mikrometer breit.[15] In KOH färben sich deren Wände ocker; in Melzers Reagenz sind sie inamyloid (nicht violett oder Schwarz färbend).[16] Die Septen der Hyphen besitzen keine Schnallen. Die Hyphen des Röhrentramas sind gallertartig und laufen teilweise vom Hauptstrang heraus.[4] Das Hymenophor ist flüchtig amyloid.[16]
Das Myzel bildet bei der Ektomykorrhiza einen zweischichtigen Mantel mit einer Dicke von je 16 bis 20 Mikrometern um die Pflanzenwurzeln. Das Hartigsche Netz ist gut ausgebildet; es durchdringt zwei Zellschichten der Wurzelhaut. Das Geflecht ist hell gelb-braun bis bräunlich gefärbt und besitzt unregelmäßig verteilt herausstehende Hyphenenden. Die Oberfläche des Myzelmantels ist glatt und mit dicht angeordneten Zystiden oder einem Netz aus Hyphen bedeckt. Im Querschnitt ist der Rand des Mantels kompakt und uneben. Er ist häufig mit 20 Mikrometer langen flaschenförmigen Zystiden besetzt, die an der erweiterten Basis bis zu sechs Mikrometer breit sein können; sie sind einzeln oder in Gruppen angeordnet. Manche besitzen warzige Vorsprünge an den Enden.[17]
Neben den verwandten Arten besitzt der Fichtensteinpilz Ähnlichkeit mit dem Gemeinen Gallenröhrling (Tylopilus felleus) und dickstieligen Exemplaren des Maronen-Röhrlings (Imleria badia). Eine Verwechslung mit ersterem hat für Pilzsammler insofern eine größere Bedeutung, als eine ganze Mahlzeit mit einem einzigen Pilz verdorben werden kann. Er unterscheidet sich durch ein dunkles Stielnetz und die im Alter rosafarbenen Poren; Sicherheit bringt eine Kostprobe des Fleisches oder schon das Lecken an einer Schnittstelle.[18] Der Maronen-Röhrling ist durch einen ungenetzten, bräunlich marmorierten Stiel und bei Druck charakteristisch blauende Röhren zu unterscheiden.[19] Eine Verwechslung mit dem Maronen-Röhrling oder einem der anderen Steinpilze wäre unproblematisch, da diese Arten allesamt als gute Speisepilze gelten. Eine weitere Verwechslungsmöglichkeit besteht mit dem giftigen Satans-Röhrling.
In Nordamerika gibt es noch einige weitere Arten, die dem Fichtensteinpilz ähnlich sind. Boletus variipes ist meist bei Eichen zu finden, hat einen beigefarbenen oder blass gelbbraunen,[20] trockenen Hut und das Stielnetz ist meist stärker ausgeprägt. Der Pilz ist essbar, dem Fichtensteinpilz geschmacklich aber unterlegen. Xanthoconium separans (Boletus separans) ist durch gelbe Poren und meist einen violetten Ton im Stiel gekennzeichnet; Xanthoconium affine (Boletus affinis) besitzt weiße bis gelbe, aber keine grünlichen Poren und einen rotbraunen Hut mit gelben Flecken. Beide Arten sind essbar.[21]
Der Fichtensteinpilz ist, wie die anderen Arten der Gattung Boletus, ein Mykorrhiza-Pilz, der mit zahlreichen Pflanzenarten über die Ektomykorrhiza eine Symbiose eingehen kann. In Europa sind dies vor allem im Bergland in erster Linie Fichten und im Flachland Laubbäume wie Eichen und Buchen,[22] daneben Kiefern, Birken, Tannen, Hainbuchen, Kastanien und Linden.[23] Im Speziellen befinden sich darunter Waldkiefer, Hänge-Birke, Stiel-, Trauben- sowie Sumpf-Eiche, Rotbuche und Edelkastanie.[24] Der Fichtensteinpilz ist meist in den Wäldern, aber auch an Waldrändern der kollinen bis montanen Höhenstufen zu finden. Außerhalb von Wäldern bei einzelnen Bäumen, in Parkanlagen, Gärten und ähnlichen Biotopen ist er eher selten anzutreffen.
Die Mykorrhiza zwischen dem Pilz und der Wirtspflanze ist während des Lebens der Pflanze variabel. Der Pilz bevorzugt ältere Wälder mit einem Alter zwischen 20 und 40 Jahren. Seltener kommt er in über 60 Jahre alten Beständen vor. Beobachtungen von Wäldern dieses Alters ergaben, dass sich das Vorkommen des Fichtensteinpilzes auch im selben Wald über einen längeren Zeitraum verringern kann. In solchen ist stattdessen der Maronen-Röhrling häufiger anzutreffen.[25] Ein Zusammenhang mit der Veränderung der Mykorrhiza ist bisher jedoch nicht nachgewiesen.[26] Eine Erklärung ist in der Zunahme der Streu- und Humusschicht zu sehen, die bei einem geschlossenen Kronendach auftritt; diese bewirkt eine Verringerung der Fruchtkörperproduktion (siehe den Abschnitt Aufbau des Bodens).[27] Folglich sind offene, sonnige Orte für den Fichtensteinpilz geeignet.[26] Der Maronen-Röhrling ist hingegen ein Pilz, der gern in nährstoffreichen, mineralhaltigen Böden mit dicker Streu- und Humusschicht vorkommt.[27]
Der Fichtensteinpilz ist häufig zusammen mit dem Fliegenpilz (Amanita muscaria) oder dem Mehl-Räsling (Clitopilus prunulus)[28] zu finden. Unter anderem in Ostasien, Nordamerika und einigen Ländern Europas wurde er auch in der Nähe des Perlpilzes (Amanita rubescens) gefunden. Außerdem wurde vom gemeinsamen Auftreten des Fichtensteinpilzes mit dem Grauen Wulstling (Amanita spissa) bei der Monterey-Kiefer in Neuseeland berichtet. Die Beobachtungen lassen vermuten, dass andere Pilze den Lebenswandel des Fichtensteinpilzes beeinflussen und biologische Zusammenhänge bestehen.[29] Dies konnte jedoch bisher für keinen vermeintlich in Verbindung stehenden Pilz nachgewiesen werden.[30] Daher ist es naheliegender, dass das gemeinsame Auftreten durch ähnliche Boden- und Witterungsansprüche der Arten begründet ist.
Der Pilz ist vor allem in Wäldern mit saurem bis neutralem Boden zu finden. Auf basischem Untergrund kommt er nur vor, wenn dieser oberflächlich versauert ist. Der pH-Wert des Substrates beträgt für die obersten 20 Zentimeter durchschnittlich etwa 4,2; Extremwerte liegen bei circa 3,5.[31]:48 Untersuchungen mit Reinkulturen ergaben, dass der optimale pH-Wert für das Myzelwachstum etwas höher liegt als für die Fruktifikation (Fruchtbildung).[32] Sandige und lehmige Böden werden ebenfalls angenommen und auch die Durchwurzelbarkeit des Substrates spielt eher eine untergeordnete Rolle. So ist der Fichtensteinpilz unter anderem mit Braunerden, Parabraunerden, Rendzinen und Rankern zu finden. Gemieden werden hingegen zu trockene und zu feuchte Bedingungen.
Untersuchungen ergaben, dass die Menge an Mineralstoffen in den Böden, in denen der Fichtensteinpilz wächst, sehr unterschiedlich sein kann. Die einzigen wiederkehrenden Merkmale sind eine mittlere bis sehr hohe Menge an Eisen und ein meist hoher Anteil an Kohlenstoff sowie ein hohes C/N-Verhältnis. Laboruntersuchungen haben gezeigt, dass Kohlenstoff für das Myzelwachstum unbedingt erforderlich ist.[33]
Zwischen den Böden der einzelnen Mykorrhiza-Partner wurden einige signifikante Unterschiede festgestellt: Die extrahierbare Menge an Eisen, die verfügbaren Mengen an Calcium und Schwefel sowie das Verhältnis zwischen Kohlenstoff und Stickstoff im Boden von Rotbuchen sind höher als in Böden ohne diese Baumart. Im Boden von Traubeneichen ist die Gesamtmenge an Stickstoff höher und zugleich das C/N-Verhältnis geringer als in anderen Böden. Hänge-Birken in Symbiose mit dem Fichtensteinpilz befinden sich auf Böden mit höherer verfügbarer Menge an Calcium, Schwefel und organischem Kohlenstoff sowie einer hohen Gesamtmenge an Stickstoff. Der Vergleich mit den Gegebenheiten des Bodens des Kiefern-Steinpilzes (Boletus pinophilus) ergab keine bedeutenden Unterschiede.[31]:49
Auswertungen der Fruktifikationsperioden in verschiedenen Regionen ergaben, dass die Bildung der Fruchtkörper von einem Sinken der Temperatur und einer erhöhten Feuchtigkeit abzuhängen scheint.[31]:51 Diese Bedingungen sind beispielsweise nach etwas Regen während eines warmen Sommers und stärkeren Regenfällen im kühleren Herbst erfüllt. So ergeben sich die regionalen Zeitspannen für das Erscheinen der Fruchtkörper.
Beobachtungen ergaben, dass die Menge der produzierten Fruchtkörper auch in Jahren mit besseren Bedingungen geringer sein kann als in Jahren mit ungünstigeren Bedingungen. Als Ursache wird vermutet, dass im Myzel genügend Nährstoffe und bioaktive Substanzen angereichert wurden, die für die Fruktifikation ausreichend sind. Andererseits könnten Lebenszyklen des Pilzes dafür verantwortlich sein.[34]
In Mitteleuropa erscheinen die Fruchtkörper in der Regel vereinzelt ab Juni oder sogar im Mai[7], in größeren Mengen ab August bis etwa Oktober. Es können häufig als Schwemme bezeichnete Wachstumsperioden auftreten, aber auch über mehrere Jahre anhaltende Fruktuationspausen.[35] Stärkere Nachtfröste beenden meist die Fruktifikation, allerdings können in manchen Gegenden mehrere Jahre lang einzelne Exemplare auch noch im November oder Dezember gefunden werden.
In Großbritannien beispielsweise wachsen die Fruchtkörper zwischen August und Oktober. Im Jahr 1991 blieb die Fruktifikation nach einem trockenen Sommer und einem frühen, trockenen Herbst weitgehend aus. Im neuseeländischen Christchurch, wo die Fruktifikation von Ende Februar bis Mitte Mai andauert, wurde die Fruchtkörperbildung 1994 durch einen trockenen Herbst unterbrochen. Eine Bewässerung auf dem Campus der University of Canterbury sorgte lokal für eine erneute Wachstumsperiode. In Nordkalifornien beginnt die Bildung der Fruchtkörper nie vor Anfang November und setzt sich bis Ende Dezember fort.
Der Durchmesser des Hutes kann an einem Tag über zwei Zentimeter zunehmen; durchschnittlich beträgt der tägliche Zuwachs etwa neun Millimeter. Untersuchungen ergaben, dass die Fruchtkörper relativ resistent gegenüber ungünstigen Bedingungen sind. Die Zuwachsrate wird vor allem von der minimalen Luft- und Bodentemperatur beeinflusst. Da die Temperaturen während der Nacht am niedrigsten sind, ist das Wachstum in dieser Zeit am größten. Die optimale relative Luftfeuchtigkeit für das Wachstum der Fruchtkörper beträgt etwa 60 Prozent oder mehr, wobei die Zuwachsraten umso höher sind, je höher die Luftfeuchtigkeit ist. Ein Defizit an Wasser in den Fruchtkörpern, das über einen Tag hinweg entstanden ist, kann während trockenerer Nächte nicht ausgeglichen werden. Wenn die Luftfeuchtigkeit am Tag zu niedrig und die Temperatur zu hoch sind, wachsen die Fruchtkörper ebenfalls vorwiegend während der Nacht; dieses Wachstum kann bis zu dreimal höher als die Tagesrate sein. Bei Feuchtigkeitswerten unter 40 Prozent wird das Wachstum unterbrochen. Die Entwicklung der Fruchtkörper verhindern außerdem längere Trockenperioden, plötzliche Temperaturabfälle auf Werte um null Grad Celsius sowie Frost.[36]
Die Fruchtkörper wachsen meist in einem Abstand von 1 bis 2,5 Metern vom Stamm der Wirtspflanze entfernt. Es stellt sich heraus, dass die Fruchtkörper schneller vertrocknen, wenn sie sehr lange der Sonneneinstrahlung – vor allem mittags – ausgesetzt sind. Somit sind Standorte, die während des Tages teilweise schattig sind, günstiger für die Entwicklung. Fruchtkörper, die von Insektenlarven befallen wurden, wachsen eher über einen kürzeren Zeitraum und werden oft etwas kleiner als unbetroffene Exemplare.[37]
Mehrere Studien ergaben, dass das Entfernen der Streuschicht, der oberen Humusschichten sowie der krautigen Pflanzen eine Zunahme der Produktion von Fruchtkörpern bewirkt.[38] Diese Tatsache wird damit begründet, dass beim Entfernen des Materials das dichte und kompakte Wurzelsystem der Draht-Schmiele entfernt wurde, die die Produktion von Fruchtkörpern verhindert.[39] Als weiterer Grund wird die Abnahme des Stickstoffgehaltes im Boden gesehen, der während der Untersuchung festgestellt wurde. Bekräftigt wird diese Annahme durch Beobachtungen von mit Stickstoff gedüngten Kiefernbeständen, bei der eine Abnahme der Fruchtkörperproduktion ermittelt wurde.[39] Auch die Menge des Stickstoffs in den Kiefernadeln beeinflusste die Produktion der Fruchtkörper.[27] So kann der Fichtensteinpilz dennoch in dichten Streuauflagen gefunden werden.[40] Eine andere Studie zeigt zwar, dass eine derart umfangreiche Beseitigung der Bodenschichten die Zahl der produzierten Fruchtkörper verringert; die meisten Fruchtkörper entstehen bei geringeren Eingriffen. Allerdings wird darauf hingewiesen, dass eine sichere Aussage über eine Veränderung erst nach mehr als zwei Jahren getroffen werden kann.[41] Über den Effekt einer Zugabe von Bodenmaterial gibt es unterschiedliche Auffassungen; es wurde eine vermindernde[42] oder keine[39] Auswirkung auf die Produktion der Fruchtkörper beobachtet.
Untersuchungen ergaben, dass nicht unter jedem Fruchtkörper das zugehörige Myzel zu finden ist. Dies ist auch der Fall, wenn der Pilz eine ausgeprägte Mykorrhiza mit dem entsprechenden Baum eingegangen ist. So können über der Erdoberfläche Fruchtkörper der Gattung Boletus stark vertreten sein, obwohl sie vergleichsweise wenig unterirdisches Myzel besitzen. Die Ursache dafür wird in der ökologischen Nische vermutet, die die Pilze besetzen. Diese sind verschieden – je nachdem, ob sie bei der Symbiose eher in der Rhizosphäre, im Boden oder anderen Bereichen auftreten. Folglich lässt sich anhand der Verbreitung und der Masse des Myzels im Boden nicht auf die Menge der Fruchtkörper schließen, die produziert wird. Aus den Beobachtungen lässt sich außerdem folgern, dass das Myzel nach der Bildung der Fruchtkörper verschwindet. Dieser Vorgang wurde bisher jedoch noch nicht untersucht.[43]
Zu den Schädlingen des Fichtensteinpilzes gehört unter anderem Sepedonium chrysospermum[31]:46, die Nebenfruchtform des Goldschimmels (Hypomyces chrysospermus).[44] Dieser bildet einen zunächst pulverig weißen, schimmelartigen Überzug, der sich anschließend goldgelb und schließlich rotbraun verfärbt.[45] Er beginnt an der Stielbasis oder den Poren und breitet sich anschließend über den gesamten Fruchtkörper aus. Dabei wird das Fleisch des Fichtensteinpilzes zersetzt und erhält eine weiche Konsistenz.[44] Der Goldschimmel ist in Jahren hoher Feuchtigkeit am häufigsten, aber selbst dann ist die Zahl der betroffenen Fruchtkörper nicht hoch.[46] Über die Giftwirkung des Schimmelpilzes ist wenig bekannt.[44] Das Verzehren getrockneter Fichtensteinpilze hat in einigen Fällen Bauchschmerzen ausgelöst, die auf den Goldschimmel zurückgeführt wurden.[47]
Weitere Schädlinge sind verschiedene Pilzfliegen sowie weitere Insekten und deren Larven. Dazu zählen unter anderem Arten der Gattungen Bolitobius und Atheta sowie Gyrophaena poweri, Bolitochara lunulata und der Rote Bunträuber (Oxyporus rufus), manchmal auch der Gemeine Mistkäfer (Geotrupes stercorarius).[48]
Ein Befall noch unbekannter virusähnlicher Partikel, manchmal auch als Viren bezeichnet,[31]:46 bewirkt eine Krankheit, die sich durch relativ dicke Stiele und kleine Hüte äußert. Die betroffenen Fruchtkörper sind häufiger von Maden, Bakterien und anderen Pilzen befallen als gesunde Pilze. Das Krankheitsbild wurde erstmals 1969 beobachtet und tritt meist in Regionen hoher Feuchtigkeit auf. Der Befall hat ein vermindertes Fruchtkörperwachstum zur Folge, bisweilen bleibt die Bildung der Fruchtkörper vollständig aus.[49]
Der Fichtensteinpilz ist in natürlicher Weise auf der Nordhalbkugel in großen Teilen Europas bis nach Marokko, in Asien sowie in Nordamerika und Mexiko verbreitet.
Er besitzt in Europa eine mediterrane bis arktische Verbreitung und kommt von Nord-Skandinavien bis in den äußersten Süden von Italien und Griechenland vor.[24] Der Pilz ist allgemein verbreitet und überall häufig; in Deutschland besitzt er ein dichtes Vorkommen. Der Fichtensteinpilz ist in allen Höhenstufen anzutreffen, wobei er bis in die hochmontanen Lagen häufig ist, jedoch in der planaren Stufe bis 300 Meter deutlich seltener. Nur etwa sieben Prozent der Vorkommen befinden sich bis zu 350 Meter über dem Meeresspiegel.[50] Beispielsweise in Baden-Württemberg hat der Fichtensteinpilz von allen dort vorkommenden Röhrlingen die höchstgelegenen Vorkommen. Es gibt Berichte über einen Bestandsrückgang des Fichtensteinpilzes, ein spürbarer Rückgang oder eine Gefährdung sind jedoch nicht festzustellen.[50]
In Nordamerika ist der Fichtensteinpilz in den Vereinigten Staaten nach Westen etwa bis zum Bundesstaat Mississippi sowie unter anderem in Maine und New Jersey im Nordosten verbreitet.[51] In den Rocky Mountains kann er bis in eine Höhe von 3.500 Metern gefunden werden.[52] Außerdem ist er in Kalifornien anzutreffen, wo er in den Wäldern der Küste, in trockenen Eichenwäldern und Eichensavannen sowie in hohen Bergwäldern aus gemischten Nadel- und Laubbäumen vorkommt.
In Asien ist der Pilz unter anderem in China anzutreffen, wo er von Heilongjiang im Nordosten bis zum Yunnan-Guizhou-Plateau und Tibet im Südwesten verbreitet ist.[24] In letzterem Gebiet ist der Pilz in Höhen zwischen 200 und 1500 Metern anzutreffen. Verbreitung findet er darüber hinaus in Hainan und Japan.[24] Auch im Himalaya kommt der Pilz vom Nordwesten des Gebirges über Nepal[53] bis nach Arunachal Pradesh im Osten vor.[54] In Vorderasien reicht die Verbreitung in den Osten bis Afghanistan.[55]
Auf der Südhalbkugel kommt der Pilz nicht natürlich vor, jedoch wurde er in Neuseeland, Südafrika, Kenia[56] und Simbabwe eingeführt.
In Neuseeland ist er vor allem in einem 80 Quadratkilometer großen Gebiet um die Stadt Christchurch in einem Höhenbereich zwischen dem Meeresspiegel und 280 Metern verbreitet.[31]:46 Dort wurde er vermutlich vor über 100 Jahren durch europäische Siedler an den Wurzeln von Eichen, Buchen oder Birken eingebracht, als Mitte des 19. Jahrhunderts exotische Bäume im Gebiet um Christchurch gepflanzt wurden.[57] Danach hat sich der Pilz in zwei großen Parks und auf einem Gelände des Ministry of Works ausgebreitet und findet sich heute in großen Teilen der Stadt Christchurch. In Südafrika ist der Fichtensteinpilz am Kap der Guten Hoffnung und im Süden der KwaZulu-Natal Midlands in Höhen zwischen 900 und 1500 Metern verbreitet.[31]:46 Auch in Simbabwe wurde der Pilz eingeführt; wahrscheinlich mit importierten Kiefern.[58] Er ist vor allem bei Stapleford und dem Nyangui in der Provinz Manicaland verbreitet.[58]
In einigen Quellen wird auch Australien zu den Verbreitungsgebieten gezählt. Im Jahr 1979 wurde vom Vorkommen des Fichtensteinpilzes auf diesem Kontinent berichtet. Allerdings gibt es dafür bisher keinen Nachweis im Herbarium der Royal Botanic Gardens in Melbourne. 1996 wurden im unteren Teil des Mount Wellington einige Fruchtkörper gefunden, die zunächst für den Fichtensteinpilz gehalten wurden, jedoch stellte sich heraus, dass es sich dabei um den Gemeinen Birkenpilz (Leccinum scabrum) handelte.[31]:47
Die Einteilung in Formen und Arten ist bei den Steinpilzen seit jeher sehr schwierig. Franz Kallenbach soll in seiner Monografie über Röhrlinge die Bearbeitung des Steinpilzes immer wieder hinausgeschoben haben, so dass er später nicht mehr zu dessen Darstellung gekommen sei.[59] Noch heute gehen die Meinungen der Autoren zur systematischen Gliederung der Steinpilze auseinander.
Da der Fichtensteinpilz, ebenso wie andere nah verwandte Arten, als Speisepilz sehr begehrt ist, hat er nicht nur von Biologen, sondern auch durch Gastronomen große Aufmerksamkeit erhalten. Folglich entstanden zahlreiche Taxa, die häufig nur auf einem ökologischen Merkmal, wie der Mykorrhiza-Partner, oder sehr veränderlichen morphologischen Eigenschaften, wie die Farbe des Hutes, basieren. Vor allem für die dem Fichtensteinpilz ähnlichen Taxa ist die Zahl der beschriebenen Arten und ihm untergeordnete (intraspezifische) Taxa recht hoch. Van der Linde stellte 2004 fest, dass diese Merkmale überschätzt werden, was durch phylogenetische Analysen im Jahr 2008 bestätigt wurde; die variablen Eigenschaften sind durch starke ökologische und morphologische Unterschiede innerhalb der Art begründet.[60] Dazu zählen das Auftreten unter Laub- als auch unter Nadelbäumen sowie unter anderem weiße Varianten. Zu den beschriebenen Arten, die eigentlich dem Fichtensteinpilz (Boletus edulis) untergeordnet werden sollten, gehören B. betulicola, B. persoonii, B. quercicola und B. venturii. Sie sind molekulargenetisch kaum von B. edulis zu unterscheiden, obwohl sie äußerlich und in ihren Mykorrhiza-Partnern sehr variabel sind.[61] Darüber hinaus gibt es zunächst als untergeordnet definierte Taxa, die heute als eigenständige Arten angesehen werden.
Andere Autoren kommen zu dem Ergebnis, dass die makroskopischen, mikroskopischen und ökologischen Unterschiede einiger Taxa derart markant sind, dass der Status auf Artrang gerechtfertigt ist, auch wenn sie sich genetisch nicht trennen lassen. Dies betrifft u. a. B. betulicola und B. pinetorum.[62]
Früher gehörte der Fichtensteinpilz innerhalb der Gattung Boletus s. l. zur Sektion Boletus, die durch die weiße bis olive Farbe der Poren und der Netzzeichnung auf dem Stiel gut von dem restlichen Teil der Gattung abgegrenzt war.[60] Nach neueren phylogenetischen Erkenntnissen war die Gattung Boletus polyphyletisch. Die Gattung wurde deshalb 2014 aufgespalten und die meisten Arten in andere Gattungen überführt. Nur die Steinpilze verblieben in der Gattung Boletus. Bisher sind für Europa je nach Artauffassung außer dem Fichten-Steinpilz drei bis fünf weitere eigenständige Arten anerkannt, die zuvor als Unterarten von Boletus edulis[59] geführt wurden. Im Jahr 2008 konnten sie durch molekulare phylogenetische Analysen bestätigt werden, da sie sich in ihren molekularbiologischen Eigenschaften gut von B. edulis unterscheiden lassen.[56] Weil die Arten für Laien meist nur schwierig zu unterscheiden sind, werden sie häufig nur als Steinpilz bezeichnet.[31] Meist sind die Arten bereits mit bloßem Auge durch die unterschiedlich beschaffene Hutdeckschicht zu unterscheiden.[63] Drei weitere Arten, die zunächst ebenfalls zu Boletus edulis s. l. geordnet wurden (B. rex-veris später zu B. pinophilus, B. regineus zu B. aereus) und diesem ähnlich sehen, sind in Nordamerika zu finden. Drei andere, die etwas deutlicher von Boletus edulis zu unterscheiden sind, wurden ihm zunächst ebenfalls zugeschrieben: Boletus fibrillosus, Boletus mottiae und Gastroboletus subalpinus.[64] Weitere verwandte Arten sind unter anderem die Hexen-Röhrlinge und der Schönfuß-Röhrling (Caloboletus calopus).
Die Verwandtschaftsverhältnisse einiger ausgewählter Arten lassen sich nach einem Alignment der ITS-Sequenzen von Fruchtkörper und Myzel wie folgt in einem Kladogramm darstellen.[65]
Dickröhrlinge (Boletus s. l.) Steinpilze (Boletus s. str.)Fichtensteinpilz (B. edulis)
Kiefern-Steinpilz (B. pinophilus)
Bronze-Röhrling (B. aereus)
Sommer-Steinpilz (B. reticulatus)
Starkriechender Röhrling (Lanmaoa fragrans)
Schönfuß-Röhrling (Caloboletus calopus)
Flockenstieliger Hexen-Röhrling (Neoboletus erytropus)
Rosahütiger Röhrling (Rubroboletus rhodoxanthus)
Netzstieliger Hexen-Röhrling (Suillellus luridus)
Bereits seit einigen Jahrzehnten gibt es für Europa eine Großzahl von Unterarten und Varietäten,[59] von denen bis heute die in der obigen Tabelle aufgeführten sogar als eigenständige Arten bestätigt wurden. Zahlreiche der übrigen Taxa lassen sich genetisch nur schwer oder überhaupt nicht unterscheiden. Beispielsweise sind B. persoonii und B. venturii auf diese Weise nicht von B. edulis zu trennen.[80] Somit fallen diese und ähnliche bisher in Europa beschriebenen Arten in die Variabilität von Boletus edulis.[61] Die Varietäten unterscheiden sich vor allem durch die Eigenschaften der Hutdeckschicht (in erster Linie die Form der Endzellen).[81]
Die Gattungsbezeichnung Bōlētus steht für ‚Röhrling‘ und entstand aus dem lateinischen Begriff boletus als Bezeichnung für den besten Speisepilz der Römer. Dieser Ausdruck hat seinen Ursprung im griechischen Wort bôlos, was so viel wie ‚Knolle‘ bedeutet.[94] Das spezifische Epitheton edulis heißt übersetzt ‚essbar‘.[95]
Die Trivialnamen sind in verschiedenen Sprachen sehr unterschiedlich. Der deutsche Name Fichtensteinpilz ist zum einen damit begründet, dass er meist unter Fichten zu finden ist. Die Bezeichnung Steinpilz entstand wegen des festen Fleisches,[96] das eines der härtesten unter den Pilzen ist.[97] Im Italienischen wird er porcino genannt, was übersetzt ‚Schweinchen‘ bedeutet. Die Herkunft dieses Namens ist unbekannt; bereits von den Römern wurde er suillus (‚Schwein‘) genannt.[98] Der englische Name penny bun entstand im Viktorianischen Zeitalter und heißt auf deutsch so viel wie ‚Penny-Brötchen‘,[99] was auf Form und Farbe des Fichtensteinpilzes zurückgeführt wird.[98] Die weitere englische Bezeichnung cep und der französische Name cèpe entstanden über die Gaskognische Sprache aus dem lateinischen Wort cippus für ‚Pfahl‘.[100] Die niederländische Bezeichnung Gewoon eekhoorntjesbrood[101] bedeutet übersetzt ‚Gemeines Eichhörnchenbrot‘. Die schwedischen Namen karljohan und karljohanssvamp entstanden durch Karl XIV. Johann, der den Fichtensteinpilz ab 1818 in Schweden populär machte und den Menschen die Angst vor Pilzen nahm.[102]
Der Fichtensteinpilz ist einer der begehrtesten und am meisten gesammelten Speisepilze, wobei alle ähnlichen Arten einen vergleichbaren Speisewert besitzen. Seine Beliebtheit hat der Pilz vor allem durch den intensiven Pilzgeschmack erlangt, der sich auch beim Trocknen und Kochen nicht wesentlich verringert.[52] Er hat ein festes Fleisch, das seine Konsistenz auch nach längerem Kochen nicht wesentlich verliert.[103] Der Pilz kann auf fast alle Arten zubereitet werden; er eignet sich zum Braten, Dünsten und Schmoren, kann aber auch getrocknet oder eingefroren werden.[66] Über den Rohverzehr gibt es allerdings unterschiedliche Auffassungen. Manchmal wird in der Literatur angegeben, der Fichtensteinpilz könne roh gegessen werden.[104] Allerdings wird berichtet, dass er unbehandelt eingenommen sehr starke Magenschmerzen auslöst.[66]
Der Fichtensteinpilz wurde bereits von den Römern geschätzt. Sie setzten ihn aber auch häufig ein, um Politiker oder andere Personen des öffentlichen Lebens durch verstecktes Gift zu ermorden. In der Antike glaubte man, der Fichtensteinpilz besitze Heilwirkungen wie das Beseitigen von Sommersprossen oder anderen Makeln; eine aus dem Pilz hergestellte Salbe wurde zur besseren Heilung von Hundebissen eingesetzt.[55] Der Fichtensteinpilz wird auch in der traditionellen chinesischen Medizin verwendet. Dort ist er beispielsweise Hauptbestandteil einer Pille für die Anregung der Durchblutung sowie zur Entspannung der Muskeln und Gelenke;[31]:44 außerdem wurde der Pilz zur Behandlung verschiedener Magen-Darm-Erkrankungen eingesetzt.[105] In Italien ist das Steinpilz-Risotto ein traditionelles Herbstgericht.[106]
Der Pilz wird unter anderem in Simbabwe gemieden, da er dort häufig unter Kiefern zu finden ist. Diese Baumart wird mit großer Vorsicht betrachtet, da bei ihr auch Giftpilze wie der Fliegenpilz (Amanita muscaria) und der Pantherpilz (Amanita pantherina) zu finden sind.[58]
Einige Nährwerte frischer Fruchtkörper (je 100 g)[107][A 5] Energiewert 345,4 kJIm Tierversuch wurde gezeigt, dass der Steinpilz bei Verzehr größerer Mengen an mehreren aufeinanderfolgenden Tagen das lebensbedrohliche Vergiftungssyndrom der Rhabdomyolyse auslösen kann[108]. Die Studie hat dies auch für weitere Speisepilze wie z. B. die Birken-Rotkappe (Leccinum versipelle) gezeigt. Aus Polen wird von einer auftretenden Rhabdomyolyse bei einer Person durch den mehrfachen Verzehr eines Mischpilzgerichts aus Rotkappen und Steinpilzen berichtet[109]. Auf den wiederholten Verzehr größerer Mengen an Steinpilzen kurz hintereinander sollte daher verzichtet werden.
Die in den Fruchtkörpern enthaltene Wassermenge kann je nach Temperatur und relativer Luftfeuchtigkeit während des Wachstums unterschiedlich sein. Außerdem können während der Lagerung durch den Stoffwechsel verschiedene Mengen an Feuchtigkeit produziert werden.[110] Untersuchungen an Fruchtkörpern von Fichtensteinpilzen aus Österreich ergaben, dass diese über 90 Prozent Wasser enthalten. Dieser Anteil ist in allen Teilen des Fruchtkörpers etwa gleich groß und gilt für junge als auch für alte Entwicklungsstadien.[111] Analysen von in Griechenland gesammelten Fruchtkörpern gelangten zu einem Wert wenig unter 90 Prozent.[112] Studien an Exemplaren in der Türkei ergaben einen Wasseranteil von knapp über 80 Prozent.[113]
Der Fichtensteinpilz ist ein sehr guter Träger von Eiweiß; es ist den besten tierischen Eiweißen sehr ähnlich[114] und besonders leicht verdaulich.[7] Darüber hinaus ist er reich an freien Aminosäuren.[115]
Die enthaltenen Fettsäuren sind zu einem Großteil (84,5 %) ungesättigt, wovon etwa die Hälfte mehrfach ungesättigt ist. Dazu zählen die mit 42,2 Prozent aller Fettsäuren insgesamt am stärksten vertretene Linolsäure und die Linolensäure (0,2 %). Unter den enthaltenen einfach ungesättigten Fettsäuren befindet sich die Ölsäure (36,1 % aller Fettsäuren); gesättigte Fettsäuren sind unter anderem die Palmitin- (9,8 %) und die Stearinsäure (2,7 %).[116]
100 Gramm des Fleisches enthalten durchschnittlich fast 500 Milligramm Ergosterol, vor allem in Hut und Hymenophor,[117] sowie knapp 30 Milligramm Ergosterol Peroxid.[118] Letzteres hat unter anderem entzündungshemmende und antivirale Wirkungen.
Der Fichtensteinpilz reichert auch Schwermetalle an. Neben giftigen Substanzen wie Cadmium und Blei (siehe den Abschnitt Gesundheitliche Aspekte) wurden im Fruchtfleisch der Fruchtkörper unter anderem Silber (0,02–0,3 %, bezogen auf die Trockenmasse und von Schwermetallen unbelastete Standorte) und Gold ([119]
Im Herbst 1995 wurde in Christchurch auf dem Gelände der University of Canterbury eine Sumpf-Eiche untersucht, bei der gleichzeitig fünfzig junge Fruchtkörper mit einem durchschnittlichen Gewicht von 30 Gramm gefunden wurden. Schätzungen zufolge hätte sich das Gewicht der Fruchtkörper im weiteren Wachstum auf 50 bis 120 Gramm erhöht.[31]:47 f. Auch bei zwanzig Jahre alten Hänge-Birken in Christchurch wurden Fruchtkörper mit dem Gesamtgewicht von zwei Kilogramm pro Baum gefunden. Zwar ist der Ertrag in diesen Fällen ungewöhnlich hoch, jedoch werden bei bewirtschafteten Kulturen jährliche Ernten von 20 bis 200 Kilogramm je Hektar für realistisch gehalten.[31]:48
Für die Etablierung der Symbiose des Fichten-Steinpilzes mit einem Wirt werden mindestens etwa zehn Millionen Sporen benötigt.[31]:51 Im Labormaßstab ist es bereits gelungen, Pflanzen mit dem Fichten-Steinpilz zu infizieren, jedoch ist der Pilz danach nicht fähig, sich weiterhin mit der Pflanze zu verbinden. Bei einer anderen Methode werden Sämlinge mit dem Pilz infiziert und anschließend aufgezogen.
Der Prozess kann mit Abietinsäure oder mit getrockneten Hüten des Fichten-Steinpilzes, die in der Nähe der Wurzeln des Baumes vergraben werden, verbessert werden.[31]:51, 53 Weitere Untersuchungen haben gezeigt, dass weitere Ektomykorrhiza-Pilze und andere Bodenorganismen im Boden stabile Infektionen ermöglichen.[31]:53
Der weltweite Konsum an Steinpilzen, was im engeren Sinne den Fichten-Steinpilz betrifft, wurde im Jahr 1998 auf 20.000 bis 100.000 Tonnen geschätzt.[31]:47 Offiziellen Angaben zufolge wurden 1988 in Italien 2.387 Tonnen (im Wert von rund 28,1 Mrd. ITL) und im Vorjahr in Frankreich 1.049 (ca. 53,5 Mio. FRF) sowie in Deutschland über 1.000 Tonnen (über 10 Mio. DEM) des Pilzes verzehrt.[31]:47 Dabei sind allerdings privat gesammelte und konsumierte Pilze oder direkt an Restaurants verkaufte Ware nicht berücksichtigt, was einen großen Anteil ausmacht. In Italien hat das Interesse an Steinpilzen in den letzten Jahren abgenommen, dennoch ist die Nachfrage sehr hoch, so dass das Angebot überschritten wird.[120] Neben den genannten Ländern verzeichnet Nordamerika einen großen Verbrauch an Steinpilzen.
Im Jahr 1988 waren über 3000 Tonnen Steinpilze in Frankreich, Italien und Deutschland auf dem Markt.[121] Nach Italien, einem der größten Importeure von Fichten-Steinpilzen, werden Pilze aus zahlreichen Ländern importiert, darunter China, mit einem Anteil von etwa 60 Prozent der eingeführten Ware, und Südafrika.[120] Große Mengen kommen auch aus Rumänien, Serbien, Montenegro, Bosnien und Herzegowina sowie Mazedonien.[122] Nach Deutschland wurden unter anderem frische Pilze aus den südlichen KwaZulu-Natal Midlands importiert, um das Angebot im Winter und Frühling zu erhöhen. Die Menge der eingeführten Pilze ist nicht bekannt. Auch getrocknete Pilze wurden aus Südafrika importiert.
Es gibt Massenware an zerbrochenen Hüten, getrocknet oder eingelegt, die als Fichten-Steinpilze ausgeschrieben werden. Dabei sind häufig Hüte von anderen Pilzen, wie dem Gemeinen Birkenpilz, enthalten. In den 1970er-Jahren wurden aus Chile eingelegte Pilze exportiert, bei denen es sich um Butterpilze (Suillus luteus) handelte.[31]:47 In den 1990er-Jahren wurden in Italien unter getrockneten Steinpilzen aus China sogar Gallenröhrlinge (Tylopilus) gefunden; der Anteil betrug bis zu zwei Prozent und mehr, was sich im Pilzgericht durch einen deutlich bitteren Geschmack bemerkbar macht.[123]
Da der Fichten-Steinpilz, wie die meisten Mykorrhiza-Pilze, nicht gezüchtet werden kann, hängt das Angebot im kommerziellen Handel vom Sammeln unplanmäßig gewachsener Fruchtkörper ab. Dabei gibt es die größte Sammeltätigkeit in eher wirtschaftlich schwächeren Ländern, von denen einige auch exportieren; den größten Verbrauch bei geringerer Sammeltradition verzeichnen Länder mit starker Wirtschaft, wo eher für den Eigenbedarf gesammelt wird.[125] Nach dem Öffnen des Eisernen Vorhangs stieg der Export in den Staaten der ehemaligen Sowjetunion, im Balkan und dem ehemaligen Jugoslawien stark an.[125] Große Mengen geerntet werden in Skandinavien, osteuropäischen Ländern, Österreich, der Schweiz, den USA, China, Indien und Indonesien.
Etwa 20 Prozent der Gesamtmenge aller gesammelten Pilze dienen dem privaten Gebrauch, der Rest wird kommerziell gesammelt. Die Sammler kommen aus der niedrigen bis mittleren Einkommensklasse und sind meist Frauen; die Hälfte ist in einem Alter zwischen 50 und 60 Jahren.[55]
In Polen ist der Fichten-Steinpilz der am meisten gesammelte Speisepilz. In der italienischen Region Casentino besteht ein großer Teil der wirtschaftlichen Einnahmen aus der Ernte dieses Pilzes.[126] In Deutschland steht er seit 1986 unter eingeschränktem Naturschutz und darf nur in kleinen Mengen für den eigenen Bedarf gesammelt werden.[66] Als Richtgröße gilt ein Kilogramm pro Person und Tag. Der Handel mit in Deutschland gesammelten Steinpilzen ist verboten.[66] In Österreich und der Schweiz[127] sind das Sammeln und der Verkauf gestattet, allerdings dürfen höchstens zwei Kilogramm gesammelt werden.[128][129] Im österreichischen Bundesland Kärnten ist das Sammeln zudem nur vom 15. Juni bis zum 30. September[128] erlaubt. In einigen Kantonen der Schweiz und in Liechtenstein, ist das Sammeln der Pilze in den ersten Tagen des Monats verboten und es existieren Mengenbegrenzungen[130].
Der Preis kann je nach Qualität, Frischegrad, Konservierungszustand und Saison in den USA zwischen 10 und 200 US-Dollar pro Kilogramm liegen (1997), in Deutschland bis zu 120 Mark (rd. 60 Euro) und in Frankreich bis zu 100 Francs (rd. 15 Euro; 1991).[31]:47 Auf kleineren Märkten wie Neuseeland beträgt der Preis bis zu 80 NZ-Dollar, kann aber auch erheblich sinken, wenn das Angebot hoch ist oder große Mengen an Birkenpilzen vorhanden sind, die als Ersatz für den Fichten-Steinpilz dienen.[31]:47 In Borgotaro (Provinz Parma), dem bedeutendsten Ort für das Angebot der Pilze in Italien, wurden zwischen Juli und September 2005 Steinpilze im Wert von vier Millionen Euro verkauft.[30]
Getrocknete, gefrorene oder eingelegte Exemplare oder Teile davon erzielen den geringsten Preis. Vorzüge bietet diese Form der Konservierung außerdem wegen recht geringer Unterschiede in der Qualität und der Möglichkeit des ganzjährigen Angebots. Daher werden solche Pilze unter anderem von Herstellern von Fertiggerichten, beispielsweise für Pilzsuppen oder Eintöpfe, verwendet.
Importe nach Deutschland, vor allem solche aus osteuropäischen Ländern, werden auf Radioaktivität untersucht,[131] da in der Vergangenheit sehr hohe Belastungen festgestellt wurden; Ursache dafür ist vor allem der Reaktorunfall von Tschernobyl im April 1986. Auch in Mitteleuropa, vor allem in Südbayern, im Bayerischen Wald und in großen Teilen Österreichs,[132] sind Steinpilze radioaktiv belastet; teilweise wurden über 10.000 Becquerel je Kilogramm festgestellt.[133] Allgemein ist die Belastung bei Steinpilzen mit meist weniger als 200 Becquerel pro Kilogramm nicht zu hoch und deutlich geringer als beispielsweise bei Maronen-Röhrlingen.[134] In der Europäischen Union[135] und in der Schweiz[136] beträgt der Grenzwert für die radioaktive Belastung 600 Becquerel pro Kilogramm.
Ein weiteres gesundheitliches Risiko bildet die Belastung mit Schwermetallen, da Steinpilze zu den Arten gehören, die Schwermetalle anreichern können.[137] 100 Gramm des Fichten-Steinpilzes können zwischen 0,1 und 0,2 Milligramm Cadmium und 0,08 bis 0,5 Milligramm Blei enthalten.[138] Er kann die Schadstoffe tolerieren, weil er Phytochelatine bildet, die sie binden und damit entgiften.[139]
Der Fichten-Steinpilz kann in seltenen Fällen durch Inhalation, Einnahme oder Kontakt allergische Reaktionen hervorrufen, die durch den Antikörper Immunglobulin E verursacht werden; dieser wird von einem verdauungsstabilen Protein ausgelöst. In äußerst seltenen Extremfällen kann der Genuss des Steinpilzes zu lebensbedrohlichen Reaktionen führen.[140]
Der Gemeine Steinpilz (Boletus edulis), auch Fichten-Steinpilz, Herrenpilz oder Edelpilz genannt, ist eine Pilzart aus der Familie der Dickröhrlingsverwandten und Typusspezies der Gattung Dickröhrlinge. Die Fruchtkörper haben meist einen bräunlichen Hut, weiße bis olivgelbliche Poren, eine helle Netzzeichnung am Stiel und weißes, nur sehr selten auf Druck oder bei Verletzung blauendes Fleisch. Der Pilz bildet mit zahlreichen Laub- und Nadelbäumen eine Mykorrhiza, häufig lebt er mit Fichten in Symbiose. Er ist auf weiten Teilen der Nordhalbkugel verbreitet und wurde durch den Menschen auch in einigen Ländern der Südhalbkugel eingeführt. Der Gemeine Steinpilz hat eine große Bedeutung als Speisepilz und wird kommerziell gehandelt.
Baravīks (luotīnėškā: Boletus) īr tuokė grība, katra nuognē miegiama grībautuoju. Anou kuots balts, stuors, keporė roda, kėita. Aug baravīkā bėrželė-lapkrėstē mienėsēs.
Anūs rond samanūs, pū pošėm, eglėm, ōžoulās, beržās.
Poikē tink džiuovėnėmou, zopėm, kap īdars, garnīrs.
Ba tėkrūju baravīku da aug vairės kėtas anūm rūšis (ōžoula, šėla ė kt.), katrūm na vėsas jiedamas ī.
Lo cep o bolet (var. arcielon, bruguet, bosa, cet, sequet, mòl, molhet, miquemòl) [1] es un campairòl excellent comestible de la familha Boletaceae, fòrça comun e recercat dins tot l'emisfèri nòrd.
Capèl: 12-25cm, carnut amb revestiment un pauc lubrificat, d'un moret mejan un pauc rossàs. Prim marge longtemps blanc. Pòres jaunasses a verdasses. Estipe: 12-18x3-6cm , ventrut, blancàs. Carn blanca, d'olor feble, e de savor suava o d'avelana. Buta pels bòsques fulhats mesclats, clarièras o talhadas erbosas. Espòres: 13-18x4-6µm.
Grop de ceps
Imatge d'un cep
Lo cep o bolet (var. arcielon, bruguet, bosa, cet, sequet, mòl, molhet, miquemòl) es un campairòl excellent comestible de la familha Boletaceae, fòrça comun e recercat dins tot l'emisfèri nòrd.
DescripcionCapèl: 12-25cm, carnut amb revestiment un pauc lubrificat, d'un moret mejan un pauc rossàs. Prim marge longtemps blanc. Pòres jaunasses a verdasses. Estipe: 12-18x3-6cm , ventrut, blancàs. Carn blanca, d'olor feble, e de savor suava o d'avelana. Buta pels bòsques fulhats mesclats, clarièras o talhadas erbosas. Espòres: 13-18x4-6µm.
Autres imatgesGrop de ceps
Imatge d'un cep
Referéncias Associacion micologica de TolosaBòrzón abò prôwdzywk (Boletus edulis) - to je grzib z rodzëznë bòrzónowatëch. Òn mô bruny kapelusz i dosc grëbą nogã. Kaszëbi jedzą m. jin. prawdzywczi, a téż sëszą te grzëbë.
Bòrzón abò prôwdzywk (Boletus edulis) - to je grzib z rodzëznë bòrzónowatëch. Òn mô bruny kapelusz i dosc grëbą nogã. Kaszëbi jedzą m. jin. prawdzywczi, a téż sëszą te grzëbë.
Cepo esas varietato di grosa boleto tre pulpoza, manjebla. boletus edulis
Fîqeroş (Boletus edulis) kuvarkeke xwarinbar a ji filûma bazîdiyomikotan e. Mezin û giran e.
Fîqeroş (Boletus edulis) kuvarkeke xwarinbar a ji filûma bazîdiyomikotan e. Mezin û giran e.
Li ou nôbe boloe ou magnåve boloe, c' est onk des meyeus tchampions-boloes del Walonreye. Il est foirt ricwerou pa les cnoxheus.
Tchampion avou on bea tchapea bombé (8 a 20 cm), di coleur brun-clair a brun-ocracé, sovint ricovrou å début d' ene blanke "pruine" k' endeva e leyant on boird ourlé d' blanc, lisse et setch cwand il est ptit i dvént crås, ene miete glumiant et poli cwand i fwait crou.
Les pôres et les tubes sont blancs po cmincî. Adonpwis, i divnèt djaenes, et pu vert-olive.
Il a on stocaesse pî, brun clair, wårni d' on fén blanc mayaedje, trapou å cmince et pu adon cilindrike, mins rinflé pa dzo (6-20x2-5cm).
Li tchå a ene blanke coleur pus brune dizo l' pelete. Elle est bén spesse et dmorer bén deure. Ele est vite molonêye, ca elle sawoure ossu ås molons et ås lumçons.
Il a ene doûce odeur di noejhete.
I vént al tere dizo bråmint d' sôres d' åbes (tchinnes, sapéns) et dins tos les bwès. On l' trouve a cmincî del fén d' l' esté disca l' fén d' l' erî-såjhon.
C' est on foirt bon tchampion k' on pout mougnî crou ou cût.
On è pout fé des wekes.
On l' pout minme wårder souwé, sins piede si sawourance.
Tites des lives e francès k' i gn a avou pus di racsegnes so ç' tchampion la:
Li ou nôbe boloe ou magnåve boloe, c' est onk des meyeus tchampions-boloes del Walonreye. Il est foirt ricwerou pa les cnoxheus.
Boletus edulis
Da Stoabuiz, (Boletus edulis BULL. ex FR.) aa Herrnbuiz gennd, is noch da Literatua da bekanndasde und beliabdasde Schwammal fia d'Kich, dea in da frein Natua waggsd.
Ea ghead zua Famulie vo de Räahling (Boletaceaea) und waggst ois mykorrhitischa Schwammal in easchta Linie unda Fichtn, weszweng man aa ois Fichtnstoabuiz kennd awa aa in Laubwejda. Findn duad man hauptsächle im Summa und Heabst im Moos oda unda Blattln.
Huad: missd zwischn 8 und 25 cm, d'Farb is entweda Hej- oda Dunkblraun, jung issa fast weiß, wead im Oita dunkla. Beim ausgwachsna Exemplar gehd uman Huadrand meist a weiße Linie. D Foam is in ganz junga Zuastand wira Stoa, ejtana gwöibt wiara aufgschüttlds Kissn. D Haud vom Huad fuiht se feicht und a weng klebrig oo.
Räahn: Beim junga Schwammal weiß, nacha olivgräa. Am Stui ausbucht.
Stui: Fast weißa bis blassbrauna kräftiga Stui, untn vadickt, om mid am feina awa deitlichn weißn Netzzeichnung.
Fleisch: Fast weiß, unta da Huadhaudretlebraun duachgfarbt. Vafäabt se ned, bei Druck oda Valetzung.
Sporen: Olivbrainle, spindlfäamig.
Da Stoabuiz lasst se ned in Kuitua zichtn, ma muassn oiso im Woid wuidwachsad suacha.
Meistns kimmt a im Nadelwoid voa, weil ois mykhorritischa Schwammal an d Fichtn bundn is. Sejtna buit sei Myzel sei Mykorrhiza mid Laubbam wia Oachan oda Buacha.
Sei Varbeitungsgebied is hauptsächle Eiropa und Noadamerika. Ma findn awa a in Syrien od m Libanon, Neisääland oda Sid Afrika.
Do wo man find, find man a oft in de naxtn Joar, hoasst, da Stoabuiz bevoazugt feste Standoat. In da Schweiz hod ma festgstejjd, daß bsondas vui Stoabuiz gibt, wenn da Somma hoaß war unds im Heabst nach vui rengd.
In Deitschland, wo a unta Natuaschutz stähd, deaf ma n zwar sejm sammen, awa ned vakaffa. In Estreich is's vakaffa ealaubt. De Stoabuiz, de in Deitschland vakafft wean, stamma hauptsächle aus Osteiropa (Bulgarien, Jugoslawien, Polen, Ukraine) oda Estreich.
Boletus, sei wissnschaftlicha Nam, war im oidn Rom da Nam vom Kaisaling. Aus dem Woat hod se des deitsche Woat Pilz üwas oidhochdeitsch buliz unds middlhochdeitsche bulz und bulez buid. Edulis hoasst nix andas ois wia eßbar. Den wissnschaftlichn Nam hoda s easchte Moi vom franzesischn Botanika Pierre Bulliard, dea den Schwammal s easchte Moi beschriem hod.[1]
Da Nam Stoabuiz kimmt vamutle vo seim Ausseng in da Jugnd, wenn de kloana weißn Kappn alloa ausm Bodn ausseschaung, schaungs aus, wia Kieslstoa, aus dene nacha da Schwammal wead. (In Bayern hoaßt da Stoabuiz bei de Oidn oft nua da Schwammal, weil vui grod nua den sammen.) Andan Quejjn vamuatn, daß dea Nam Stoabuiz aus na Laudvaschiabung ausm italienischn entstandn is. Duat hoaßt da porcino, vo porcus - Schwein, oiso Schweinsbuiz.[2] Dageng spricht, daß ma im Boarischn nacha ned Stoabuiz song dat sondan äquivalent zum Schweinsbron a Schweinsbuiz oda glei Sauschwammal. In Estreich sogt ma zum Stoabuiz Herrnbuiz oda Herrnschwammal. Dea Nam kimmt vo dea Gwohnheid, daß im Middloita a jeda Stoabuiz am Grundbesitza, oisa da Obrichkeid wia am Füastn, oda da Geistlichkeit obgem hod wean miassn.[2]
Scho da wissnschaftliche Nam sogt aus, daß da Stoabuiz zum Essn is. Edulis hoasst nix andas wia essbar. Da Stoabuiz zejhd zu de beliabtasdn essborn Woidschwammal üwahaupt[3].
De Konsistenz vom Fruchtfleisch is fest, fleischig mid am rahmign Biss. Sei Gschmack würzig, schwammelig mild, aa roh. Riacha duad a angenehm, a weng wia Sauadoag. Frische Stoabuiz wean auf so ziemlich olle Artn zuabereit. Vom Grillen üwas dünstn, bratn bacha oda ois Suppn. Auf Pizza nauf, ind dWurscht eine, oogmacht ois Solod oda in Öl bzw. Essig eiglegt oda sielierd[4]. Manche genießn an Stoabuiz aa roh[5], in feine Scheim gschnittn wiara Carpaccio.
Da Stoabuiz bestehd aus ebban 85 - 90% Wassa, 6% Oaweiß, 5% Koihnhydrat, am 1/2% Fett und 1% Minaralstoff'. Vui Vitamin D (100g davo deckan ummara 60% vom Dogesbedarf von am Menschn ob) und mehrare Vitamin' aus da B-Gruppn. Des Eiweiß vom Stoabuiz bestähd wia bei olle Schwammal zua Hauptsach auch Chitin, wos da Mensch ned so guad vaweatn ko. Deszweng soit ma Schwammal genarell meglichst kloa schnein. Schwammal nemman vui mehra Minaralstoff auf wia Pflanzl, deszweng is da Gehoit vo Schweamettoi oftmois je noch Gegnd recht houch. Seid m Reaktoaunfoi vo Tschernobyl guit noch wia voa de Empfehlung, ned meah ois wia 250 Gramm Wuidschwammal in da Woch zum essn (oda 13 kg p.a.). Da Stoabuiz is do zwar nirgands explizit zu de bsondas belastn Artn zejhd, ausgschlossn issa awa a ned vo dera Empfehlung.[6] Grundsätzle guit a füan Stoabuiz, daß a frisch zuabereit wean soit. Ea hoit zwar länga ois wia fui andane, wosn ois Handlsware bsondas eigned, awa des Schwammaleiweiß zasezt se recht boid und entwickld a bei am essbarn Schwammal recht schnej Lebensmiddelvergiftung.
Ollesamt vo dene san essboar. Inda Familie Boletus san no a boar ungeniesbare, awa koane lemsbedrohlich giftign Schwammal dabei.
Vawechsln ko ma de Stoabuiz mid:
Beide zeichnen se duach da bittane Gschmacksprobm aus, de ma an am kloan Stickl rohn Schwammal (obacht! nua bei Räahling umale!) machd.
Mid de giftign Vawandtn ko man fast ned vawechsln, weil de fast olle an roudn oda blaus Stich in da Farb hom.
Da Stoabuiz, (Boletus edulis BULL. ex FR.) aa Herrnbuiz gennd, is noch da Literatua da bekanndasde und beliabdasde Schwammal fia d'Kich, dea in da frein Natua waggsd.
Ea ghead zua Famulie vo de Räahling (Boletaceaea) und waggst ois mykorrhitischa Schwammal in easchta Linie unda Fichtn, weszweng man aa ois Fichtnstoabuiz kennd awa aa in Laubwejda. Findn duad man hauptsächle im Summa und Heabst im Moos oda unda Blattln.
Valgei griba (lat. Boletus edulis, ven. белый гриб suom. herkkutatti) on valgieloin grivoin roduu. Se on čoma kaččuo da gribaniekoin paras kerättävy. Valgiekse sidä sanotah sendäh, ku leikattuu se ei mustene, jiäy valgiekse.
Valgei griba voi kazvua suurekse. Sen jalgaine on 8-25 sentii korgevuttu da 7 sentii, harvah 10, järevytty. Šliäppy on 7-30 sentii diametras, toiči kai 50. Šliäppy syväinpuolespäi on valgei libo vähäzel keldazettavu, ulgopuolespäi väri voi muuttua valpahanmaksankarvazes muzavanmaksankarvazessah. Tämä griba voi painua kahteh kilossah.
Nägemäl valgei griba on ku sil on kargei magu da leikattuu on rouzovoi
Valgiedu gribua kazvau pedäjikkölöis, koivikkolois, segamečis. Niidy voibi löydiä kuuzen, pedäjän, koivun da tammin ual. On moine mieli, ku enämbi niidy on sit, kus on must’oižikkuo da buolužikkuo, kazvau kiärmöisiendy da on kudžoimätästy. Mečäs ku roinnou kiärmöisiendy, sit vältämättäh rodieu valgiedu gribuagi. Valgiedu gribua kazvau heinykuus syvyskuun puolivälissäh. Net voijah kazvua yksitellen, ga puaksumbah kazvetah kogonazil perehil. Löydänet yhten, kačahtai ymbäri, vältämättäh lövvät ližiä.
Valgiel grival on hyvä da erinomaine magu. Valgiedu gribua keitetäh, žuaritah, kuivatah, marinuijah. Niilöi voibi pidiä vereksenny keittämättäh jiäškuapan pakastimes. Valgies grivois keitetäh rokkua, pannah sidä soussih. Tädä gribua ei vaiku Ven’al syvvä, suvaijah sidä frantsielazet da italielazet, da ylen suomalazed. Valgei griba on hyvä tervehyöle. Japounilazet tiedomiehet lujoitetah, ku valgies grivas on puhalduksii vastustajii ainehii.
Vuvvennu 1961 löyttih valgei griba, kudai painoi enämbi 10 kiluo da sen šliäppy diametras oli 58 sentii. Tämä uudine oli Moskovan raadivos 20. syvyskuudu vuvennu 1961.
Valgei griba Valgei griba (lat. Boletus edulis, ven. белый гриб suom. herkkutatti) on valgieloin grivoin roduu. Se on čoma kaččuo da gribaniekoin paras kerättävy. Valgiekse sidä sanotah sendäh, ku leikattuu se ei mustene, jiäy valgiekse.
Vrganj (latinski: Boletus edulis) je jestiva gljiva koja raste u bjelogoričnim i crnororičnim šumama. Raste na proplancima i obično na sunčanim obroncima prekrivenima mahovinom. Nalazi se u Evropi od ljeta do jeseni. U Bosni i Hercegovini obično u hrastovim, brezovim, kao i mješovitim šumama do nadmorske visine do oko 1200 m. U Evropi također u borovim, i mješovitim crnogoričnim šumama.
Vrganj je jedna od najkvalitetnijih gljiva, koja dostiže visoku cijenu na tržištu. Poluokruglog šešira svijetlo do tamno smeđe boje, sa debelim bijelim prepoznatljivim repom i prijatnim svježim mirisom mesa, raste nakon ljetnih kiša, u polukrugu, sakriven ispod lišća ili iglica. Razrezan ne mijenja boju, mada razne varijacije iz porodice Boletus odlikuju se i tom osobinom.
Priprema se svjež, pohovan, sušen, ali i ukiseljen sa raznim začinima u ulju.
Zamjena sa sličnom otrovnom ludarom (latinski: Boletus satanas) je zbog crvenkastog izgleda ludare, gotovo nemoguća.
Vrganj (latinski: Boletus edulis) je jestiva gljiva koja raste u bjelogoričnim i crnororičnim šumama. Raste na proplancima i obično na sunčanim obroncima prekrivenima mahovinom. Nalazi se u Evropi od ljeta do jeseni. U Bosni i Hercegovini obično u hrastovim, brezovim, kao i mješovitim šumama do nadmorske visine do oko 1200 m. U Evropi također u borovim, i mješovitim crnogoričnim šumama.
Vrganj je jedna od najkvalitetnijih gljiva, koja dostiže visoku cijenu na tržištu. Poluokruglog šešira svijetlo do tamno smeđe boje, sa debelim bijelim prepoznatljivim repom i prijatnim svježim mirisom mesa, raste nakon ljetnih kiša, u polukrugu, sakriven ispod lišća ili iglica. Razrezan ne mijenja boju, mada razne varijacije iz porodice Boletus odlikuju se i tom osobinom.
Priprema se svjež, pohovan, sušen, ali i ukiseljen sa raznim začinima u ulju.
Zamjena sa sličnom otrovnom ludarom (latinski: Boletus satanas) je zbog crvenkastog izgleda ludare, gotovo nemoguća.
Ο Βωλίτης ο εδώδιμος διεθνώς γνωστός ως Boletus edulis είναι ένας βασιδιομύκητας, που ανήκει στην κατηγορία των αγαρικών. Ευρέως διαδεδομένος στο Βόρειο ημισφαίριο σε όλη την Ευρώπη, την Ασία και την Βόρεια Αμερική· δεν υπάρχει στη φύση στο Νότιο ημισφαίριο, αν και έχει εισαχθεί στη Νότια Αφρική, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία. Ο μύκητας αναπτύσσεται σε φυλοβόλλα και κωνοφόρα δάση, σχηματίζοντας με τις ρίζες των δένδρων συμβιωτικές ενώσεις.
Για πρώτη φορά περιγράφεται το 1782 από τον Γάλλο βοτανολόγο Pierre Bulliard[1] και έκτοτε εξακολουθεί να ονομάζεται στην διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία Boletus edulis. Oι λέξεις boletus και edulis συντίθενται από το αρχαιοελληνικό βωλίτις (= κομμάτι γης) και από το λατινικό edulis που προέρχεται από το μέλλοντα του ρήματος εσθίω (τρώγω):< έδομαι και από το οποίο προέρχονται οι λέξεις «έδεσμα» και «εδώδιμον».[2] Ο πρώτος όμως που τον ονόμασε Βωλίτη είναι ο Γαληνός που το θεωρεί ως ιδιαίτερο είδος στο βασίλειο των μυκήτων και το ξεχωρίζει από τους λοιπούς αμανίτες[3]
Στη Αγγλία ονομάστηκε αρχικά Boletus solidus (Βωλίτης ο έμπεδος δηλ. ο στερεός) από τον φυσιοδίφη James Sowerby το 1809, ωστόσο είναι γνωστός ως king bolete, penny bun και cep (cèpe de Bordeaux των Γάλλων), ενώ στη Γερμανία ονομάζεται Steinpilz – δηλ. «μανιτάρι πέτρα» – από τη σφιχτή σάρκα του.[4] Στην Ελλάδα είναι γνωστό με την κοινή ονομασία «βασιλομανίταρο» και σε νεαρή ηλικία ως «καλογεράκι», αυτό που αποκαλούν οι Ιταλοί «πορτσίνo» (porcino).
Το ανώτατο όριο ύψους αυτού του μανιταριού είναι 30-70 εκατοστά. Ελαφρώς κολλώδες στην αφή έχει κυρτό σχήμα σε νεαρή ηλικία και το χρώμα του είναι συνήθως καφέ με λευκό και συνεχίζει να σκουραίνει κατά την ωρίμανση. Χαρακτηρίζονται από ένα σαρκώδες πίλο (καπέλο) που στηρίζεται σε πόδι (στύπος) και κάτω από αυτό υπάρχουν βράγχια (λαμέλες, ελάσματα) σε ακτινωτή διάταξη που καταλήγουν σε πόρους όπου παράγονται οι σπόροι. Θεωρείται ένα από τα ασφαλέστερα μανιτάρια, καθώς δεν υπάρχουν δηλητηριώδη πανομοιότυπα είδη με αυτό.[5]
Στην πραγματικότητα καλογεράκια, ceps, porcini, steinpilz κλπ είναι η κοινές ονομασίες μιας ομάδας βωλιτών με επικεφαλής τον B.Edulis και την οποία συμπληρώνουν τα άλλα τρία είδη:
Γαληνός Περί των εν ταις τροφαίς δυνάμεων, Βιβλίον πρώτον, κεφ. Περί μυκήτων.
Το μετρίως εψηθέντων του Γαληνού είναι το Α και Ω στη χρήση της καλής μαγειρικής των μανιταριών. Ο καθένας μπορεί να το διαπιστώσει είτε μαγειρεύοντας είτε γευόμενος. Το σκόρδο και ο μαϊδανός απαραίτητα κατά το τηγάνισμα, τα δε αποξηραμένα μανιτάρια ενδείκνυνται για μανιταρόπιτα. Τα κατεψυγμένα χάνουν το άρωμά τους μετά παρέλευση περίπου δυο μηνών και δεν πρέπει να τα ξεπαγώνουμε γιατί κατ΄αυτόν τον τρόπο γίνονται σφουγγάρια.[7] Ο Βωλίτης ο εδώδιμος είναι κατάλληλος για αποξήρανση γιατί είναι εύκολο να ανασυσταθεί με την εμβάπτιση σε ζεστό, όχι βραστό νερό, για περίπου 20΄ το οποίο δεν πετάμε γιατί είναι εμπλουτισμένο με το άρωμα και μπορεί το περίσσευμα να χρησιμοποιηθεί σε μεταγενέστερο μαγείρεμα.[8] Γενικότερα όμως η κατανάλωση σε μεγάλες ποσότητες προκαλεί ελαφρές γαστρεντερικές διαταραχές, που μπορεί να οφείλoνται ακόμα και στο υψηλό ποσοστό μυκοχιτίνης[9] που περιέχουν και είναι δύσπεπτη σε μεγάλες ποσότητες κατανάλωσης, όπου η θεραπεία έρχεται μόνη της. Γι΄αυτό προφανώς ο Γαληνός συνιστούσε να μαγειρεύονται αναμεμιγμένα με ματζουράνα που ενεργεί κυρίως ως χωνευτικό.
Porcino ή καλογεράκι
Boletus aereus
Boletus reticulatus
Boletus pinophilus
Boletus appendiculatus (Κίτρινο μανιτάρι)
Xerocomus badius
Cepe de Bordeaux
Boletus Edulis κοντά στο δάσος Ramboulliet της Γαλλίας
Steinpliz της Γερμανίας
Delicatessen Tattia από την Φινλανδία
Σούπα κριθαράκι με Πορτσίνι μέσα σε καραβέλι (Πολωνία)
Boletus badius
Erythropus ή luridiformis.
Boletus calopus
Luridus (ωχρός)
Radicans (ριζώδης)
Boletus satanas
Torosus (μυώδης, νευρώδης)
^ α: Εκτός από τα μορφολογικά κριτήρια, η συστηματική κατάταξη των μυκήτων γίνεται πλέον με βάση βιοχημικά και γενετικά δεδομένα. Γενικά, διακρίνονται δυο μεγάλες διαιρέσεις : Οι μυξομύκητες και οι ευμύκητες. Οι μυξομύκητες παρουσιάζουν ομοιότητες τόσο με τα φυτά όσο και με τα ζώα, καθώς μια φάση του βιολογικού τους κύκλου μοιάζει με την αμοιβάδα.
^ β: Τα αγαρικά (Agaricus) είναι μια μεγάλη και σημαντική κατηγορία μανιταριών που περιλαμβάνει εδώδιμα και δηλητηριώδη είδη πιθανόν περισσότερα από τριακόσια μέλη σ΄ όλο τον κόσμο.[10] Χαρακτηρίζονται από έν σαρκώδες πίλο (καπέλο) που στηρίζεται σε πόδι (στύπος) και κάτω από αυτό υπάρχουν ελάσματα (λαμέλες) σε ακτινωτή διάταξη (Αμανίτες) ή σωλήνες που καταλήγουν σε πόρους (Βωλίτες) ή αγκαθωτές προεξοχές (Ύδνες). Στα ελάσματα υπάρχουν τα βασίδια που παράγουν τα σπόρια και τα κυστίδια που είναι στείρα.
^ γ: Η λέξη μανιτάρι είναι υποκοριστικό της λέξης αμανίτης[11]
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
|title= (βοήθεια) Ο Βωλίτης ο εδώδιμος διεθνώς γνωστός ως Boletus edulis είναι ένας βασιδιομύκητας, που ανήκει στην κατηγορία των αγαρικών. Ευρέως διαδεδομένος στο Βόρειο ημισφαίριο σε όλη την Ευρώπη, την Ασία και την Βόρεια Αμερική· δεν υπάρχει στη φύση στο Νότιο ημισφαίριο, αν και έχει εισαχθεί στη Νότια Αφρική, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία. Ο μύκητας αναπτύσσεται σε φυλοβόλλα και κωνοφόρα δάση, σχηματίζοντας με τις ρίζες των δένδρων συμβιωτικές ενώσεις.
Ак гөмбә́ (лат. Boletus edulis) — агариклар рәтендәге болетчалар гаиләсеннән көпшәле гөмбә. Күбрәк Җирнең Төньяк ярымшарында киң таралган. Ашарга яраклы.
Яшь гөмбәнең эшләпәсе ярымшар рәвешендә, үсә төшкәч, кабарынкы җәенке формага керә, 4-20 см диаметрлы, өске ягы - аксылдан караңгы-коңгырт төскә кадәр, аскы ягы - яшь гөмбәнеке ак, өлгергәненеке - яшькелт-соргылт төстә. Буе 4-15 см биеклектә, түбәнге өлешендә киңәйгән яисә кечкенә мичкәсыман рәвештә. Төсе аксылдан көрәнгә кадәр үзгәрә, өске өлеше ак яисә ачык көрән челтәрсыман сурәтле.
Ак гөмбә кайбер агач токымнары белән микориза булдыру сәләтенә ия.
Ак гөмбә́ (лат. Boletus edulis) — агариклар рәтендәге болетчалар гаиләсеннән көпшәле гөмбә. Күбрәк Җирнең Төньяк ярымшарында киң таралган. Ашарга яраклы.
Яшь гөмбәнең эшләпәсе ярымшар рәвешендә, үсә төшкәч, кабарынкы җәенке формага керә, 4-20 см диаметрлы, өске ягы - аксылдан караңгы-коңгырт төскә кадәр, аскы ягы - яшь гөмбәнеке ак, өлгергәненеке - яшькелт-соргылт төстә. Буе 4-15 см биеклектә, түбәнге өлешендә киңәйгән яисә кечкенә мичкәсыман рәвештә. Төсе аксылдан көрәнгә кадәр үзгәрә, өске өлеше ак яисә ачык көрән челтәрсыман сурәтле.
Ак гөмбә кайбер агач токымнары белән микориза булдыру сәләтенә ия.
Аҡ бәшмәк, топош (лат. Boletus edulis) — базидиомицеттар класының болет һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған бәшмәк.
Эшләпәһенең диам. 10—20 см (һирәгерәк 30 см), ҡабарынҡы, ҡоро, яланғас йәки бәрхәт һымаҡ, төҫө аҡһылдан ҡараһыу һороға тиклем, аҫҡы яғы тәүҙә аҡ, һуңынан йәшкелт һары. Һабының оҙонлоғо 10—20 см, ҡалынлығы 4—5 см, һарғылт һоро төҫтә, селтәр һүрәтле. Ауырлығы — 400 г тиклем (ҡайһы ваҡыт 4 кг етә). Итсәһе аҡ, тығыҙ, хуш еҫле. Спора онтағы һорғолт йәшел. Аҡ бәшмәк бер‑береһенән төҫө менән һәм имән, ҡайын, ҡарағай, шыршы (улар менән симбиоздан тыш бәшмәклек үҫешһә лә, емешлек тәне барлыҡҡа килмәй) тамырында үҫеүенә ҡарап айырылған яҡынса 20 төрҙө берләштерә.
Башлыса Төньяҡ ярымшарҙа таралған. Башҡортостанда ылыҫлы, япраҡлы һәм ҡатнаш урмандарҙа майҙан октбргә тиклем осрай. Ҡиммәтле ашарға яраҡлы бәшмәк, составында аҡһымдар, ферменттар, витаминдар, микроэлементтар, антиканцероген матдәләр бар. Киптереүгә яраҡлы.
Аҡ бәшмәктә шешкә ҡаршы үҙенсәлекле матдә табылған[1],элегерәк тәненең экстракты менән туңған ерҙәрҙе дауалағандар [2].
Аҡ бәшмәкте үҫтереү буйынса:
Аҡ бәшмәк, топош (лат. Boletus edulis) — базидиомицеттар класының болет һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған бәшмәк.
Баравік (па-лацінску: Boletus) — род гыбоў сямейства балетавых. Таксама баравіком называюць адзін з найбольш распаўсюджаных відаў гэтага роду — праўдзівы грыб.
Капялюш 3—25 см, паўшарападобны. Колер — ад белага да цёмна-бурага. Мякіш белы, з прыемным смакам. Ножка 2—20×2,5—4,5 см, цыліндрычная, белая.
Адзін з найлепшых зь ядомых грыбоў. У Беларусі расьце паўсюдна. Таксама вядомы пад назваю «шчыры грыб», «белы грыб», «праўдзівы грыб».
Баравік (па-лацінску: Boletus) — род гыбоў сямейства балетавых. Таксама баравіком называюць адзін з найбольш распаўсюджаных відаў гэтага роду — праўдзівы грыб.
Капялюш 3—25 см, паўшарападобны. Колер — ад белага да цёмна-бурага. Мякіш белы, з прыемным смакам. Ножка 2—20×2,5—4,5 см, цыліндрычная, белая.
Адзін з найлепшых зь ядомых грыбоў. У Беларусі расьце паўсюдна. Таксама вядомы пад назваю «шчыры грыб», «белы грыб», «праўдзівы грыб».
Боярпанго[1], лиякс мерить: Ашо панго, дорогой панго[1], пешпанго[1] (лат. Boletus edulis, руз. Бе́лый гриб) — те боярпангонь кансто пангось. Пангонть лангозо эчке, покшолмазо 8-10 см. зярдо пангось од. Сонзэ лагось моли ал ёнов, седе сырестэ видеми. Панго лангось велтязь ашо, тюжала эли чопода-серой шкелькссэ. Пангонть алксозо одсто ожола эли ожола-пиже. Пангонть потмозо ашо, синдемадо мейлеяк тюсозо а полавтови. Панго сеерьксэсь (нетьксэсь, пильгинесь) эчке. Тюсозо ашо эли серой, потмозо ашо.
Россия Масторонь виртнесэ касы аштемковсто саезь ожоковонь молемс, вастневи ськамонзо эли куросо. Седе сеедьстэ касы килей вирьсэ. Те – сехте паро рестамо панго. Теле лангс анокстыть эйсэнзэ костязь (чинь каршо, каштомсо, духовкасо) эли мариновазь.
Кой-косо мерить тензэ бояр панго[2].
Боярпанго, лиякс мерить: Ашо панго, дорогой панго, пешпанго (лат. Boletus edulis, руз. Бе́лый гриб) — те боярпангонь кансто пангось. Пангонть лангозо эчке, покшолмазо 8-10 см. зярдо пангось од. Сонзэ лагось моли ал ёнов, седе сырестэ видеми. Панго лангось велтязь ашо, тюжала эли чопода-серой шкелькссэ. Пангонть алксозо одсто ожола эли ожола-пиже. Пангонть потмозо ашо, синдемадо мейлеяк тюсозо а полавтови. Панго сеерьксэсь (нетьксэсь, пильгинесь) эчке. Тюсозо ашо эли серой, потмозо ашо.
Россия Масторонь виртнесэ касы аштемковсто саезь ожоковонь молемс, вастневи ськамонзо эли куросо. Седе сеедьстэ касы килей вирьсэ. Те – сехте паро рестамо панго. Теле лангс анокстыть эйсэнзэ костязь (чинь каршо, каштомсо, духовкасо) эли мариновазь.
Кой-косо мерить тензэ бояр панго.
Үрүҥ тэллэй (лат. Boletinus edulis Bull., нууч. Белый гриб, боровик) — үрдүкү тэллэйдэргэ киирэр сиэнэр тэллэй.
Саха сирин элбэх улуустарыгар үүнэр. Булкаас сэбирдэхтээх уонна бэс ойуурдарга көстөр.
Сэлээппэтэ томтоҕор, кылааккай саҥардыы быгарын саҕана кубархай араҕас буолар, онтон улааттаҕына, ордук бэстээх сиргэ үүннэҕинэ, кыһыллаҥы бороҥ өҥнөнөр.
Сэлээппэтин алын өттө капроновай губка курдук. Тэллэй кыра эрдэҕинэ үп-үрүҥ, сиппитин кэннэ көҕөрүмтүйэн көстөр араҕас өҥнөнөр.
Хайа туттахха иһэ маҥан, өҥө уларыйбат. Олус үчүгэй-тэллэй сыта сыттаах.
Атаҕа суон, төкүнүк, үрүҥ өҥнөөх, сэлээппэтиттэн дөбөҥнүк туллар. Үрүҥ, бөлтөйө сылдьар сетка ойуулаах.
Споратын өҥө күрэҥ эбэтэр араҕастыҥы күрэҥ.
От ыйыттан хаһыҥ түһүөр диэри баар буолар. Ардах кэнниттэн итии бэриэмэҕэ үчүгэйдик үүнэр.
Мутукчалаах ойуур, булкаастаах бэс мас тыата. Тэтиҥ, харыйа, хатыҥ төрдүгэр тыа саҕатыгар, киһи үгүстүк сылдьыбат буолбут суолун кытыытынан, үүнэр. Күөх муохтаах, сэппэрээктээх, уулах отон уктаах сииктээх сири сөбүлүүр. Аҥардас тиит ойуурга үүммэт. Саха сиригэр Арктикаҕа тиийэ баар, ол гынан баран, сүнньүнэн хойуутук Ленскэй, Өлүөхүмэ, Алдан оройуоннарыгар үүнэр. Якусткай, Орджоникидзевскай, Мэҥэ-Хаҥалас уо. д. а. Саха сирин киин оруйуоннарыгар, Бүлүүгэ даҕаны арыый сэдэх.
Саха сирин киин оруйуоннарыгар үүнэр үрүҥ тэллэй сиэнэр чааһыга 3,75% белоктаах, 0,48% арыылаах, 0,76% минеральнай веществолардаах.
Бу тэллэйи амтана үчүгэйинэн атын бары тэллэйдэртэн ордороллор. Ханнык баҕарар бүлүүдэни бэлэмнииргэ барар: миин оҥоруохха, соркуойдуохха, тууһуохха, хатарыахха, маринуйдуохха сөп.
Соҕутуопкаҕа сибиэһэйдии эбэтэр хатаран баран туттараллар.
Атын маарыннаһар дьааттаах тэллэйэ суох. Дэҥҥэ, сиэммэт үөстээх тэллэйи кытта бутуйаллар. Үөстээх тэллэй үрүҥ тэллэйтэн уратыта - хайа туттахха иһэ тэтэркэй өҥнөөх буолар.
வெண்குடைக் காளான் (Boletus edulis) (ஆங்கிலம்: செப், பென்னி மெத்தப்பம், போரினோ அல்லது போர்சினி) போலத்தசு பேரினம் சார்ந்த ஒரு பேசிடியோமைசீட் பூஞ்சை ஆகும். இது ஐரோப்பா, ஆசியா, வட அமெரிக்கா எங்கணும் வடக்கு அரைக்கோளத்தில் பரவலாகக் காணப்படுகிறது. இது இயல்பாகவே தென் அரைக்கோளத்தில் வளர்வதில்லை. என்றாலும் இது தென் ஆப்பிரிக்காவிலும் ஆத்திரேலியாவிலும் நியூசிலாந்திலும் பிரேசிலிலும் அறிமுகப் படுத்தப்பட்டுள்ளது.முன்பு போலத்தசு எடிலசு இனத்தின் வகைமைகளாகக் கருதிய மிக நெருக்கமான பல ஐரோப்பியக் காளான்கள் இன்று மூலக்கூற்று தொகுதிமரபாய்வால் தனித்த தாவர இனமாகக் கண்டறியப்பட்டுள்ளன. இதேபோல, முன்பு பல தாவர இனங்களாகக் கருதிய காளான்கள் உண்மையில் போலத்தசு எடுலிசு இனத்தோடு நெருங்கினவாகக் கண்டறியப்பட்டுள்ளன. இவ்வகையில் மேற்கு வட அமெரிக்காவின் இனமான கலிபோர்னியா பெரும்போலத்தே ( போலத்தசு எடுலிசு வகை. கிரேண்டேடுலிசு (grandedulis)) ஆக வகைப்படுத்தி 2007 இல் கண்டறியப்பட்டுள்ளது. இது அடர்ந்த நிறமுள்ள பெரிய பழவுடல் வகையாகும்.
இந்தக் காளான் இலையுதிர் காடுகளிலும் ஊசியிலைக் காடுகளிலும் வளர்ப்பு மரங்களிலும் மர நிலத்தடி வேர்களில் பூஞ்சத் திசுக்களால் கவித்து வேர்ப்பூஞ்சைகளாக இணைவாழ்வில் ஈடுபடுகிறது. இந்தப் பூஞ்சை கோடையிலும் இலையுதிர் காலத்திலும் விதைத்துள் தாங்கிய பழவுடலை வெளியிடுகிறது. இப்பழவுடல் பெரிய பழுப்புநிறக் குடையைக் கொண்டுள்ளது. இது சிலவேளைகளில் 35 செமீ விட்டத்துடன் 3கிகி எடை வரை வளரும். இதில் பிற போலத்தே காளான்களைப் போல குடையின் அடிப் பகுதியில். விதைத்தூள்பைகளுக்கு மாற்றாக, அதிலிருந்து தண்டின் ஊடாகக் குழல்கள் கீழிறங்கும்; முதிர்ந்த விதைத்தூள்கள் திறந்த குழல்களில் இருந்து அல்லது அதன் புரை(துளை)களில் இருந்து வெளியேறும். போலத்தசு எடுலிசுப் பழவுடலின் இத்துளை அமைந்த மேற்பரப்பு இளமையில் வெண்ணிறமாகவும் முதிர்ந்ததும், பசுமஞ்சளாகவும் மாறும். 25 செமீ உயரமும் 10 செமீ விட்டமும் உள்ள இதன் தண்டின் நிறம், வெண்மையாகவோ மஞ்சளாகவோ அமையும். தண்டின் ஒரு பகுதி இணையான, புடைத்த வலைப்பின்னல் உறையுடன் அமையும்.
பலவகை உணவுகளில் உட்கூறாக அமையும் போ. எடுலிசு பெறுமதி வாய்ந்த ஓர் உண்ணும் காளான் ஆகும். இது வழக்கமாக நறுஞ்சுவைச்சாற்றிலும் கூட்டாகவும் பிற அடுமுறை உணவுகளிலும் சமைத்து உண்ணப்படுகிறது. இந்தக் காளான் கொழுப்பு குறைந்தது; செரிக்கும் மாப்பொருள்களும் உயரளவு புரதமும் உயிர்ச்சத்துகளும் கனிமச்சத்துகளும் நார்ச்சத்துகளும் கொண்டது. இது வணிகவியலாக விற்கப்பட்டாலும் இதைப் பயிரிடுவது அரிது. நடுவண் ஐரோப்பாவிலும் தென் ஐரோப்பாவிலும் வடக்கு ஐரோப்பாவிலும் இலையுதிர் காலத்தில் மட்டும் கிடைக்கும் இது உலர்த்திப் பதப்படுத்தி பொட்டணமிட்டு உலகெங்கும் அனுப்பி விற்கப்படுகிறது. உலர்நிலையிலும் இதன் வாசம் குறைவதில்லை. போ. எடுலிசு ஊறுகாயிட்டு விற்கும் காளான்களில் ஒன்றாகும்.
போலத்தசு எடுலிசு முதலில் 1782 இல் பிரெஞ்சு தாவரவியல் அறிஞராகிய ழீன் பாப்திசுத்தே பிராங்குவாயிசு பியேர் புல்லார்டுவால் விவரிக்கப்பட்டது. இது இன்றும் தன் முதற்பெயரைத் தக்கவைத்துக் கொண்டுள்ளது.[2]
போ. எடுலிசு போலத்தசு பேரினத்தின் வகைமை இனமாகும்..[3][4]
.jpg)
வெண்குடைக் காளான் (Boletus edulis) (ஆங்கிலம்: செப், பென்னி மெத்தப்பம், போரினோ அல்லது போர்சினி) போலத்தசு பேரினம் சார்ந்த ஒரு பேசிடியோமைசீட் பூஞ்சை ஆகும். இது ஐரோப்பா, ஆசியா, வட அமெரிக்கா எங்கணும் வடக்கு அரைக்கோளத்தில் பரவலாகக் காணப்படுகிறது. இது இயல்பாகவே தென் அரைக்கோளத்தில் வளர்வதில்லை. என்றாலும் இது தென் ஆப்பிரிக்காவிலும் ஆத்திரேலியாவிலும் நியூசிலாந்திலும் பிரேசிலிலும் அறிமுகப் படுத்தப்பட்டுள்ளது.முன்பு போலத்தசு எடிலசு இனத்தின் வகைமைகளாகக் கருதிய மிக நெருக்கமான பல ஐரோப்பியக் காளான்கள் இன்று மூலக்கூற்று தொகுதிமரபாய்வால் தனித்த தாவர இனமாகக் கண்டறியப்பட்டுள்ளன. இதேபோல, முன்பு பல தாவர இனங்களாகக் கருதிய காளான்கள் உண்மையில் போலத்தசு எடுலிசு இனத்தோடு நெருங்கினவாகக் கண்டறியப்பட்டுள்ளன. இவ்வகையில் மேற்கு வட அமெரிக்காவின் இனமான கலிபோர்னியா பெரும்போலத்தே ( போலத்தசு எடுலிசு வகை. கிரேண்டேடுலிசு (grandedulis)) ஆக வகைப்படுத்தி 2007 இல் கண்டறியப்பட்டுள்ளது. இது அடர்ந்த நிறமுள்ள பெரிய பழவுடல் வகையாகும்.
இந்தக் காளான் இலையுதிர் காடுகளிலும் ஊசியிலைக் காடுகளிலும் வளர்ப்பு மரங்களிலும் மர நிலத்தடி வேர்களில் பூஞ்சத் திசுக்களால் கவித்து வேர்ப்பூஞ்சைகளாக இணைவாழ்வில் ஈடுபடுகிறது. இந்தப் பூஞ்சை கோடையிலும் இலையுதிர் காலத்திலும் விதைத்துள் தாங்கிய பழவுடலை வெளியிடுகிறது. இப்பழவுடல் பெரிய பழுப்புநிறக் குடையைக் கொண்டுள்ளது. இது சிலவேளைகளில் 35 செமீ விட்டத்துடன் 3கிகி எடை வரை வளரும். இதில் பிற போலத்தே காளான்களைப் போல குடையின் அடிப் பகுதியில். விதைத்தூள்பைகளுக்கு மாற்றாக, அதிலிருந்து தண்டின் ஊடாகக் குழல்கள் கீழிறங்கும்; முதிர்ந்த விதைத்தூள்கள் திறந்த குழல்களில் இருந்து அல்லது அதன் புரை(துளை)களில் இருந்து வெளியேறும். போலத்தசு எடுலிசுப் பழவுடலின் இத்துளை அமைந்த மேற்பரப்பு இளமையில் வெண்ணிறமாகவும் முதிர்ந்ததும், பசுமஞ்சளாகவும் மாறும். 25 செமீ உயரமும் 10 செமீ விட்டமும் உள்ள இதன் தண்டின் நிறம், வெண்மையாகவோ மஞ்சளாகவோ அமையும். தண்டின் ஒரு பகுதி இணையான, புடைத்த வலைப்பின்னல் உறையுடன் அமையும்.
பலவகை உணவுகளில் உட்கூறாக அமையும் போ. எடுலிசு பெறுமதி வாய்ந்த ஓர் உண்ணும் காளான் ஆகும். இது வழக்கமாக நறுஞ்சுவைச்சாற்றிலும் கூட்டாகவும் பிற அடுமுறை உணவுகளிலும் சமைத்து உண்ணப்படுகிறது. இந்தக் காளான் கொழுப்பு குறைந்தது; செரிக்கும் மாப்பொருள்களும் உயரளவு புரதமும் உயிர்ச்சத்துகளும் கனிமச்சத்துகளும் நார்ச்சத்துகளும் கொண்டது. இது வணிகவியலாக விற்கப்பட்டாலும் இதைப் பயிரிடுவது அரிது. நடுவண் ஐரோப்பாவிலும் தென் ஐரோப்பாவிலும் வடக்கு ஐரோப்பாவிலும் இலையுதிர் காலத்தில் மட்டும் கிடைக்கும் இது உலர்த்திப் பதப்படுத்தி பொட்டணமிட்டு உலகெங்கும் அனுப்பி விற்கப்படுகிறது. உலர்நிலையிலும் இதன் வாசம் குறைவதில்லை. போ. எடுலிசு ஊறுகாயிட்டு விற்கும் காளான்களில் ஒன்றாகும்.
O Boletus edulis, dîto ascì fonzo néigro, a l'é 'na rassa de fonzo da famíggia de boletaceae. Insémm'ou Boletus aereus, òu Boletus aestivalis, i-òu Boletus pinophilus, o l'é ùn de quelli fonzi che in italian son conosciûi comme porcini, di quæ o l'é o ciù difûzo e avoxòu.
Óltre che pò-u bon savô, o boletus edulis, comme tùtti i fonzi néigri, o l'é caraterizòu da 'n pòrtaménto ben ciantòu e elegànte. O capéllo o l'é maròn: o cô o peu cangiâ dò-u gianco spòrco (s'o l'é cresciûo sott'a-e féugge) òu castàn scûo da varietæ fuscoruber, scibén che i estrêmi so-asæ ræi. A cotícola do capéllo a l'é de longo 'n pitinìn lepegôza, cösa ch'a l'agiùtta a dintíngoe sto fonzo chi dò-u boletus aestivalis, che de vòtte o peu êse ben ben scìmile mò-u gh'à a cotìcola sciûta. O câsigión, covèrto da 'na ræ scciàssa sorviatùtto inta parte de d'âto, o l'é o ciù de vòtte ciæo se no giánco. I pöri son giánchi quand'o fonzo o l'é zoêno, pe divegnî prìmma giâni e pöi vèrdi quand'o l'é ciù vêgio. A càrne a l'é giánca e a no cangia de cô dòpp'o tàggio.
O Boletus edulis o l'é ùn di fonzi ciù difûzi in sciâ tæra. O se peu trovâ inte 'na grande varietæ de habitat: da-a maccia mediterània, scinn'a-i bòschi d'abêto de Àrpi, e, sò-u clìmma o no ven tròppo fréido, ascì sott'a-i arbùsti da microflöra alpìnn-a. Comm'o Boletus pinophilus, o sopòrta ascì de tenperatûe bastànsa basse e o peu êse arecugéito scinn'a-a fin de l'ötùnno, de vòtte quand'a l'é za chéita a prìmma néive. Inta nòstra región o l'é comùn inti bòschi d'abeto e de fò, ma quande o clìmma o ven men câdo, o chìnn-a a-i bòschi de castàgno, de rôe e a tùtti quelli che de stæ gh'àn de tenperatûe tròppo érte pe lê. Defæti o no l'é 'n fonzo termòfilo comm'o Boletus aereus e o Boletus aestivalis e o no riêsce a crésce co-o câdo de lùggio e d'agósto. O B. edulis o se peu trovâ ascì da-i méixi d'arvî, de màzzo e de zùgno, prìmma da pösa estîva quande sôlo i fonzi termòfili én boìn a crésce.
O Boletus edulis, dîto ascì fonzo néigro, a l'é 'na rassa de fonzo da famíggia de boletaceae. Insémm'ou Boletus aereus, òu Boletus aestivalis, i-òu Boletus pinophilus, o l'é ùn de quelli fonzi che in italian son conosciûi comme porcini, di quæ o l'é o ciù difûzo e avoxòu.
Ła brixa (nome sientifego Boletus edulis) xe un fungo bon da magnare, ciamà Steinpilz dai Todeschi, júrcek dai Sloveni, porcino dai Tałjan.
Sto fungo el ga na capeła de diexe - 30 cm de diametro, de cołor maron ciaro o scuro -vioła. Soto ła capeła no ghe xe creste, ma na spugna, come in tuti i funghi deła fameja, de cołor bianco o xało o verde smarso.
El ganbo, bianco o maron ciaro, el xe pi gonfio ała baxe, ma andando avanti el se fa ciłindrico; el mixura 15 x 10 cm.
Ła carne deła capeła e del ganbo ła xe soda e bianca e ła resta cusì anca quando ke ła vien tajà.
Boletus edulis (English: cep, penny bun, porcino or porcini) is a basidiomycete fungus, and the type species of the genus Boletus. Widely distributed in the Northern Hemisphere across Europe, Asia, and North America, it does not occur naturally in the Southern Hemisphere, although it has been introduced to southern Africa, Australia, New Zealand, and Brazil. Several closely related European mushrooms formerly thought to be varieties or forms of B. edulis have been shown using molecular phylogenetic analysis to be distinct species, and others previously classed as separate species are conspecific with this species. The western North American species commonly known as the California king bolete (Boletus edulis var. grandedulis) is a large, darker-coloured variant first formally identified in 2007.
The fungus grows in deciduous and coniferous forests and tree plantations, forming symbiotic ectomycorrhizal associations with living trees by enveloping the tree's underground roots with sheaths of fungal tissue. The fungus produces spore-bearing fruit bodies above ground in summer and autumn. The fruit body has a large brown cap which on occasion can reach 30 cm (12 in), rarely 40 cm (16 in) in diameter and 3 kg (6 lb 10 oz) in weight. Like other boletes, it has tubes extending downward from the underside of the cap, rather than gills; spores escape at maturity through the tube openings, or pores. The pore surface of the B. edulis fruit body is whitish when young, but ages to a greenish-yellow. The stout stipe, or stem, is white or yellowish in colour, up to 20 cm (8 in), rarely 30 cm (12 in) tall and 10 cm (4 in) thick, and partially covered with a raised network pattern, or reticulations.
Prized as an ingredient in various culinary dishes, B. edulis is an edible mushroom held in high regard in many cuisines, and is commonly prepared and eaten in soups, pasta, or risotto. The mushroom is low in fat and digestible carbohydrates, and high in protein, vitamins, minerals and dietary fibre. Although it is sold commercially, it is very difficult to cultivate. Available fresh in autumn throughout Europe and Russia, it is most often dried, packaged, and distributed worldwide. It keeps its flavour after drying, and it is then reconstituted and used in cooking. B. edulis is one of the few fungi sold pickled.
Boletus edulis was first described in 1782 by the French botanist Pierre Bulliard and still bears its original name.[2] The starting date of fungal taxonomy had been set as January 1, 1821, to coincide with the date of the works of the 'father of mycology', Swedish naturalist Elias Magnus Fries, which meant the name required sanction by Fries (indicated in the name by a colon) to be considered valid, as Bulliard's work preceded this date. It was thus written Boletus edulis Bull.:Fr. A 1987 revision of the International Code of Botanical Nomenclature set the starting date at May 1, 1753, the date of publication of Linnaeus' work, the Species Plantarum.[3] Hence, the name no longer requires the ratification of Fries' authority. Early alternate names include Boletus solidus by English naturalist James Sowerby in 1809,[4] and Gray's Leccinum edule.[5] Gray's transfer of the species to Leccinum was later determined to be inconsistent with the rules of botanical nomenclature, and he apparently was unfamiliar with the earlier works of Fries when he published his arrangement of bolete species.[6]
Boletus edulis is the type species of the genus Boletus. In Rolf Singer's classification of the Agaricales mushrooms, it is also the type species of section Boletus, a grouping of about 30 related boletes united by several characteristics: a mild-tasting, white flesh that does not change colour when exposed to air; a smooth to distinctly raised, netted pattern over at least the uppermost portion of the stem; a yellow-brown or olive-brown spore print; white tubes that later become yellowish then greenish, which initially appear to be stuffed with cotton; and cystidia that are not strongly coloured.[7][8] Molecular analysis published in 1997 established that the bolete mushrooms are all derived from a common ancestor, and established the Boletales as an order separate from the Agaricales.[9]
The generic name is derived from the Latin term bōlētus "mushroom", which was borrowed in turn from the Ancient Greek βωλίτης, "terrestrial fungus".[10] Ultimately, this last word derives from bōlos/βῶλος "lump", "clod", and, metaphorically, "mushroom".[11] The βωλίτης of Galen, like the boletus of Latin writers like Martial, Seneca and Petronius,[12] is often identified as the much prized Amanita caesarea.[13] The specific epithet edulis in Latin means "eatable" or "edible".[14]
Common names for B. edulis vary by region. The standard Italian name, porcino (pl. porcini), means porcine;[15] fungo porcino, in Italian, echoes the term suilli, literally "hog mushrooms", a term used by the Ancient Romans[16] and still in use in southern Italian terms for this species.[17] The derivation has been ascribed to the resemblance of young fruit bodies to piglets, or to the fondness pigs have for eating them.[18] It is also known as "king bolete".[19] The English penny bun refers to its rounded brownish shape. The German name Steinpilz (stone mushroom) refers to the species' firm flesh.[20] In Austria, it is called Herrenpilz, the "noble mushroom",[18] while in Mexico, the Spanish name is panza, meaning "belly".[21] Another Spanish name, rodellon, means "small round boulder", while the Dutch name eekhoorntjesbrood means "squirrel's bread".[22] Russian names are belyy grib (ru:белый гриб; "white mushroom" as opposed to less valuable "black mushrooms") and borovik (ru:боровик; from bor—"pine forest"). The vernacular name cep is derived from the Catalan cep or its French name cèpe, although the latter is a generic term applying to several related species. In France, it is more fully cèpe de Bordeaux, derived from the Gascon cep "trunk" for its fat stalk,[23] ultimately from the Latin cippus "stake".[24] Ceppatello, ceppatello buono, ceppatello bianco, giallo leonato, ghezzo, and moreccio are names from Italian dialects,[25][26] and ciurenys or surenys is another term in Catalan.[27] The French-born King Charles XIV John popularised B. edulis in Sweden after 1818,[28] and is honoured in the local vernacular name Karljohanssvamp, as well as the Danish name Karl Johan svamp. The monarch cultivated the fungus about his residence, Rosersberg Palace.[29] The Finnish name is herkkutatti, herkku from herkullinen, which means delicious, and tatti, describing the type of mushroom.
The cap of this mushroom is 7–30 cm (3–12 in) broad at maturity. Slightly sticky to touch, it is convex in shape when young and flattens with age. The colour is generally reddish-brown fading to white in areas near the margin, and continues to darken as it matures. The stipe, or stem, is 8–25 cm (3–10 in) in height, and up to 7 cm (3 in) thick—rather large in comparison to the cap;[30] it is club-shaped, or bulges out in the middle. It is finely reticulate on the upper portion, but smooth or irregularly ridged on the lower part. The under surface of the cap is made of thin tubes, the site of spore production; they are 1 to 2 cm (1⁄2 to 3⁄4 in) deep, and whitish in colour when young, but mature to a greenish-yellow.[31] The angular pores, which do not stain when bruised, are small—roughly 2 to 3 pores per millimetre.[32] In youth, the pores are white and appear as if stuffed with cotton (which are actually mycelia); as they age, they change colour to yellow and later to brown. The spore print is olive brown. The flesh of the fruit body is white, thick and firm when young, but becomes somewhat spongy with age. When bruised or cut, it either does not change colour, or turns a very light brown or light red.[33] Fully mature specimens can weigh about 1 kg (2 lb 3 oz); a huge specimen collected on the Isle of Skye, Scotland, in 1995 bore a cap of 42 cm (16+1⁄2 in), with a stipe 18 cm (7 in) in height and 14 cm (5+1⁄2 in) wide, and weighed 3.2 kg (7 lb 1 oz).[30] A similarly sized specimen found in Poland in 2013 made international news.[34]
.jpg)
Boletus edulis is considered one of the safest wild mushrooms to pick for the table, as few poisonous species closely resemble it, and those that do may be easily distinguished by careful examination.[18] The most similar poisonous mushroom may be the devil's bolete (Rubroboletus satanas), which has a similar shape, but has a red stem and stains blue on bruising.[18] It is often confused with the very bitter and unpalatable Tylopilus felleus, but can be distinguished by the reticulation on the stalk; in porcini, it is a whitish, net-like pattern on a brownish stalk, whereas it is a dark pattern on white in the latter. Porcini have whitish pores while the other has pink. If in doubt, tasting a tiny bit of flesh will yield a bitter taste.[18] It can also resemble the "bolete-like" Gyroporus castaneus, which is generally smaller, and has a browner stem. Boletus huronensis, an uncommon mushroom of northeastern North America, is another recognized look-alike known to cause severe gastrointestinal disorders.[35]
The spores are elliptical to spindle-shaped, with dimensions of 12–17 by 5–7 µm. The basidia, the spore-bearing cells, are produced in a layer lining the tubes, and arrange themselves so their ends are facing the center of the tube; this layer of cells is known technically as a hymenium. The basidia are thin-walled, mostly attached to four spores, and measure 25–30 by 8–10 µm. Another cell type present in the hymenium is the cystidia, larger sterile cells that protrude beyond the basidia into the lumen of the hymenium, and act as air traps, regulating humidity.[36] B. edulis has pleurocystidia (cystidia located on the face of a pore) that are thin-walled, roughly spindle-shaped to ventricose, and measure 30–45 by 7–10 µm; the "stuffed" feature of the hymenium is caused by cheilocystidia—cells found on the edges of the pores.[31] The hyphae of B. edulis do not have clamp connections.[32]
Several similar brownish-coloured species are sometimes considered subspecies or forms of this mushroom. In Europe, in addition to B. edulis (or cèpe de Bordeaux), the most popular are:
Molecular phylogenetic analyses have proven these three are all distinctive and separate species;[37] other taxa formerly believed to be unique species or subspecies, such as B. betulicola, B. chippewaensis, B. persoonii, B. quercicola and B. venturii, are now known to be part of a B. edulis species complex with a wide morphological, ecological and geographic range,[38][39] and that the genetic variability in this complex is low.[40] Similar molecular technology has been developed to rapidly and accurately identify B. edulis and other commercially important fungi.[41][42]
Three divergent lineages found in Yunnan province in China that are commonly marketed and sold as B. edulis (and are actually more closely related to B. aereus) were described in 2013 as B. bainiugan, B. meiweiniuganjun and B. shiyong.[43][44] The classification has since been updated and expanded. All lineages are still members of Boletus sect. Boletus, the sensu sticto "porcini clade" of the genus.[45]
Western North America has several species closely related to B. edulis. The white king bolete (Boletus barrowsii), found in parts of Colorado, New Mexico, Arizona, and California (and possibly elsewhere), is named after its discoverer Chuck Barrows.[46] It is lighter in colour than B. edulis, having a cream-coloured cap with pink tones;[47] often mycorrhizal with Ponderosa pine, it tends to grow in areas where there is less rainfall. Some find its flavour as good as if not better than B. edulis.[48] The California king bolete (Boletus edulis var. grandedulis) can reach massive proportions, and is distinguished from B. edulis by a mature pore surface that is brown to slightly reddish. The cap colour appears to be affected by the amount of light received during its development, and may range from white in young specimens grown under thick canopy, to dark-brown, red-brown or yellow brown in those specimens receiving more light.[49] The queen bolete (Boletus regineus), formerly considered a variety of B. aereus, is also a choice edible. It is generally smaller than B. edulis, and unlike that species, is typically found in mixed forests.[50] The spring king bolete (Boletus rex-veris), formerly considered a variety of B. edulis or B. pinophilus, is found throughout western North America. In contrast to B. edulis, B. rex-veris tends to fruit in clusters, and, as its common name suggests, appears in the spring.[51] B. fibrillosus is edible but considered inferior in taste.[52]
The fruit bodies of Boletus edulis can grow singly or in small clusters of two or three specimens. The mushroom's habitat consists of areas dominated by pine (Pinus spp.), spruce (Picea spp.), hemlock (Tsuga spp.) and fir (Abies spp.) trees, although other hosts include chestnut, chinquapin, beech, Keteleeria spp., Lithocarpus spp., and oak. In California, porcini have been collected in a variety of forests, such as coastal forests, dry interior oak forests and savannas and interior high-elevation montane mixed forests,[53] to an altitude of 3,500 m (11,500 ft).[54] In northwestern Spain, they are common in scrublands dominated by the rock rose species Cistus ladanifer and Halimium lasianthum.[55] In the Midi region of south-west France, they are especially favoured and locally called cèpe de Bordeaux after the town from which they are traded to the north and abroad.[56]
Boletus edulis has a cosmopolitan distribution, concentrated in cool-temperate to subtropical regions.[53] It is common in Europe—from northern Scandinavia, south to the extremities of Greece and Italy—and North America, where its southern range extends as far south as Mexico.[33] It is well known from the Borgotaro area of Parma, Italy, and has PGI status there. The European distribution extends north to Scandinavia and south to southern Italy and Morocco.[53] In China, the mushroom can be found from the northeastern Heilongjiang to the Yunnan–Guizhou Plateau and Tibet.[33] It has been recorded growing under Pinus and Tsuga in Sagarmatha National Park in Nepal,[57] as well as in the Indian forests of Arunachal Pradesh.[58] In West Asia, the species has been reported from the northwest forests of Iran.[59]
Some steps have been made towards cultivating Boletus edulis,[60] including mycorrhization of rockrose shrubs enhanced by helper bacteria.[61]
Boletus edulis grows in some areas where it is not believed to be indigenous. It is often found underneath oak and silver birch in Hagley Park in central Christchurch, New Zealand, where it is likely to have been introduced,[62] probably on the roots of container-grown beech, birch, and oak in the mid-19th century—around the time exotic trees began to be planted in the Christchurch area.[33] Similarly, it has been collected in Adelaide Hills region of Australia in association with three species of introduced trees.[63] It has been growing plentifully in association with pine forests in the southern KwaZulu-Natal Midlands in South Africa for more than 50 years and is believed to have been introduced with the import of pine trees.[64][65] It also grows in pine plantations in neighboring Zimbabwe.[66]
Italian folklore holds that porcini sprout up at the time of the new moon;[18] research studies have tried to investigate more scientifically the factors that influence the production of fruit bodies. Although fruit bodies may appear any time from summer to autumn (June to November in the UK), their growth is known to be triggered by rainfall during warm periods of weather followed by frequent autumn rain with a drop in soil temperature.[53] Above average rainfall may result in the rapid appearance of large numbers of boletes, in what is known in some circles as a "bolete year".[67] A 2004 field study indicated that fruit body production is enhanced by an open and sunny wood habitat,[68] corroborating an earlier observation made in a Zimbabwean study;[66] removal of the litter layer on the forest floor appeared to have a negative effect on fruit body production, but previous studies reported contradictory results.[69][70] A Lithuanian study conducted in 2001 concluded that the maximal daily growth rate of the cap (about 21 mm or 0.8 in) occurred when the relative air humidity was the greatest, and the fruit bodies ceased growing when the air humidity dropped below 40%. Factors most likely to inhibit the appearance of fruit bodies included prolonged drought, inadequate air and soil humidity, sudden decreases of night air temperatures, and the appearance of the first frost.[71] Plots facing north tend to produce more mushrooms compared to equivalent plots facing south.[72]
Boletus edulis is mycorrhizal—it is in a mutualistic relationship with the roots of plants (hosts), in which the fungus exchanges nitrogen and other nutrients extracted from the environment for fixed carbon from the host. Other benefits for the plant are evident: in the case of the Chinese chestnut, the formation of mycorrhizae with B. edulis increases the ability of plant seedlings to resist water stress, and increases leaf succulence, leaf area, and water-holding ability.[73] The fungus forms a sheath of tissue around terminal, nutrient-absorbing root tips, often inducing a high degree of branching in the tips of the host, and penetrating into the root tissue, forming, to some mycologists, the defining feature of ectomycorrhizal relationships, a hartig net.[74] The ectomycorrhizal fungi are then able to exchange nutrients with the plant, effectively expanding the root system of the host plant to the furthest reaches of the symbiont fungi.[74] Compatible hosts may belong to multiple families of vascular plants that are widely distributed throughout the Northern Hemisphere; according to one 1995 estimate, there are at least 30 host plant species distributed over more than 15 genera.[33] Examples of mycorrhizal associates include Chinese red pine,[75] Mexican weeping pine,[76] Scots pine, Norway spruce,[77] Coast Douglas-fir,[78] mountain pine,[79] and Virginia pine.[80] The fungus has also been shown to associate with gum rockrose, a pioneer early stage shrub that is adapted for growth in degraded areas, such as burned forests.[81] These and other rockrose species are ecologically important as fungal reservoirs, maintaining an inoculum of mycorrhizal fungi for trees that appear later in the forest regrowth cycle.[82]
The mushroom has been noted to often co-occur with Amanita muscaria or A. rubescens, although it is unclear whether this is due to a biological association between the species, or because of similarities in growing season, habitat, and ecological requirements.[53] An association has also been reported between B. edulis and Amanita excelsa on Pinus radiata ectomycorrhizae in New Zealand, suggesting that other fungi may influence the life cycle of porcini.[83] A 2007 field study revealed little correlation between the abundance of fruit bodies and presence of its mycelia below ground, even when soil samples were taken from directly beneath the mushroom; the study concluded that the triggers leading to formation of mycorrhizae and production of the fruit bodies were more complex.[84]
Boletus edulis is known to be able to tolerate and even thrive on soil that is contaminated with toxic heavy metals, such as soil that might be found near metal smelters. The mushroom's resistance to heavy-metal toxicity is conferred by a biochemical called a phytochelatin—an oligopeptide whose production is induced after exposure to metal.[85] Phytochelatins are chelating agents, capable of forming multiple bonds with the metal; in this state, the metal cannot normally react with other elements or ions and is stored in a detoxified form in the mushroom tissue.
The fruit bodies of B. edulis can be infected by the parasitic mould-like fungus Hypomyces chrysospermus, known as the bolete eater, which manifests itself as a white, yellow, or reddish-brown cottony layer over the surface of the mushroom.[86] Some reported cases of stomach ache following consumption of dried porcini have been attributed to the presence of this mould on the fruit bodies.[87] The mushroom is also used as a food source by several species of mushroom flies,[53] as well as other insects and their larvae.[88] An unidentified species of virus was reported to have infected specimens found in the Netherlands and in Italy; fruit bodies affected by the virus had relatively thick stems and small or no caps, leading to the name "little-cap disease".[89][90]
Boletus edulis is a food source for animals such as the banana slug (Ariolimax columbianus),[91] the long-haired grass mouse,[92] the red squirrel,[93] and, as noted in one isolated report, the fox sparrow.[94]
Boletus edulis, as the species epithet edulis (Latin: 'edible') directly implies, is an edible mushroom. Italian chef and restaurateur Antonio Carluccio has described it as representing "the wild mushroom par excellence", and hails it as the most rewarding of all fungi in the kitchen for its taste and versatility.[18] Considered a choice edible, particularly in France, Germany, Poland and Italy,[19] it was widely written about by the Roman writers Pliny the Elder and Martial, although ranked below the esteemed Amanita caesarea. When served suilli[a] instead of boleti,[96] the disgruntled Martial wrote:
sunt tibi boleti; fungos ego sumo suillos (Ep. iii. 60)
("You eat the choice boletus, I have mushrooms that swine grub up.")[97]
The flavour has been described as nutty and slightly meaty, with a smooth, creamy texture, and a distinctive aroma reminiscent of sourdough. Young, small porcini are most appreciated by gourmets, as the large ones often harbour maggots (insect larvae), and become slimy, soft and less tasty with age. Fruit bodies are collected by holding the stipe near the base and twisting gently. Cutting the stipe with a knife may risk the part left behind rotting and the mycelium being destroyed. Peeling and washing are not recommended.[18] The fruit bodies are highly perishable, due largely to the high water content (around 90%), the high level of enzyme activity, and the presence of a flora of microorganisms.[98] Caution should be exercised when collecting specimens from potentially polluted or contaminated sites, as several studies have shown that the fruit bodies can bioaccumulate toxic heavy metals like mercury,[99] cadmium,[100] caesium and polonium.[101][102] Bioaccumulated metals or radioactive fission decay products are like chemical signatures: chemical and radiochemical analysis can be used to identify the origin of imported specimens,[103] and for long-term radioecological monitoring of polluted areas.[104]
Porcini are sold fresh in markets in summer and autumn in Europe and Russia, and dried or canned at other times of the year, and distributed worldwide to countries where they are not otherwise found.[105] They are eaten and enjoyed raw, sautéed with butter, ground into pasta, in soups, and in many other dishes. In France, they are used in recipes such as cèpes à la Bordelaise, cèpe frits and cèpe aux tomates.[106] Porcini risotto is a traditional Italian autumn dish.[107] Porcini are a feature of many cuisines, including Provençal,[108] and Viennese.[109] They are used in soups and consumed blanched in salads in Thailand.[110] Porcini can also be frozen—either raw or first cooked in butter. The colour, aroma, and taste of frozen porcini deteriorate noticeably if frozen longer than four months. Blanching or soaking and blanching as a processing step before freezing can extend the freezer life up to 12 months.[98] They are also one of the few mushroom species pickled and sold commercially.[111]
Boletus edulis is well suited to drying—its flavour intensifies, it is easily reconstituted, and its resulting texture is pleasant.[112] Reconstitution is done by soaking in hot, but not boiling, water for about twenty minutes; the water used is infused with the mushroom aroma and it too can be used in subsequent cooking. Dried porcini have more protein than most other commonly consumed vegetables apart from soybeans. Some of this content is indigestible, though digestibility is improved with cooking.[113]
Like other boletes, porcini can be dried by being strung separately on twine and hung close to the ceiling of a kitchen. Alternatively, the mushrooms can be dried by cleaning with a brush (washing is not recommended), and then placing them in a wicker basket or bamboo steamer on top of a boiler or hot water tank.[114] Another method is drying in an oven at 25 to 30 °C (77 to 86 °F) for two to three hours, then increasing the temperature to 50 °C (122 °F) until crisp or brittle.[115] Once dry, they are kept in an airtight jar.[114] Importantly for commercial production, porcini retain their flavour after industrial preparation in a pressure cooker or after canning or bottling, and are thus useful for manufacturers of soups or stews. The addition of a few pieces of dried porcino can significantly add to flavour, and they are a major ingredient of the pasta sauce known as carrettiera (carter's sauce).[116] The drying process is known to induce the formation of various volatile substances that contribute to the mushroom's aroma. Chemical analysis has shown that the odour of the dried mushroom is a complex mixture of 53 volatile compounds.[117]
A 1998 estimate suggests the total annual worldwide consumption of Boletus edulis and closely related species (B. aereus, B. pinophilus, and B. reticulatus) to be between 20,000 and 100,000 tons.[53] Approximately 2,700 tonnes (3,000 tons) were sold in France, Italy and Germany in 1988, according to official figures. The true amount consumed far exceeds this, as it does not account for informal sales or consumption by collectors.[54] They are widely exported and sold in dried form, reaching countries where they do not occur naturally, such as Australia and New Zealand. The autonomous community of Castile and León in Spain produces 7,700 tonnes (8,500 tons) annually.[81] In autumn, the price of porcini in the Northern Hemisphere typically ranges between $20 and $80 per kilogram, although in New York in 1997 the scarcity of fruit bodies elevated the wholesale price to more than $200 per kilogram.[54]
In the vicinity of Borgotaro in the Province of Parma of northern Italy, the four species Boletus edulis, B. aereus, B. aestivalis and B. pinophilus have been recognised for their superior taste and officially termed Fungo di Borgotaro. Here these mushrooms have been collected for centuries and exported commercially. Owing to the globalization of the mushroom trade most of the porcini commercially available in Italy or exported by Italy no longer originate there. Porcini and other mushrooms are imported into Italy from various locations, especially China and eastern European countries; these are then often re-exported under the "Italian porcini" label.[118][119]
In Italy the disconnect with local production has had an adverse effect on quality; for example in the 1990s some of the dried porcino mushrooms exported to Italy from China contained species of genus Tylopilus, which are rather similar in appearance and when dried are difficult for both mushroom labourers and mycologists alike to distinguish from Boletus. Tylopilus species typically have a very bitter taste, which is imparted to the flavour of the porcini with which they are mixed.[120]
After the fall of the Iron Curtain and the economic and political barriers that followed, central and eastern European countries with local mushroom harvesting traditions, such as Albania, Bulgaria, Macedonia, Romania, Serbia and Slovenia, developed into exporters of porcini, concentrating primarily on the Italian market.[119] Exported porcini and other wild fungi are also destined for France, Germany and other western European markets, where demand for them exists, but collection on a commercial scale does not.[119] Picking B. edulis has become an annual seasonal income earner and pastime in countries like Bulgaria, especially for many Roma communities and the unemployed.[121] A lack of control has led to heavy exploitation of the mushroom resource.[122]
Like many other strictly mycorrhizal fungi, B. edulis has eluded cultivation attempts for years.[113][123][60] The results of some studies suggest that unknown components of the soil microflora might be required for B. edulis to establish a mycorrhizal relationship with the host plant.[124][125][126] Successful attempts at cultivating B. edulis have been made by Spanish scientists by mycorrhization of Cistus species,[60] with Pseudomonas fluorescens bacteria helping the mycorrhiza.[61]
Boletus edulis mushrooms are 9% carbohydrates, 3% fat, and 7% protein (table). Fresh mushrooms consist of over 80% moisture,[128] although reported values tend to differ somewhat as moisture content can be affected by environmental temperature and relative humidity during growth and storage.[129] The carbohydrate component contains the monosaccharides glucose, mannitol and α,α-trehalose, the polysaccharide glycogen, and the water-insoluble structural polysaccharide chitin, which accounts for up to 80–90% of dry matter in mushroom cell walls. Chitin, hemicellulose, and pectin-like carbohydrates—all indigestible by humans—contribute to high proportion of insoluble fibre in B. edulis.[130]
The total lipid, or crude fat, content makes up 3% of the dry matter of the mushroom. The proportion of fatty acids (expressed as a % of total fatty acids) are: palmitic acid, 10%; stearic acid, 3%; oleic acid, 36%; and linoleic acid, 42%.[131]
A comparative study of the amino acid composition of eleven Portuguese wild edible mushroom species showed Boletus edulis to have the highest total amino acid content.[132][133]
B. edulis mushrooms are rich in the dietary minerals, sodium, iron, calcium, and magnesium, with amounts varying according to the mushroom component and to soil composition in the geographic region of China where they were sampled.[130][134] They also have high content of B vitamins and tocopherols.[135] B. edulis contains appreciable amounts of selenium, a trace mineral,[136] although the bioavailability of mushroom-derived selenium is low.[137]
Boletus edulis fruit bodies contain diverse phytochemicals, including 500 mg of ergosterol per 100 g of dried mushroom,[138] and ergothioneine.[139] The fruit bodies contain numerous polyphenols, especially a high content of rosmarinic acid,[140] and organic acids (such as oxalic, citric, malic, succinic and fumaric acids),[141] and alkaloids.[142]
Aroma compounds giving B. edulis mushrooms their characteristic fragrance include some 100 components, such as esters and fatty acids.[143] In a study of aroma compounds, 1-octen-3-one was the most prevalent chemical detected in raw mushrooms, with pyrazines having increased aroma effect and elevated content after drying.[144]
Footnotes
Citations
Media related to Boletus edulis at Wikimedia Commons
Data related to Boletus edulis at Wikispecies
Boletus edulis (English: cep, penny bun, porcino or porcini) is a basidiomycete fungus, and the type species of the genus Boletus. Widely distributed in the Northern Hemisphere across Europe, Asia, and North America, it does not occur naturally in the Southern Hemisphere, although it has been introduced to southern Africa, Australia, New Zealand, and Brazil. Several closely related European mushrooms formerly thought to be varieties or forms of B. edulis have been shown using molecular phylogenetic analysis to be distinct species, and others previously classed as separate species are conspecific with this species. The western North American species commonly known as the California king bolete (Boletus edulis var. grandedulis) is a large, darker-coloured variant first formally identified in 2007.
The fungus grows in deciduous and coniferous forests and tree plantations, forming symbiotic ectomycorrhizal associations with living trees by enveloping the tree's underground roots with sheaths of fungal tissue. The fungus produces spore-bearing fruit bodies above ground in summer and autumn. The fruit body has a large brown cap which on occasion can reach 30 cm (12 in), rarely 40 cm (16 in) in diameter and 3 kg (6 lb 10 oz) in weight. Like other boletes, it has tubes extending downward from the underside of the cap, rather than gills; spores escape at maturity through the tube openings, or pores. The pore surface of the B. edulis fruit body is whitish when young, but ages to a greenish-yellow. The stout stipe, or stem, is white or yellowish in colour, up to 20 cm (8 in), rarely 30 cm (12 in) tall and 10 cm (4 in) thick, and partially covered with a raised network pattern, or reticulations.
Prized as an ingredient in various culinary dishes, B. edulis is an edible mushroom held in high regard in many cuisines, and is commonly prepared and eaten in soups, pasta, or risotto. The mushroom is low in fat and digestible carbohydrates, and high in protein, vitamins, minerals and dietary fibre. Although it is sold commercially, it is very difficult to cultivate. Available fresh in autumn throughout Europe and Russia, it is most often dried, packaged, and distributed worldwide. It keeps its flavour after drying, and it is then reconstituted and used in cooking. B. edulis is one of the few fungi sold pickled.
Nobla boleto (Boletus edulis) estas fungo el la manĝindaj fungoj. Latine edulis signifas manĝebla.
Ĝi havas ĉaman aŭ flavbrunan koloron, ofte la rando estas pli hela. La ĉapelo estas komence globforma, sed ĝi platiĝas. Ĝi grandas de 10 ĝis 25 cm sed povas atingi 35 cm.
La pora produkta tavolo troviĝas sub la ĉapelo, kiu havas – june – blanketan, poste verdflavan koloron. Tiu tavolo estas facile deigebla el la ĉapelo.
La trunketo estas blanketa kaj ventra en la malsupra parto. Ĝi havas helan retecan figuron surtrunkete.
La fungokarno estas malmola kaj blanka. Distranĉita, la karno restas blanka, ne bluiĝas. Ĝi estas bongusta (la venenaj radika kaj vulpa boletoj estas amaraj).
Fakte nun oni scias ke Boletus edulis esta klado, kiu enhavas plurajn speciojn.
Klado de edulis sensu stricto
Nobla boleto (Boletus edulis) estas fungo el la manĝindaj fungoj. Latine edulis signifas manĝebla.
Boletus edulis es el nombre en científico de una seta comestible, también conocida en España como[1][2] hongo blanco,[3] hongo pambazo,[4] seta calabaza, seta de calabaza o simplemente calabaza.[5] Puede encontrarse muy frecuentemente en bosques de hoja caducifolia. Es una seta que puede alcanzar dimensiones notables; por lo general el sombrero puede medir de 7 a 20 cm de diámetro y el pie adquirir la misma altura. Suele confundirse con Tylopilus felleus o con Boletus badius.
Altamente apreciado, Boletus edulis es comercializado fresco en otoño, en el centro y sur de Europa, pero también se comercializa seco por todo el mundo.
La forma de esta seta es muy característica, quizás similar a la de un tapón de cava. Una de las características más llamativas de esta seta a la hora de determinarla es el color de su sombrero, de color pardo más o menos oscuro, con el borde netamente más claro que el resto; posee una coloración inicialmente blanca, que adquiere poco a poco un aspecto más oscuro. Cutícula lisa, no aterciopelada, viscosa en tiempo húmedo. Los tubos del himenio son al principio blanquecinos, después amarillo-oliva, largos, libres, fáciles de separar del sombrero, no azulean. Los poros primero cerrados y finos, blancos o blanco grisáceo, después amarillo, finalmente verdosos. El sombrero es carnoso y sólido, al principio hemisférico, después convexo y finalmente convexo-aplanado. El pie es robusto, grueso, lleno y sólido, ventrudo de joven para tornarse cilíndrico cuando crece. Color blanco o marrón claro, adornado en su parte superior por un retículo blanco.
Esta seta es una de las más apreciadas por su sabor y textura. El nombre latino de la seta indica esta característica: en latín edulis significa comestible. Suele emplearse tanto cocinada como en conservas (en vinagre o aceite). La carne de esta seta es blanca (tirando hacia marrón) y compacta, tanto en el sombrero como en el pie, aunque los ejemplares más viejos suelen mostrar una carne más blanda. No suele despedir olores particulares y tiene un sabor bien definido: dulce como el de las avellanas.
En España es posible encontrarla en muchos bosques de hayas, robles, castaños, pinos y también entre jaras ya que es su lugar de origen.
Esporas amarillo-oliváceas en masa, fusiformes, 14-18x5-5 micras.
Se puede confundir con el Boletus reticulatus, pero este no tiene el margen blanquecino, su color es uniforme, y la cutícula mate, seca y finamente reticulada. También es un excelente comestible. También con Boletus aereus y Boletus pinicola, excelentes comestibles también.
En inglés se le conoce con un gran número de nombres comunes que incluyen cep (procedente francés cèpe, derivado del gascón cep, del que también deriva el nombre común en catalán cep), king bolete o penny bun. Otro nombre común es porcini (plural del italiano porcino). En euskera se la denomina udazkeneko onddozuri ("hongo blanco de otoño") u onddozuri ("hongo blanco").
Boletus edulis es el nombre en científico de una seta comestible, también conocida en España como hongo blanco, hongo pambazo, seta calabaza, seta de calabaza o simplemente calabaza. Puede encontrarse muy frecuentemente en bosques de hoja caducifolia. Es una seta que puede alcanzar dimensiones notables; por lo general el sombrero puede medir de 7 a 20 cm de diámetro y el pie adquirir la misma altura. Suele confundirse con Tylopilus felleus o con Boletus badius.
Altamente apreciado, Boletus edulis es comercializado fresco en otoño, en el centro y sur de Europa, pero también se comercializa seco por todo el mundo.
Harilik kivipuravik (Boletus edulis) puravikuliste sugukonda kivipuraviku perekonda kuuluv seeneliik.
Harilik kivipuravik on üks otsitumaid söögiseeni, mis kasvab nii okas- kui lehtmetsades. Seene viljakeha võib olla väga suur ja lihakas, tal on kollakas- kuni tumepruun kübar, mis tundub servast kõrbenud. Enamasti jämedal kahvatupruunil jalal on ülaosas valgetest soontest peen võrkmuster, poorid on valged ja muutuvad vanalt kollakaks kuni oliivjaks. Seeneliha on valge ega muuda lõikekohal värvi, on meeldiva maitse ja lõhnaga.
Kivipuravik on põhjapoolkeral (Euroopas, Aasias ja Põhja-Ameerikas) üsna laialt levinud. Samuti on seeneliiki introdutseeritud Lõuna-Aafrikasse, Austraaliasse ja Uus-Meremaale. Eestis väga sage.
Harilik kivipuravik Pranglil.
Harilik kivipuravik (Boletus edulis) puravikuliste sugukonda kivipuraviku perekonda kuuluv seeneliik.
Harilik kivipuravik on üks otsitumaid söögiseeni, mis kasvab nii okas- kui lehtmetsades. Seene viljakeha võib olla väga suur ja lihakas, tal on kollakas- kuni tumepruun kübar, mis tundub servast kõrbenud. Enamasti jämedal kahvatupruunil jalal on ülaosas valgetest soontest peen võrkmuster, poorid on valged ja muutuvad vanalt kollakaks kuni oliivjaks. Seeneliha on valge ega muuda lõikekohal värvi, on meeldiva maitse ja lõhnaga.
Kivipuravik on põhjapoolkeral (Euroopas, Aasias ja Põhja-Ameerikas) üsna laialt levinud. Samuti on seeneliiki introdutseeritud Lõuna-Aafrikasse, Austraaliasse ja Uus-Meremaale. Eestis väga sage.
Oharra: ez fidatu soilik orri honetan ematen diren datuez perretxiko bat identifikatzeko orduan. Inolako zalantzarik izanez gero, kontsultatu aditu batekin.
Udazkeneko onddozuria (Boletus edulis) Boletaceae familiako onddoa da.[1] Erretikulu zuria du oinaren goialdean. Kapela marroi iluna dauka eta kupelaren itxurako oina. Haragia zuria eta intxaur usainarekin.
Hostozabalekin eta koniferekin mikorrizak sortzen ditu goroldio ugariko tokietan. Ipar-toki epeletan. Bakarrik edo taldetan daude, lur drainatuetan.
Udazkeneko onddozuria (Boletus edulis) Boletaceae familiako onddoa da. Erretikulu zuria du oinaren goialdean. Kapela marroi iluna dauka eta kupelaren itxurako oina. Haragia zuria eta intxaur usainarekin.
Herkkutatti (Boletus edulis, aiemmin myös kivitatti ja hepotatti,[2]) on arvostettu ruokasieni, jota tavataan lähes kaikkialla pohjoisen pallonpuoliskon havu- ja sekametsissä. Se on tanakka, kiinteä ja muodoltaan helposti tatiksi tunnistettava. Sen malto on kiinteää ja pähkinämäistä. Suurimmat herkkutatit painavat yli kilon.[3] Herkkutatti elää symbioosissa useiden puulajien kanssa, mutta se kasvaa mieluiten metsänpohjassa, jossa ei ole aluskasvillisuutta.
Herkkutatti on lähisukulaistensa männyn- ja tammenherkkutatin tavoin maukas ja satoisa sieni, jota myydään Euroopassa vuosittain tuhansia tonneja. Suomessa herkkutatti on Eviran suosittelema ruokasieni, jonka poimimiseen saa koulutusta ja jonka myyminen on joillekin kannattavaa liiketoimintaa.[4]
Herkkutattien suvun tieteellinen nimi Boletus tulee latinan sanasta Bōlētus 'sieni', joka on puolestaan johdettu muinaiskreikan sanasta βωλιτης. Myös lajinimi edulis on latinaa, jossa edūlis tarkoittaa syömäkelpoista.[5] Herkkutattia kutsutaan italiaksi "pikkupossuksi", (fungo) porcino, ja ranskaksi nimellä cèpe 'runko' pullean jalkansa takia. Kiinassa se on "porsaanjalkasieni" tai "paksujalkasieni". Saksaksi sieni on Steinpilz 'kivisieni' kiinteän maltonsa takia, ja englannissa penny bun 'pennin sämpylä' pullamaisen muotonsa takia.[6] Venäjässä (belyi grib) ja baskissa (onddozuri) herkkutattia kutsutaan "valkeaksi sieneksi", koska sen malto ei tummu. Ruotsissa sienen nimiä ovat stensopp 'kivitatti' ja karljohanssvamp kuningas Kaarle XIV Juhanan mukaan, sillä hänen kerrotaan pitäneen herkkutateista ja jopa kokeilleen niiden viljelyä.[7]
Nuoren herkkutatin jalka on pullea ja sen puolipallomaisen, nuorena usein ryppyisen lakin helmat laskeutuvat pitkälle jalan päälle. Lakin pintakelmun ja jalan yläosan sävy vaihtelee suuresti vaaleanruskeasta punertavan kautta tummanruskeaan. Helposti irtoava pintakelmu on hieman tahmea, mutta se ei kuitenkaan tunnu limaiselta. Lakin alapinnan pillit ovat harmaanvalkeat, ja itiöpöly on väriltään oliivinruskeaa.[8][9][10] Itse itiöt ovat kooltaan 13–19 x 4–7 mikrometriä ja muodoltaan lieriömäisiä tai elliptisiä.[11]
Jalan pinnalla on herkkutatin paras lajituntomerkki, valkoinen verkkokuvio, joka näkyy selvimmin jalan yläosassa. Malto on hyvin kiinteää, erittäin paksua, pähkinämäistä ja lohkeaa murtumalla, repeämättä säikeiksi. Toisin kuin Leccinum-suvun punikki- ja lehmäntattien, herkkutatin malto pysyy valkoisena myös kypsennettäessä ja ollessaan ilman kanssa tekemisissä. Tuoksu on aromaattinen ja muistuttaa leipätaikinan tuoksua.[8][9][10]
Vanhemmiten herkkutatin lakki kasvaa halkaisijaltaan 10–30-senttiseksi. Lakki oikenee vähitellen, ja todella vanhassa yksilössä useimmiten jo etanoiden syömä pillistö tursuaa lakin reunojen alta esille. Pillistö myös muuttuu vanhetessaan kellertäväksi ja lopulta kellanvihreäksi. Vanhentuessaan sienen malto myös pehmenee.[8][9][10] On tavattu yksilöitä jotka painavat kolme kiloa ja halkaisija oli 40 cm.[3]
Herkkutatilla on useita lähisukulaisia, jotka muodostavat symbioottisia suhteita eri puulajien kanssa ja jotka on usein nimetty isäntäpuiden mukaan. Nämä sienet, esimerkiksi männynherkkutatti (Boletus pinophilus) ja tammenherkkutatti (B. reticulatus), ovat ulkonäöltään ja ruoka-arvoltaan hyvin samanlaisia kuin herkkutatti. Kaikki kolme onkin käsitelty yhdessä esimerkiksi Eviran suositeltujen ruokasienien (entisten kauppasienien) luettelossa.[12] Koko Boletus-suvun taksonomia on ollut pitkään epäselvä, ja herkkutateista on usein erotettu ulkonäön tai isäntälajin perusteella edellä mainittujen lajien lisäksi omiksi lajeikseen myös useita muita eri sieniä. Uusimpien geneettisten tutkimusten mukaan nämä kuvatut sienet, kuten B. betulicola, B. quercicola ja B. venturii eivät kuitenkaan muodosta omia lajejaan. Vaikka herkkutatin eri muodot voivat ulkonäöltään vaihdella suuresti, ne ovat silti geneettisesti niin samankaltaisia, ettei niitä voida kutsua eri lajeiksi.[13] Siten myös täysin valkoista, B. persoonii -lajiksi usein kutsuttua herkkutattia voidaan pitää vain lajin yhtenä värimuotona, B. edulis var. albus.[14]
Herkkutatin erottaminen sen lähilajeista onnistuu melko helposti. Männynherkkutatista tavallisen herkkutatin erottaa siitä, että männynherkkutatilla pillistön kärjet ovat hennon punaruskeat. Herkkutatti muistuttaa päältäpäin erehdyttävästi myös sappitattia (Tylopilus felleus), jolla on jalassa myös samantapainen verkkokuvio. Sappitatin jalan verkkokuvio on kuitenkin pohjaväriä tummempi, herkkutatilla pohjaväriä vaaleampi. Lisäksi sappitatin maku on karvas.[9] Sen pillit ovat myös punertavat ja malto tummuu kosketuksesta.[10] Kivitattien (Boletus) sukuun kuuluu myös myrkyllisiä lajeja, esimerkiksi piruntatti (B. satanas). Useimmilla näistä myrkyllisistä lajeista pillit, jalka tai molemmat ovat kuitenkin räikeän punaisia.[15]
Herkkutattia tavataan lähes kaikkialla pohjoisen pallonpuoliskon havu- ja sekametsissä. Euroopassa levinneisyysalue ulottuu Pohjois-Skandinaviasta aina Etelä-Italiaan ja Marokkoon asti. Tattia tavataan myös Aasiassa ja Pohjois-Amerikassa jopa Meksikossa asti.[16] Suomessa herkkutatti on hyvin yleinen koko maassa lukuun ottamatta pohjoisinta Lappia, jonne lajin levinneisyysalue ei ulotu. Lajin yleisyydestä huolimatta Suomessa sato vaihtelee vuosittain runsaasti. Herkkutattia kasvaa myös eteläisellä pallonpuoliskolla Uudessa-Seelannissa ja Etelä-Afrikassa, mihin sen arvellaan päätyneen kuusentaimien mukana.[17] Myös Brasiliasta on vastaavia yksittäisiä havaintoja herkkutatista maahan tuotujen pohjoisamerikkalaisten mäntyjen läheisyydessä.[18]
Aikaisemmin ajateltiin varsinaisen herkkutatin elävän symbioosissa vain kuusen (Picea abies) kanssa, mutta fylogeneettisissa tutkimuksissa lajista on löydetty 12 eri varianttia, joita tavataan useiden puulajien seurassa. Vaikka tammen- ja männynherkkutatti näyttävät kasvavan vain tammien (Quercus) ja mäntyjen (Pinus) kanssa, herkkutattia tavataan näiden lisäksi esimerkiksi pihdoilla (Abies), pyökeillä (Fagus), kuusilla (Picea), hemlokeilla (Tsuga) ja jopa rauduskoivulla (Betula pendula) sekä lehmuksilla (Tilia).[19][13]
Herkkutatin sienijuuri on suvulle tyypilliseen tapaan valkoinen, mutta sen mikroskooppiset rakenteet erottavat sen lähilajeista.[20] Sienijuuren avulla isäntäkasvit saavat maaperästä paremmin fosforia ja muita ravinteita sekä vettä. Sienet puolestaan saavat yleensä kasvilta muun muassa hiilihydraatteja.[21][22] Herkkutatille symbioosin suurin hyöty on kenties sen sienelle suoma mahdollisuus käyttää hyväkseen syvemmällä maaperässä sijaitsevaa vettä. Tämä mahdollistaa tattien runsaan kasvun myös kuivemmilla paikoilla.[23] Isäntälajiaan herkkutatti puolestaan hyödyttää esimerkiksi vähentämällä maaperän haitallisten vapaiden raskasmetallien määrää puiden juuriston läheisyydessä.[24] Laboratorio-oloissa herkkutatin sienijuuren on osoitettu myös vähentävän siementen punahometartuntoja ainakin euroopanmustamännyllä (Pinus nigra).[25]
Herkkutatti kasvaa parhaiten sellaisessa metsänpohjassa, jossa ei ole aluskasvillisuutta vaan vain neulaskariketta tai ohut sammalpeite. Ensimmäisenä tatit nousevat tuoreisiin kangasmetsiin aukeille paikoille, tiheiden kuusikoiden laitamille, usein polkujen ja teiden varsille.[9][26] Myöhemmin syksyn edetessä niitä löytyy muualtakin metsästä ja metsäaukeilta. Harventamattomat istutuskuusikot ovat hyviä tattipaikkoja. Harvennuksen jälkeen tattien määrä vähenee.[26] Kokeellisten tutkimusten perusteella kevyemmällä harvennuksella ei kuitenkaan ole välttämättä mitään vaikutusta herkkutattien määrään, sen sijaan karikkeen väheneminen ja metsänpohjan kuluminen heikentävät tattisatoa.[27][28]. Myös maapohjan typpipitoisuuden nousu ja lisääntynyt kosteus vaikuttavat haitallisesti tattisatoon.[28][29]
Suomessa ja muualla pohjoisella pallonpuoliskolla lajin itiöemien kasvuaika ulottuu yleensä heinäkuusta lokakuuhun, mutta ensimmäisiä tatteja voidaan sateisina kesinä tavata jo kesäkuussa.[9][10] Herkkutatin itiöt leviävät itiöemistä tuulen mukana. Sieni voi levitä myös jakautumalla siten, että hyönteiset ja muut eläimet saattavat kuljettaa sienirihmaston osia uusille kasvupaikoille. [30]
Herkkutattien viljelyä on yritetty, mutta tulokset eivät ole olleet hyviä. Kasvatusyritykset ovat epäonnistuneet pääasiassa siksi, ettei herkkutattien rihmastoa ole saatu pidettyä laboratorio-olosuhteissa elinkelpoisena kuin muutaman sukupolven ajan. Luonnossa tehdyt kokeet vaikuttaisivat myös viittaavan siihen, että herkkutatin ja sen isäntäpuun symbioosi ei toimi ilman joidenkin muiden maaperän mikro-organismien läsnäoloa.[31] Etsinnöistä huolimatta muita symbioosin osapuolia ei kuitenkaan ole onnistuttu löytämään, sillä maaperän ekosysteemi on osoittautunut toistaiseksi liian monimuotoiseksi tutkittavaksi.[32]
Herkkutattien aromit kestävät erittäin hyvin myös kuivaamista ja kuumentamista, mikä on edistänyt tattien käyttöä elintarviketeollisuudessa.[6] Herkkutateissa on paljon proteiinia ja vähän rasvaa. Keskimäärin 25 % sienten kuivapainosta on proteiinia, mikä on huomattavasti enemmän kuin useimmissa kasviksissa, mutta vähemmän kuin esimerkiksi palkokasveissa. Sienten proteiinien aminohappokoostumus on suhteellisen hyvä verrattuna kasvikunnan tuotteisiin.[33] Oheisessa taulukossa on vertailtu kantarellin ja herkkutatin ravintoainepitoisuuksia[34] porkkanan ja herneen vastaaviin arvoihin.[35][36]
Ravintoarvoja per 100 g Kantarelli Herkkutatti Porkkana Herne Vettä 91,5 g 88,6 g Proteiineja 1,52 g 2,77 g 0,6 g 5,0 g Rasvaa 0,49 g 0,40 g 0,2 g 0,4 g Hiilihydraatteja 2,2 g 4,1 g 5,6 g 9,4 g B1-vitamiinia 0,02 mg 0,03 mg 0,07 mg 0,35 mg B2-vitamiinia 0,23 mg 0,37 mg 0,07 mg 0,18 mg C-vitamiinia 6 mg 2,5 mg 6,5 mg 20 mgHerkkutatin terveellisyyttä lisää se, että se on erityisen runsaskuituinen sieni.[37] Kuitupitoisuutensa ansiosta sienet vaikuttavatkin suoliston toimintaan yhtä hyvin kuin vehnäleseet.[38] Herkkutatissa on myös erityisen paljon seleeniä.[39] Herkkutateissa on myös paljon sienisokeria eli trehaloosia, 9,7 % kuivapainosta, eli yli kymmenen kertaa enemmän kuin herkkusienissä.[40]
Trehaloosi voi aiheuttaa vatsavaivoja sille herkille eli trehaloosi-intoleranssista kärsiville ihmisille.[41] On myös havaittu että herkkutatit keräävät raskasmetalleista jossain määrin hopeaa, mikä on aiheellista ottaa huomioon runsaassa elintarvikekäytössä.[42] Myös elohopea kerääntyy esimerkiksi suomalaisten ja puolalaisten tutkimusten mukaan erityisen herkästi herkkutattiin, kun taas radioaktiivista cesiumia 137Cs, esiintyy lajissa monia muita kauppasieniä vähemmän.[43][44][45] Herkkutatin on myös osoitettu voivan aiheuttaa joskus allergisia reaktioita. Reaktiot voivat puhjeta joko sienen syönnin tai pelkän ihokosketuksen jälkeen ja ne saattavat vakavimmillaan johtaa joillakin herkkutatteja syöneillä potilailla jopa anafylaksiaan.[46] Allergian puhkeamisen voi myös aiheuttaa pitkäaikainen hengitystiealtistus joko kuivatuille herkkutateille tai niiden itiöille.[47]
Jo antiikin roomalaiset söivät herkkutatteja.[48][49] Varsinkin Italiassa herkkutatit ovat edelleen hyvin arvostettuja. Maassa ei ole samanlaisia jokamiehenoikeuksia kuin Pohjoismaissa ja Venäjällä. Joillakin alueilla on lisäksi voimassa sientenpoimintarajoituksia, joita valvoo metsäpoliisi (ital. polizia forestale). Oman maan sato ei siten riitä alkuunkaan tyydyttämään kysyntää, vaan suurin osa maassa käytetyistä tateista tuodaan ulkomailta, muun muassa Suomesta.[50] Italialaisille järjestetään myös sientenpoimintaretkiä Suomeen.[51]
Sieniä, toisin kuin lihaa, saa syödä myös paaston aikana. Niinpä sieniä käytetään enemmän Euroopan katolisilla kuin protestanttisilla alueilla.[52] Euroopan tattikaupan määrästä on olemassa vähän arvioita, mutta esimerkiksi vuonna 1987 herkkutatteja myytiin virallisten tilastojen mukaan yli tuhat tonnia sekä Ranskassa että Saksassa ja vuonna 1988 Italiassa jopa yli 2 300 tonnia.[53] Ilmeisesti myös Suomessa sienten käyttö levisi katolisena aikana. Sieniä kerättiin Itä-Suomesta myös vietäväksi Venäjälle. Länsi-Suomessa sienten ja varsinkin tattien käyttö on ollut vähäisempää kuin idässä.[54] Vuonna 2002 tehdyn tutkimuksen mukaan suomalaiset söivät vähemmän sieniä kuin muut pohjoismaalaiset tai Baltian maiden asukkaat.[55]
Suomessa herkkutatit ovat tärkeimpiä kauppasieniä, jos mittarina pidetään poimijoiden saamia tuloja.[56] Vuosi 2003 oli hyvä tattivuosi, ja pelkästään Suomesta vietiin silloin tatteja Italiaan 800 tonnia eli yli viiden miljoonan euron arvosta. [55] Normaalivuonnakin viennin arvo on yli miljoonan. Noin puolet Suomessa myydyistä tateista menee vientiin.[57] Vientitoimintaa oli aloittamassa italialaissyntyinen Loreno Dalla Valle.[58]
Sienen aromit ovat parhaimmillaan paistettuna ja vain miedosti maustettuna. Kiinteämaltoisuutensa vuoksi sitä voi myös paistaa nuotiolla tikussa makkaran tavoin. Kuten muutkin tatit, tuore herkkutatti muuttuu etanamaisen limaiseksi, jos sitä liotetaan pitkään tai kypsennetään keittämällä nesteessä.[9] Suositeltu käsittelytapa on laittaa pilkotut tuoreet sienet sellaisenaan pannulle ja kuumentaa niitä, kunnes nestettä irtoaa. Pakastettavaksi tarkoitetut sienet nostetaan jäähtymään kun niistä irronnut neste peittää vielä sienenpalat. Jos sienet aiotaan syödä heti, niitä paistetaan, kunnes neste on haihtunut lähes kokonaan, ja voita ja mausteita lisätään vasta sitten.[59] Herkkutattia käytetään myös kuivattuna varsinkin italialaisessa ja venäläisessä keittiössä esimerkiksi risottoihin ja keittoihin. Liotettujen sienten lisäksi käytetään myös liotusvesi.[60] Kuivattua herkkutattia käytetään myös perinteisessä kiinalaisessa lääketieteessä. Se on muun muassa tärkeimpänä ainesosana shujin wan-seoksessa, jonka uskotaan rentouttavan ihmisen lihaksia ja niveliä sekä parantavan verenkiertoa.[6]
Monet eläimet syövät sieniä, varsinkin tatteja. Hirvien, porojen ja kauriiden lisäksi tatteja käyttävät ravinnokseen muun muassa mäyrät, supikoirat ja rastaat, joita kiinnostavat erityisesti sienissä olevat sienisääskien (Mycetophilidae) ja juurikärpästen (Anthomyiidae) toukat.[61][62][63]
Joskus näkee myös vanhenevia, epämuodostuneita herkkutatteja, jotka ovat lähes kokonaan valkoisen, homemaisen tatinriesan (Hypomyces chrysospermus) tai sen lähilajin (H. chlorinus) peittämiä. Tatinriesa itsessään ei ole myrkyllinen, mutta kotelosieni-infektioiden pehmentämä itiöemä on hyvä kasvualusta erilaisille bakteereille, jotka voivat aiheuttaa ruokamyrkytyksen.[64][65][66][67] Pilaantuneet herkkutatit ja jopa tatinriesa käyvät toisaalta raaka-aineeksi sienivärjäykseen: Herkkutateilla on keltaisia vaikeahkosti käsiteltäviä väriaineita, tatinriesalla aromaattista skyriiniä, joka voi antaa erilaisia sävyjä.[68]
haaparousku | kalvashaaparousku | haavanpunikkitatti | herkkutatti | isohapero | kangasrousku | kangastatti | karvarousku | kantarelli | kartiohuhtasieni | koivunpunikkitatti | korvasieni | kosteikkovahvero | kuusenleppärousku | lampaankääpä | mustatorvisieni | männynherkkutatti | männynpunikkitatti | männynleppärousku | suppilovahvero | tammenherkkutatti | rusko- ja vaaleaorakas | siitake | tryffelit
Herkkutatti (Boletus edulis, aiemmin myös kivitatti ja hepotatti,) on arvostettu ruokasieni, jota tavataan lähes kaikkialla pohjoisen pallonpuoliskon havu- ja sekametsissä. Se on tanakka, kiinteä ja muodoltaan helposti tatiksi tunnistettava. Sen malto on kiinteää ja pähkinämäistä. Suurimmat herkkutatit painavat yli kilon. Herkkutatti elää symbioosissa useiden puulajien kanssa, mutta se kasvaa mieluiten metsänpohjassa, jossa ei ole aluskasvillisuutta.
Herkkutatti on lähisukulaistensa männyn- ja tammenherkkutatin tavoin maukas ja satoisa sieni, jota myydään Euroopassa vuosittain tuhansia tonneja. Suomessa herkkutatti on Eviran suosittelema ruokasieni, jonka poimimiseen saa koulutusta ja jonka myyminen on joillekin kannattavaa liiketoimintaa.
Cèpe de Bordeaux
Boletus edulis ou Cèpe de Bordeaux est une espèce de champignons basidiomycètes de la famille des Boletaceae que l'on rencontre dans l'hémisphère nord. C'est l'une des espèces parmi les bolets qui est aussi appelée cèpe, entre autres noms vernaculaires ou commerciaux. La classification de cette espèce est en constante révision, notamment depuis que la phylogénie distingue une branche américaine et une branche européenne au sein du genre Boletus. Cet excellent champignon comestible très recherché est commercialisé et cuisiné mondialement sous diverses formes.
Le Cèpe de Bordeaux, de son nom scientifique Boletus edulis, est un champignon des forêts, excellent comestible. Il est récolté par les amateurs avec peu de risque de confusion avec un bolet non comestible ou faiblement toxique qui ne sont de toute façon jamais mortels. Il pousse dans les clairières ombragées, et se développe de l'été à l'automne. Sa biologie, une des plus complexes, ne permet pas à l'homme de maîtriser son développement et encore moins sa culture. Il occupe une place de choix dans la gastronomie française où les recettes se déclinent par centaines. Il tiendrait son nom de sa présence massive sur les marchés de la ville bordelaise. Il fait partie d'un très vaste genre de plusieurs centaines de champignons à tube, les boletus. Au XXIe siècle, la phylogénie démontre que ses nombreuses variétés sont des espèces formant le vaste clade des edulis sensu lato, dont l'un est celui des edulis sensu stricto, maintenant divisé en une branche américaine et une branche européenne où se trouve le Cèpe de Bordeaux.
Les Boletus comestibles sont commercialisés en France sous le nom de Cèpe, dont le Cèpe de Bordeaux, maître élément de la gastronomie française.
Les Romains consommaient déjà des bolets, mais le terme latin bōlētus englobait l'Amanite des Césars. Oublié, il ne revient sur les tables des nobles gourmets que vers 1760, par Stanislas Leszczynski, roi de Pologne installé en Lorraine[2]. Il règne depuis sans partage dans le Sud-Ouest depuis le début du XVIIIe siècle. Sa conserverie au naturel débute vers 1930, dans une gamme comprenant le foie gras, les escargots ou les haricots verts extra-fins au sein de sociétés comme Bordes, Bizac ou encore Rougié. Le Cèpe de Bordeaux frais ne sort de sa province que vers les années cinquante. Aujourd'hui sa consommation a pris une ampleur mondiale, mais le marché français n'utilise que la production régionale[3].
Edulis signifie en latin bon à manger[4].
Le champignon est formé d'un chapeau, d'un pied et du mycelium qui lui permet pendant des années d'échanger avec certains arbres des substances nutritives. La surface du chapeau présente une couleur de brun clair à brun foncé, avec une marge ornée d'un fin liseré blanc. Adulte, le chapeau va s'étaler, prendre la forme d'un coussinet, ses bords vont se relever et son pied va s'enfler. La chair est blanche et ne change pas de couleur quand on tranche le champignon[5].
En France, l'article 547 du code civil précise que les champignons appartiennent toujours au propriétaire du terrain sur lequel ils poussent, (forêt, prés ou champs), ce qui s'applique aussi aux forêts domaniales, bien que, dans la pratique, il existe une certaine tolérance limitée selon les circonstances aux besoins de la consommation familiale [6].
Le Cèpe de Bordeaux se récolte jeune - on l'appelle alors bouchon de champagne - ou adulte, mais il devient alors vite la proie des vers. Une petite brosse permet de nettoyer les restes de terre. Il se coupe à la base du pied, et il est déposé calé dans un panier pour le garder aéré. Les facteurs climatiques sont déterminants. Les cèpes de Bordeaux poussent après une période chaude interrompue par une forte averse ou une chute de grêle. Ils apparaissent alors après une dizaine de jours. Un petit champignon, le meunier, pousse parfois au même endroit. Il pousse sur des versants bien exposés au soleil couchant et bien abrités du vent, surtout si la période a manqué de soleil, dans les Ardennes par exemple. Il ne pousse pas souvent sous l'arbre mais dans le coupe-feu, probablement parce qu'il fait plus sec sous l'arbre et que le mycélium recherche ses radicelles en vue de l'association symbiotique : la mycorhize. La récolte débute une quinzaine de jours après celle des champignons des prés. Enfin, ils poussent rarement seuls. Le Cèpe de Bordeaux ne se lave pas et ne s'épluche pas. S'il roule, il se blesse et moisit. Dans un sachet de plastique, il macère et fermente. Lavé, il gonfle et ne peut pas être conservé[7].
Adulte, il faut retirer la mousse du bolet qui, si elle est comestible, devient spongieuse à la cuisson. Les tubes verts s'enlèvent facilement. Jeunes, les cèpes de Bordeaux sont blancs et restent fermes. Frais, jeunes et sans coups, ils garderont toute leur saveur au frigo pendant une semaine, sans se dégrader. Les cèpes peuvent être séchés mais deviennent fibreux. En conserve, ils gardent moins leur texture ferme et, surgelés, ils prennent du goût mais peuvent devenir spongieux. Les cèpes de Bordeaux sont poêlés quelques minutes dans un corps gras, agrémentés ou non par des herbes, et ensuite intégrés dans de très nombreuses recettes. Ils peuvent être consommés crus en carpaccio.
L'avis d'un spécialiste est nécessaire (pharmacien formé, association mycologique) avant d'en consommer cuits. Consommer les autres bolets crus, (sauf le seul véritable Cèpe de Bordeaux, ses quatre espèces proches et les espèces apparentées des autres continents), comme pour beaucoup de champignons est formellement déconseillé.
Quelques champignons ressemblent au Cèpe de Bordeaux, surtout lorsqu'ils sont jeunes. Si la confusion avec le Bolet de Satan, dont la consommation ne provoque que des troubles digestifs, est peu probable car il a un pied bien rouge, le Bolet de fiel et le Bolet à beau-pied sont davantage sources de confusion car la distinction visuelle est difficile et la meilleure technique reste de goûter un morceau cru du champignon, l'amertume de ces deux derniers est évidente. Adultes les différences se marquent : le Bolet de fiel est moins trapu, et son pied est brun, le Bolet beau-pied garde sa mousse blanche et ferme et le pied rougit à sa base.
Boletus edulis a été décrit en 1782 par le botaniste français Pierre Bulliard. L'espèce porte encore son nom d'origine[16]. La date de début de la taxonomie fongique ayant été fixée au 1er janvier 1821, pour coïncider avec la date de parution des travaux du « père de la mycologie », le naturaliste suédois Elias Magnus Fries, le nom avait besoin de l'aval de Fries (indiqué dans le nom par « : ») pour être considéré comme valide, car le travail de Bulliard était antérieur à cette date. On écrivait donc Boletus edulis Bull: Fr. Cependant, une révision de 1987 du Code international de nomenclature botanique fixe la date de départ de la classification au 1er mai 1753, date de la publication par Linné de son travail de pionnier, le Species Plantarum[17]. Le nom n'a plus besoin de la ratification de Fries pour être valide. Au début, d'autres noms ont été proposés comme Boletus solidus par le naturaliste anglais James Sowerby en 1809[18] et Leccinum edule par Samuel Gray[19]. Le transfert par Gray de l'espèce dans le genre Leccinum s'est révélé incompatible avec les règles de la nomenclature botanique et il est évident que Gray n'était pas familier avec les œuvres antérieures de Fries quand il a publié son classement des espèces de Bolet[20].
Première espèce du genre Boletus, nom générique dérivé du latin bōlētus, « champignon » qui dérive à son tour du grec ancien βωλίτης, « champignon terrestre »[26]. Ce dernier mot dérive de βῶλος, bolos, signifiant « motte de terre » et, métaphoriquement, champignon[27]. Toutefois, le βωλίτης de Galien, comme les cèpes des écrivains latins comme Martial, Sénèque et Pétrone[28] sont souvent identifiés comme correspondant au plus prisé Amanita caesarea[29]. Le mot latin pourrait dériver du nom de la ville espagnole Boletum dont le nom actuel est Boltaña dans le Sud des Pyrénées qui est toujours connue pour ses fameux champignons[30].
L'épithète spécifique latine edulis signifie comestible[31].
S'il apparaît que les mycologues étaient proches quant à leur classification classique, ils ne sont jamais parvenus à préciser les nuances entre variétés et espèces. Les analyses phylogénétiques ont permis une plus grande précision. Certaines espèces qui étaient considérées comme telles sont maintenant vues comme des variétés de Boletus edulis, par exemple selon Beugelsdijk et al Bolletus edulis var. pusteriensis, Boletus persoonii et Boletus venturii ne sont pas d'un point de vue moléculaire distinguables de Boletus edulis[32].
Boletus edulis est l'espèce type du genre Boletus, classée dans la famille des Boletaceae et dans l'ordre des Boletales. Dans la classification de champignons développée par Rolf Singer en 1986[33], il devient également l'espèce type du genre Boletus, un regroupement d'environ une trentaine de bolets unis par un certain nombre de caractéristiques :
Une analyse moléculaire[36] montre que les bolets dérivent tous d'un ancêtre commun et que les Boletales sont un clade distinct des Agaricales.
Cette classification phylogénétique, grâce à l'analyse moléculaire, confirme Boletus edulis dans le clade des Boletales, mais le révèle plus proche de Porphyrellus porphyrosporus ou de Strobylomyces flocoppus que de Boletus satanas. Il est également fort proche de Paxilus involutus. Chez Boletus edulis en Europe, quelques clades se précisent[32].
La position de l'espèce Boletus edulis au sein des bolétales est détaillée dans l'article Boletales.
Boletus edulis appartient à la section Boletus du genre Boletus. En Europe on rencontre quatre espèces dans cette section. Ce sont ces quatre espèces que l'on appelle des cèpes.
CèpeBoletus edulis
Boletus edulis est un champignon récent [37], la diversification des Cèpes est située entre 34 Mo d'années[38] et 44 Mo d'années pendant la période géologique de l'Éocène[39], la diversification entre agaricales et boletales étant datée entre 139 Mo et 178 Mo d'années.
En 2010[40], apparaissent les nouveaux clades des edulis sensu lato et le clade des edulis sensu stricto qui précisent la situation de toute une série de variétés qui deviennent des espèces spécifiques et de quatre nouvelles espèces dans le sud de la Chine, en Corée, aux Philippines et en Amérique centrale.
L'étude précise qu'un spécimen de Boletus variipes récolté aux Philippines est défini comme le plus récent ancêtre commun du groupe edulis et conclut à l'origine paléotropicale probable de la symbiose ectomycorhizienne.
Le champignon forme un grand chapeau brun convexe, sa forme ronde rappelle celle d'un bouchon de champagne ; sa marge est enroulée. En vieillissant, il s'étale tout en restant épais, charnu et convexe (8 à 20 cm de diamètre), parfois pulviné. Rarement, dans des circonstances hygrométriques favorables, il peut atteindre 35 cm de diamètre et peser jusqu'à 3 kg.
La chair du cèpe, l'hyménophore et le stipe, sont de couleur blanche et brun-vineux sous la cuticule. La chair est épaisse et ferme, souvent attaquée par des larves de diptère, comme Cordyla crassipalpis et des morsures de limaces.
La cuticule du chapeau a une couleur qui varie du brun noisette au brun ocracé. Lisse jeune, elle peut devenir viscidule avec l'humidité. Sur les sujets âgés on peut la peler.
Le chapeau est souvent recouvert d'une pruine blanchâtre qui disparaît avec l'âge en laissant un bord ourlé de blanc et devient appendiculée.
L'hyménium se présente, comme chez tous les bolets, sous forme de tubes, appelés parfois foin en français. Les pores et les tubes des jeunes cèpes sont blancs, fermes et comestibles, puis deviennent jaunes et ensuite vert olive avec l'âge. Ces tubes ont une insertion adnée sur le pied. Vieux, les tubes, s'ils restent comestibles, ne sont plus mangeables, car déliquescents à la cuisson. On peut utiliser cette particularité et les surgeler en cubes pour parfumer naturellement un plat.[réf. nécessaire]
Le stipe (pied) de couleur blanche ou jaunâtre, peut atteindre jusqu'à 25 cm de hauteur et 10 cm d'épaisseur. Il est trapu à son jeune âge et devient ensuite cylindrique. Il peut devenir assez long et fin si la végétation ne fait pas obstacle à sa pousse. Il reste cependant toujours renflé à la base (6 à 20 x 2 à 5 cm). D'une couleur beige pâle, il est partiellement recouvert d'un réseau de réticulations (maillage beige).
Les tubes libèrent des spores brun-olivâtre.
La variété grandedulis correspond peut-être à une autre espèce de californienne, Boletus grandedulis, qui pousse en mycorhize avec Pinus muricata[41]
Le cèpe de Bordeaux est un champignon mycorhizien, c'est-à-dire qu'il vit en symbiose avec certains arbres hôtes comme le chêne, le châtaignier, le hêtre, l'épicéa et le sapin pectiné (mais pas avec le sapin de douglas, dont les plantations en masse constituent une menace pour le cèpe). Il pousse le plus souvent sur sols acides, dans les endroits dégagés ou aérés, les clairières, les talus bordés d'arbres et les bords des chemins. Cependant, il affectionne également les sous-bois denses et peu exposés à la lumière, comme ceux formés par les jeunes plantations d'épicéas.
Au printemps, le mycélium commence à pousser dans le sol à partir des mycorhizes.
En été, les filaments se développent de façon plus ou moins importante selon le niveau des précipitations.
À la fin de l'été et jusqu'à la fin de l'automne, les chocs thermo-hydriques (chute rapide de la température sous 15 °C et grosse pluie) permettent de concentrer les filaments en paquets qui donnent naissance dix jours plus tard aux sporophores, qui est la partie cueillie pour être consommée. Pour que les champignons se développent bien, la température ne doit pas être trop chaude lors de la semaine suivant le choc thermo-hydrique.
C'est pour cette raison que l'on trouve souvent les cèpes sous leurs arbres hôtes dix jours après une pluie importante.
Le sporophore pousse jusqu'à épuisement du mycélium. Suivant les conditions climatiques, dans le Nord de la France par exemple, ils peuvent apparaître en fin d'été et développer de nouveaux sporophores fin d'automne.
La poussée du cèpe de Bordeaux comme celle des chanterelles est fréquemment précédée, de quelques jours, de celle de l'Amanite tue-mouches ou l'Amanite rougissante qui appartiennent à la guilde écologique des champignons ectomycorhiziens[42].
Boletus edulis est aussi souvent associé à Clitopilus prunulus, de son nom vernaculaire le Meunier ou mère des cèpes qui peut soit le précéder, soit lui succéder, et qui pousse dans les bois clairs de feuillus ou de conifères (notamment les jeunes plantations d'épiceas)[43].
Un cèpe ne pousse pas du jour au lendemain. Du petit bouchon de champagne visible jusqu'à maturité (tubes verts, marge relevée), on compte généralement 5 à 6 jours[44].
Contrairement aux croyances populaires, les phases lunaires n'influencent pas l'apparition des cèpes et ils ne poussent pas plus vite pendant la nuit.
Les études actuelles tendent à diviser le clade Boletus edulis en de nombreuses espèces, ce que la morphologie avait détecté. Voici quelques exemples européens et américains, mais il est possible que l'on découvre de nouvelles différences en Asie. Le Phylogramme du clade edulis sensu stricto présente certaines de ces variétés, maintenant considérées comme des espèces
D'anciennes classifications parlaient de variétés, par exemple Boletus edulis var. pinicola. Ces variétés sont devenues des espèces à part entière comme Boletus pinicola, etc. Plusieurs champignons européens et américains qui étaient autrefois considérés comme des variétés de Boletus edulis se sont révélés par l'analyse phylogénétique moléculaire des espèces distinctes.
Boletus persoonii, qui était érigé autrefois en espèce, est maintenant rattaché à Boletus edulis.[45] Une espèce similaire existe aux États-Unis, nommée Boletus barrowsii.
Une sous-espèce de l'Ouest nord-américain de son nom vernaculaire Bolet roi de Californie, Boletus edulis var. grandedulis, est une grande variété de couleur foncée a été publiée en 2008[46]. D'autres espèces sont également proposées en Amérique du Nord. Le Cèpe d'Amérique, Boletus chippewaensis[47] est fort proche par son aspect du Boletus edulis européen. Enfin, Boletus subcaerulescens qui présente une cuticule plissée et alvéolée caractéristique unique.
Disponible frais à l'automne, Boletus edulis est un excellent champignon comestible à la douce saveur de noisette que l'on peut consommer aussi bien cru, comme un carpaccio, que cuit, conservé surgelé, en boite ou bocal, en saumure ou dans l'huile et même séché.
Sa consistance est très bonne en conserve. Les Italiens le conservent dans de l'huile. Boletus edulis est aussi l'un des rares champignons qui peuvent être confits au vinaigre.
Il est aussi séché et garde sa saveur après séchage, il est alors reconstitué et utilisé en cuisine, mais devient un peu fibreux.
Boletus edulis est pauvre en glucides digestibles et lipides mais riche en protéines, vitamines, sels minéraux et fibres alimentaires. Le champignon produit également une variété de composés organiques avec un large spectre d'activité biologique, comme l'ergostérol, une lectine, protéine de liaison spécifique à un sucre, des composés antiviraux, des anti-oxydants et des phytochélatines, qui donnent une résistance à l'organisme dans les intoxications aux métaux lourds. Séché, on peut aussi l'utiliser au moulin.
Comme d'autres champignons à mycorhize stricte, Boletus edulis a échappé aux tentatives de culture[48],[49]. Les résultats de certaines études suggèrent que des composantes inconnues de la microflore du sol pourraient être nécessaires à Boletus edulis pour réussir à développer sa relation mycorhizienne avec la plante hôte[50],[51],[52].
L’état de la situation amène à une certaine prudence en matière de prévision sur la domestication des cèpes. L’acquisition de données écologiques et physiologiques plus précises va certainement aider à prendre en compte la composante mycologique dans la gestion de territoires à forte vocation forestière, comme le Limousin, l’Auvergne, le Morvan et les Vosges… La plantation d’arbres mycorhizés demeure du domaine expérimental. Les rendements de mycorhization obtenus par les différents auteurs restent assez faibles, même si chaque laboratoire progresse dans une certaine discrétion vers des résultats plus applicables sur le plan économique. De toute façon, le choix des souches, la qualité de l’inoculum, les conditions de réalisation de l’association restent des éléments à améliorer. Les éventuelles relations avec les micro-organismes de la rhizosphère[53] n’ont pas été précisées pour les cèpes. Enfin, pratiquement rien n’est connu sur les relations entre le champignon introduit précocement et le développement fongique qui s’établit après la plantation. Or, la domestication du cèpe n’a d’intérêt qu’avec le développement des sporophores, attendue 10, 15, voire 20 ans après la plantation[54].
Les cèpes sont donc toujours des champignons sauvages impossibles à cultiver de façon industrielle. L'amateur peut simplement se contenter de composer un environnement favorable à leur développement. Les récoltes se font dans les bois composés de chênes et châtaigniers vieux d'au moins 15 ans.
Si le terrain ne donne pas naturellement des cèpes, il est possible de tenter de l'ensemencer en disséminant de vieux cèpes sur le sol ou en mettant des épluchures dans une taupinière en s'abstenant de faire la chasse aux taupes car elles propagent le mycélium[55].
Lors de la récolte, on conseille souvent de couper le cèpe plutôt que de l'arracher afin d'en retrouver au même endroit la saison suivante. Toutefois, la meilleure solution semble être de saisir le cèpe par son pied, et de le faire tourner d'un quart de tour et de tirer, ce qui évite une éventuelle infection du mycélium[56].
Mettre le champignon nettoyé dans un panier (et non dans un sac plastique). En effet, cela permet au cours de la récolte de disséminer les spores de champignon passant à travers les mailles d'un panier en osier. Par ailleurs cela permet une meilleure préservation de la récolte[57].
Il est évident, pour tout observateur qu’il y a de bonnes et de mauvaises années pour le développement des sporophores. Parmi les explications parfois originales avancées par les ramasseurs de champignons[58], la relation avec le climat local ressort comme une constante. Pour aller plus loin dans l’analyse du phénomène, un dispositif de collecte de données agro-météorologiques a été mis en place en Aquitaine, Midi-Pyrénées, Limousin, Poitou-Charentes. Une cinquantaine de parcelles ont été choisies d’abord pour être des sites connus de pousse de Boletus edulis, Boletus aereus ou de Boletus reticulatus. Elles sont équipées de matériel d’agro-météorologie, pluviomètres, thermomètres (sol et air) et de tensiomètres. À côté des relevés climatiques et des analyses de sols, les pousses de champignons sont notées (dates et quantités, identification, localisation). Le contexte (précédent cultural, flore du sous-bois, autres espèces de champignons, état du peuplement forestier…) fait l’objet de relevés réguliers.
Les événements qui ont conduit au développement de ces deux espèces apparaissent assez nettement dans une chênaie des Landes. En juillet, une période pluvieuse (80 mm) d’une semaine est suivie d’une baisse de température du sol (à –10 cm); les premiers sporophores apparaissent 7 jours après, la pousse se prolongeant pendant 12 jours (avec une pluviométrie importante). Un scénario voisin se reproduit à la fin août. Dans les deux cas, une remontée des températures coïncide avec l’arrêt du développement des sporophores. Les données collectées dans d’autres régions françaises (Dordogne, Lot, Gironde, Tarn et Garonne) confirment ces observations pour Boletus edulis. Toutefois, pour cette espèce un peu plus tardive, une baisse de la température pendant la phase de développement des sporophores peut arrêter définitivement la production.
Les résultats actuellement connus peuvent être résumés[59] comme suit :
Pendant la période de développement de fin d’été ou d’automne, il n’est pas encore possible de distinguer nettement les événements inducteurs selon les espèces de cèpes et leur éventuelle thermophilie[60].
Cependant, Boletus aereus et Boletus aestivalis commencent à se développer plus tôt, de juin à mi-août, le rôle du choc thermique semble moindre, avec effet majeur de l’eau que ce soit des pluies ou des arrosages.
Boletus edulis constitue une source nutritionnelle qui, bien que n'étant pas riche en glucides ou en lipides facilement absorbables, contient des vitamines, des minéraux et des fibres alimentaires. Les champignons frais contiennent plus de 80 % d'eau[61]. Bien que les valeurs déclarées aient tendance à différer quelque peu, la teneur en eau peut être affectée par la température ambiante et l'humidité relative pendant la croissance et le stockage, ainsi que la quantité relative d'eau qui peut être produite à la suite des processus métaboliques normaux pendant le stockage[62].
Boletus edulis frais présente les valeurs nutritives suivantes basées sur des analyses biochimiques[note 2]
Les pourcentages sont relatifs à des recommandations américaines spécifiques aux adultes[63].
Les glucides constituent la majeure partie des organes du sporophore, comprenant 9,23 % du poids frais comme la liste le présente, et 65,4 % du poids sec[64]. Le volet contient les glucides glucoses monosaccharides, le mannitol et de l'α-tréhalose, le polysaccharide de glycogène, et insoluble dans l'eau des polysaccharides structuraux comme la chitine, qui représente jusqu'à 80-90 % de matières sèches des parois cellulaires du champignon. La chitine, l'hémicellulose et la pectine - comme les glucides non digestibles - par les humains, contribuent à la proportion nutritionnellement souhaitable, renforcée de fibres insolubles chez Boletus edulis[65].
Le total des lipides[66],[note 3], ou matières grasses brutes, représente 2,6 % des matières sèches du champignon. La proportion d'acides gras (exprimée en % du total des acides gras) sont :
Une étude comparative de la composition des acides aminés de onze espèces portugaises de champignons montre que Boletus edulis possède la plus haute teneur totale en acides aminés[note 4], d'environ 2,3 g par 100 g de champignons séchés. Ce total comprend un échantillonnage complet d'une vingtaine d'acides aminés essentiels et non essentiels[67]. L'analyse des acides aminés libres (c'est-à-dire ceux non liés en protéines ) ont révélé que la glutamine et l'alanine en sont les principaux acides aminés (chacun pour environ 25 % des composés du total) ; une analyse séparée a conclu que la lysine est un autre composé prédominant[68]
Les valeurs rapportées sur la composition et les concentrations de traces de métaux et des minéraux chez Boletus edulis ont tendance à différer considérablement, tout comme dans le sporophore s'accumule différents éléments à différents degrés. Cette concentration des éléments dans le sporophore est souvent le reflet de la concentration des éléments des sols où ils ont été récoltés[69]. En général, Boletus edulis contient des quantités appréciables de sélénium (13-17 ppm), un oligo-élément essentiel pour une bonne santé[70]. Cependant, la biodisponibilité du sélénium dérivés de champignons est faible[71].
Les sporophores entiers et frais contiennent également environ 200 mg de vitamine D2 pour 100 g de poids sec[72]. La teneur relativement élevée en ergostérol contenu (voir prochaine section) par les sporophores peut en faire un champignon nutritionnellement intéressant pour les végétariens et les végétaliens, qui ne pourrait pas autrement recevoir un apport limité de vitamine D[73].
Les sporophores de Boletus edulis contiennent environ 500 mg d'ergostérol par 100 g de champignons séchés[72]. L'ergostérol est un stérol composé commun dans les champignons. De plus, les sporophores ont environ 30 mg de peroxyde d'ergostérol par 100 g de champignons séchés. Le peroxyde d'ergostérol est un stéroïde dérivé avec un large spectre d'activité biologique, y compris d'activités antimicrobiennes et anti-inflammatoires, et une cytotoxicité de lignées de cellules de diverses tumeurs cultivées en culture en laboratoire[74].
La phytochélatine confère au Boletus edulis une résistance aux métaux lourds toxiques comme le cadmium[75].
Le champignon contient également un sucre à protéines contraignantes, appelée lectine, qui a une affinité pour les sucres xylose et mélibiose. La lectine est mitogène - c'est-à-dire qu'elle peut stimuler les cellules pour démarrer un processus de division cellulaire, d'où résultera la mitose. En outre, la lectine a des propriétés antivirales. Elle inhibe l'immunodéficience humaine du virus enzyme transcriptase inverse[76].
D'autres études suggèrent que Boletus edulis a également une activité antivirale contre les virus[77] et le virus de la mosaïque du tabac cultivé dans la culture[78]. Ces composés antiviraux de champignons sont un sujet d'intérêt de la recherche biomédicale pour leur potentiel à faire progresser la connaissance de la réplication virale, et de la mise au point de nouveaux médicaments dans les le traitement de maladies virales[79].
Les sporophores ont une haute capacité antioxydante, dont la raison probable est la combinaison de différents acides organiques (comme les acides oxalique, citrique, malique, succinique et fumarique), composés phénoliques et des alcaloïdes. L'activité antioxydante la plus élevée se trouve dans l'hyménophore des champignons[80]. Par ailleurs, les sporophores contiennent 528 mg d'ergothionéine par kilogramme de champignons frais de ce composé antioxydant. Cette valeur est la plus élevée parmi les nombreux produits alimentaires testés dans une étude[81].
On pensait avoir trouvé des propriétés anti-cancereuses en fonction des résultats de recherches hongroises menées dans les années 1950[82], mais d'autres études, menées plus tard aux États-Unis n'ont malheureusement pas confirmé ces résultats[83].
De très rares cas d'allergies[84] par inhalation et ingestion de Boletus edulis ont été signalées, créant des réactions anaphylactiques manifestes et confirmées par des tests cutanés avec Boletus édulis cru, démontrant in vivo la capacité des mastocytes cutanés à réagir au contact de cet allergène spécifique à travers la liaison à l'immunoglobuline E (IgE), les symptômes étaient reproductibles après un test par inhalation[85]. Il n'a pas encore été déterminé quelle était la molécule responsable.
Pied ventru
Pores blancs,
stipe réticulé
Pores olivacés,
marge relevée.
deux cèpes
Cèpe de Bordeaux
Boletus edulis ou Cèpe de Bordeaux est une espèce de champignons basidiomycètes de la famille des Boletaceae que l'on rencontre dans l'hémisphère nord. C'est l'une des espèces parmi les bolets qui est aussi appelée cèpe, entre autres noms vernaculaires ou commerciaux. La classification de cette espèce est en constante révision, notamment depuis que la phylogénie distingue une branche américaine et une branche européenne au sein du genre Boletus. Cet excellent champignon comestible très recherché est commercialisé et cuisiné mondialement sous diverses formes.
O madeirudo ou boleto bo[2] (Boletus edulis) é o nome en dun cogomelo comestible, pertencente ao xénero das andoas ou boletos (Boletus). Pode atoparse moi frecuentemente en bosques de piñeiros. É un cogomelo que pode alcanzar dimensións notables; polo xeral o chapeu pode medir de 7 a 20 cm de diámetro e o pé adquirir a mesma altura. Adoita confundirse con Tylopilus felleus ou coa andoa escura (Boletus badius).
Altamente apreciado, a andoa é comercializada fresca no outono, no centro e sur de Europa, pero tamén se comercializa seco por todo o mundo.
Do latín edulis, «comestible», aínda que derivado do grego.
O nome vulgar galego madeirudo pode que veña polo aspecto robusto do pé (coma madeira).
A forma deste cogomelo é moi característica, quizais similar á dun tapón de cava. Unha das características máis rechamantes deste cogomelo á hora de determinala é a cor entre marrón e negro do seu chapeu; posúe unha coloración inicialmente branca, que adquire pouco a pouco un aspecto máis escuro, case entre o marrón-negro. O himenio está unido ó pé; é desde o chapeu de cor branca.
Este cogomelo é unha das máis apreciadas polo seu sabor e textura. O nome latino do cogomelo indica esta característica: en latín edulis significa "comestible". Adoita empregarse tanto cociñada como en conservas (en vinagre ou aceite). A carne deste cogomelo é branca (tirando cara a marrón) e compacta, tanto no chapeu como no pé, aínda que os exemplares máis vellos adoitan mostrar unha carne máis branda. Non adoita despedir cheiros particulares e ten un sabor ben definido: doce como o das abelás.
Pódese confundir co Boletus reticulatus, pero este non ten a marxe esbrancuxada, a súa cor é uniforme, e a cutícula mate, seca e finamente reticulada. Tamén é un excelente comestible.
O madeirudo ou boleto bo (Boletus edulis) é o nome en dun cogomelo comestible, pertencente ao xénero das andoas ou boletos (Boletus). Pode atoparse moi frecuentemente en bosques de piñeiros. É un cogomelo que pode alcanzar dimensións notables; polo xeral o chapeu pode medir de 7 a 20 cm de diámetro e o pé adquirir a mesma altura. Adoita confundirse con Tylopilus felleus ou coa andoa escura (Boletus badius).
Altamente apreciado, a andoa é comercializada fresca no outono, no centro e sur de Europa, pero tamén se comercializa seco por todo o mundo.
Ljetni vrganj (latinski Boletus edulis) je gljiva koja raste u šumama Europe u kasnom ljetu i jeseni. Raste u bjelogoričnim i crnogoričnim šumama. U Hrvatskoj raste u šumama do nadmorske visine od oko 1200 m.
Ljetni vrganj, pravi vrganj, hrženjak ili jurček, kako još u narodu nazivaju ovu vrstu, je jestiva i vrlo cijenjena gljiva. Klobuk je 7-30 cm širok. Bjelkastosmeđe je boje, koja se razlikuje od staništa do staništa. Prema središtu je tamniji. U mladosti je polukrugast, zatim je raširen. Ponekada je ulegnut. Cjevčice su prvo bijele pa žute, a na kraju zelenkaste. Lako se odvajaju od klobuka. Stručak je 8-25 cm visok i do 7 cm debeo - dosta velik u odnosu na klobuk. Kako stari, postaje smeđ.
Spore su vretenaste i maslinastosmeđe boje. Veličina je 12-16 x 4-5 µm
Meso i cjevčice sa kalijevom lužinom posmeđe, a kožica klobuka potamni.
Ne postoji opasnost od zamjene sa otrovnim gljivama. Postoje mnoge varijacije ove vrste, usljed čega dolazi do zabune. Međutim, sve su varijacije jestive.
Sastav u postotcima Dio gljive Svježa gljiva Suha tvar voda suha tvar bjelančevine masti manitol šećer Vlakna Екstraktivne tvari pepeo stručak 87,02 12,98 30,73 4,41 12,71 0,98 40,41 4,09 6,67 Klobuk 86,17 13,83 43,90 6,20 14,14 1,87 22,54 3,25 8,10 vršni dio klobuka 87,66 12,34 39,91 5,82 7,14 1,71 30,92 5,21 9,29 cjevčice 88,17 11,83 48,74 7,97 10,16 2,01 19,41 3,26 8.45Osim gore navedenih tvari sadrži i vitamin D 2(0,42 % na ukupnu suhu tvar),PP (700 mg na 1 kg suhe tvari),B 1 4,42 (mg/kg suhe tvari),B 2 0,078 i C 13,06 (u %,sviježa gljiva,sadržaj vode 89,51 %).[2]
Molimo pročitajte kojih se temeljnih pravila kod branja i pripravljanja gljiva treba pridržavati i upozorenje o korištenju Wikipedije na vlastitu odgovornost.Ljetni vrganj (latinski Boletus edulis) je gljiva koja raste u šumama Europe u kasnom ljetu i jeseni. Raste u bjelogoričnim i crnogoričnim šumama. U Hrvatskoj raste u šumama do nadmorske visine od oko 1200 m.
Di hutan di dekat Rambouillet, Prancis Klasifikasi ilmiah Kingdom: Fungi Divisi: Basidiomycota Kelas: Agaricomycetes Ordo: Boletales Famili: Boletaceae Genus: Boletus Spesies: B. edulis Nama binomial Boletus edulisBoletus edulis (bahasa Inggris: penny bun, cep, porcino atau porcini) adalah fungi Basidiomycota, dan spesies tipe dari genus Boletus. Tersebar luas di belahan bumi utara di Eropa, Asia, dan Amerika Utara, itu tidak ada secara alami di Belahan Bumi Selatan, meskipun telah diintroduksi ke Afrika Selatan, Australia, dan Selandia Baru. Beberapa jamur Eropa yang terkait erat yang sebelumnya dianggap varietas atau forma dari B. edulis telah terbukti sebagai spesies yang berbeda menggunakan analisis filogenetika molekuler, dan beberapa yang sebelumnya digolongkan sebagai spesies terpisah ternyata satu spesies dengan spesies ini. Spesies Amerika Utara bagian barat yang dikenal sebagai bolete raja California (Boletus edulis var. grandedulis) adalah varian yang besar dan berwarna lebih gelap yang secara resmi diidentifikasi pertama kali pada tahun 2007.
Jamur ini tumbuh di hutan peluruh dan konifer dan perkebunan, membentuk asosiasi ektomikoriza simbiotik dengan pohon-pohon hidup dengan membungkus akar bawah tanah pohon dengan sarung jaringan jamur. Jamur ini menghasilkan tubuh buah penghasil spora di atas tanah di musim panas dan musim gugur. Tubuh buah memiliki tudung cokelat besar yang kadang-kadang bisa mencapai diameter 35 cm (14 in) dan berat 3 kg (6,6 lb). Seperti bolete lainnya, ia memiliki tabung yang memanjang ke bawah dari bagian bawah tudung, bukan insang; spora keluar ketika matang melalui bukaan tabung, atau pori-pori. Permukaan pori tubuh buah B. edulis adalah keputihan ketika muda, tapi seiring usia menjadi kuning kehijauan. Batangnya stout dan berwarna putih atau kekuningan, sampai tinggi 25 cm (10 in) dan tebal 10 cm (4 in), dan sebagian ditutupi dengan pola jaringan yang terangkat, atau retikulasi.
Berharga sebagai komposisi dalam berbagai makanan, B. edulis adalah jamur dapat dimakan yang dihormati di banyak masakan, dan umumnya disiapkan dan dimakan di sup, pasta, atau risotto. Jamur ini rendah lemak dan karbohidrat yang mudah dicerna, dan tinggi protein, vitamin, mineral dan serat pangan. Meskipun dijual secara komersial, B. edulis sangat sulit untuk dibudidayakan. Tersedia segar pada musim gugur di Eropa Tengah, Selatan dan Utara, itu paling sering dikeringkan, dikemas dan didistribusikan ke seluruh dunia. B. edulis mempertahankan rasanya setelah pengeringan, dan itu kemudian dilarutkan dan digunakan dalam memasak. B. edulis adalah salah satu dari sedikit jamur yang dijual dalam bentuk acar. Jamur ini juga menghasilkan berbagai senyawa organik dengan spektrum beragam dari aktivitas biologis, termasuk derivatif steroid ergosterol, sebuah protein yang mengikat gula, senyawa antiviral, antioksidan, dan fitokelatin, yang memberikan organisme ini perlawanan terhadap logam berat beracun.
Boletus edulis (bahasa Inggris: penny bun, cep, porcino atau porcini) adalah fungi Basidiomycota, dan spesies tipe dari genus Boletus. Tersebar luas di belahan bumi utara di Eropa, Asia, dan Amerika Utara, itu tidak ada secara alami di Belahan Bumi Selatan, meskipun telah diintroduksi ke Afrika Selatan, Australia, dan Selandia Baru. Beberapa jamur Eropa yang terkait erat yang sebelumnya dianggap varietas atau forma dari B. edulis telah terbukti sebagai spesies yang berbeda menggunakan analisis filogenetika molekuler, dan beberapa yang sebelumnya digolongkan sebagai spesies terpisah ternyata satu spesies dengan spesies ini. Spesies Amerika Utara bagian barat yang dikenal sebagai bolete raja California (Boletus edulis var. grandedulis) adalah varian yang besar dan berwarna lebih gelap yang secara resmi diidentifikasi pertama kali pada tahun 2007.
Jamur ini tumbuh di hutan peluruh dan konifer dan perkebunan, membentuk asosiasi ektomikoriza simbiotik dengan pohon-pohon hidup dengan membungkus akar bawah tanah pohon dengan sarung jaringan jamur. Jamur ini menghasilkan tubuh buah penghasil spora di atas tanah di musim panas dan musim gugur. Tubuh buah memiliki tudung cokelat besar yang kadang-kadang bisa mencapai diameter 35 cm (14 in) dan berat 3 kg (6,6 lb). Seperti bolete lainnya, ia memiliki tabung yang memanjang ke bawah dari bagian bawah tudung, bukan insang; spora keluar ketika matang melalui bukaan tabung, atau pori-pori. Permukaan pori tubuh buah B. edulis adalah keputihan ketika muda, tapi seiring usia menjadi kuning kehijauan. Batangnya stout dan berwarna putih atau kekuningan, sampai tinggi 25 cm (10 in) dan tebal 10 cm (4 in), dan sebagian ditutupi dengan pola jaringan yang terangkat, atau retikulasi.
Berharga sebagai komposisi dalam berbagai makanan, B. edulis adalah jamur dapat dimakan yang dihormati di banyak masakan, dan umumnya disiapkan dan dimakan di sup, pasta, atau risotto. Jamur ini rendah lemak dan karbohidrat yang mudah dicerna, dan tinggi protein, vitamin, mineral dan serat pangan. Meskipun dijual secara komersial, B. edulis sangat sulit untuk dibudidayakan. Tersedia segar pada musim gugur di Eropa Tengah, Selatan dan Utara, itu paling sering dikeringkan, dikemas dan didistribusikan ke seluruh dunia. B. edulis mempertahankan rasanya setelah pengeringan, dan itu kemudian dilarutkan dan digunakan dalam memasak. B. edulis adalah salah satu dari sedikit jamur yang dijual dalam bentuk acar. Jamur ini juga menghasilkan berbagai senyawa organik dengan spektrum beragam dari aktivitas biologis, termasuk derivatif steroid ergosterol, sebuah protein yang mengikat gula, senyawa antiviral, antioksidan, dan fitokelatin, yang memberikan organisme ini perlawanan terhadap logam berat beracun.
Kóngssveppur (eða ætilubbi) (fræðiheiti: Boletus edulis) er mjög eftirsóttur ætisveppur. Hann vex í skógi og kjarri um alla Evrópu (meðal annars á Íslandi, en er ekki sérstaklega algengur) og Norður-Ameríku. Kóngssveppur er pípusveppur sem verður allt að 20 sm í þvermál, er brúnn á litinn með hvítt hold og gildan staf sem breikkar aðeins niður. Lyktin af honum minnir á hefað deig. Pípulagið er fyrst hvítt en gulnar með aldrinum og verður þá seigt þannig að best er að skera það af fyrir matreiðslu.
Kóngssveppur (eða ætilubbi) (fræðiheiti: Boletus edulis) er mjög eftirsóttur ætisveppur. Hann vex í skógi og kjarri um alla Evrópu (meðal annars á Íslandi, en er ekki sérstaklega algengur) og Norður-Ameríku. Kóngssveppur er pípusveppur sem verður allt að 20 sm í þvermál, er brúnn á litinn með hvítt hold og gildan staf sem breikkar aðeins niður. Lyktin af honum minnir á hefað deig. Pípulagið er fyrst hvítt en gulnar með aldrinum og verður þá seigt þannig að best er að skera það af fyrir matreiðslu.
Boletus edulis Bull., 1782[1], volgarmente indicato come porcino, è un fungo edule della famiglia Boletaceae ed è la specie più conosciuta della sezione Edules. Inoltre è la specie tipo del genere Boletus.
Etimologia deriva dal latino edulis, commestibile, edule, per la squisita edibilità della sua carne.
Cappello misura fino a 10-20 30 cm di diametro circa, dapprima emisferico, irregolarmente lobato, talvolta poco sviluppato rispetto al gambo, poi piano piano-convesso, regolare.
I Pori sono piccoli, rotondi e concolori ai tubuli.
Lunghi fino a 30 mm, molli, facilmente separabili dal cappello, liberi o arrotondati al gambo, bianchi, poi giallastri e infine verdastri.
15 x 10 cm, robusto, obeso, da gibboso a cilindrico, più attenuato all'apice, compatto, di colore biancastro o nocciola chiaro, con reticolo a maglie fini e oblunghe nel senso dell'asse, concolore al fondo.
Bianca ed immutabile sia quella del cappello che quella del gambo; soda negli esemplari giovani, floscia e spugnosa nei vecchi, con sfumature bruno-violacee sotto la cuticola del cappello.
Cresce nelle brughiere e nei boschi di querce, di castagni, di faggi e di conifere (escluso il larice), durante i mesi caldi dell'estate fino all'autunno inoltrato.
La sua produzione varia in relazione all'andamento stagionale: è contraria alla siccità e alle basse temperature.
Eccellente, sia cotto che crudo. Si presta molto bene all'essiccamento oppure alla conservazione sott'olio o sott'aceto.
I corpi fruttiferi del Boletus edulis contengono circa 500 mg di ergosterolo per 100 g di fungo secco, uno sterolo comune nei funghi[6] e circa 30 mg di ergosterolo perossido per 100 g di fungo secco, uno steroide derivato con un ampio spettro di attività biologica, incluse attività antimicrobica e antinflammatoria, e citotossicità nei confronti di vari tipi di tessuti tumorali in vitro.[7]
Il fungo contiene anche una proteina legante lo zucchero, o lectina, che ha affinità per gli zuccheri xilosio e melibiosio.
La lectina è mitogenica, cioè può stimolare le cellule a iniziare il processo di divisione cellulare, con conseguente mitosi ed ha proprietà antivirali; inibisce, infatti, la trascrittasi inversa dell'enzima del virus dell'immunodeficienza umana.[8] Altri studi suggeriscono che il B. edulis ha anche un'attività antivirale nei confronti del virus Vaccinia[9] e del virus del mosaico del tabacco coltivato in coltura.[10]
I composti antivirali da funghi sono oggetto di interesse nella ricerca biomedica per il loro potenziale di far progredire la conoscenza sulla replicazione virale e come nuovi farmaci nel trattamento della malattia virale.[11]
I corpi fruttiferi hanno un'elevata capacità antiossidante, dovuta probabilmente ad una combinazione di vari acidi organici (come gli acidi ossalico, citrico, malico, succinico e fumarico), i tocoferoli, i composti fenolici e gli alcaloidi. La più alta attività antiossidante è nei cappelli dei funghi.[12] È stato stimato, inoltre, che i corpi fruttiferi contengano 528 mg della sostanza antiossidante ergotioneina per chilogrammo di fungo fresco; questo valore è il più alto tra molti prodotti alimentari testati in uno studio.[13] In passato si è pensato che i porcini avessero proprietà antitumorali in accordo con ricerche ungheresi condotte negli anni cinquanta, ma in seguito le ricerche effettuate negli Stati Uniti non hanno supportato questa tesi.
Il B. edulis costituisce una fonte di cibo che, sebbene non ricca di carboidrati o grassi facilmente assimilabili, contiene vitamine, minerali e fibre alimentari. I funghi freschi contengono oltre l'80% di umidità,[15] anche se i valori riportati tendono a differire in qualche modo poiché il contenuto di umidità può essere influenzato dalla temperatura ambientale e dall'umidità relativa durante la crescita e lo stoccaggio, nonché dalla quantità relativa di acqua che può essere prodotta come risultato dei normali processi metabolici durante la conservazione.[16]
I carboidrati costituiscono la maggior parte dei corpi fruttiferi, costituiti dal 9,23% del peso fresco (vedi tabella) e dal 65,4% del peso secco[15]. Il componente carboidrato contiene i monosaccaridi glucosio, mannitolo e α, α-trealosio, il glicogeno polisaccaride e la chitina polisaccaride strutturale insolubile in acqua, che rappresenta fino all'80-90% della sostanza secca nelle pareti delle cellule fungine. Chitina, emicellulosa e carboidrati simili alla pectina, tutti indigeribili dall'uomo, contribuiscono all'alta proporzione nutrizionale di fibra insolubile nel B. edulis[17].
Il contenuto totale di lipidi o grassi grezzi costituisce il 2,6% della sostanza secca del fungo. La proporzione di acidi grassi (espressa come percentuale degli acidi grassi totali) è: acido palmitico, 9,8%; acido stearico, 2,7%; acido oleico, 36,1%; acido linoleico, 42,2% e acido linolenico, 0,2%.[18][nb 1]
Uno studio comparativo della composizione aminoacidica di undici specie portoghesi di funghi commestibili selvatici ha mostrato che il B. edulis ha il più alto contenuto totale di amminoacidi, [nb 2] circa 2,3 g per 100 g di fungo essiccato. Questo totale include un complemento completo di 20 amminoacidi essenziali e non essenziali.[19] L'analisi degli amminoacidi liberi (cioè quelli non legati nelle proteine) ha rivelato che glutammina e alanina sono i principali amminoacidi (ciascuno circa il 25% dei composti totali); un'analisi separata ha concluso che la lisina è un altro composto predominante.[20]
I valori riportati della composizione e le concentrazioni di metalli pesanti e minerali nel B. edulis tendono a differire in modo considerevole, poiché il fungo bioaccumula diversi elementi a vari gradi e la concentrazione degli elementi nei corpi fruttiferi è spesso un riflesso della concentrazione di elementi dei suoli dai quali sono stati colti.[17] In generale, il B. edulis contiene quantità apprezzabili di selenio (13-17 ppm), un minerale traccia essenziale per una buona salute,[21] sebbene la biodisponibilità del selenio derivato da funghi sia bassa[22]. I corpi fruttiferi interi contengono inoltre 4,7 µg di vitamina D2 per 100 g di peso secco.[6] Il contenuto relativamente alto dell'ergosterolo nei corpi fruttiferi può rendere il fungo nutrizionalmente pragmatico per vegetariani e vegani, che altrimenti avrebbero un apporto limitato di vitamina D.[17]
Boletus edulis Bull., 1782, volgarmente indicato come porcino, è un fungo edule della famiglia Boletaceae ed è la specie più conosciuta della sezione Edules. Inoltre è la specie tipo del genere Boletus.
Beržyninis baravykas (lot. Boletus betulicola) – baravykinių (Boletaceae) šeimos, baravykų (Boletus) genties grybų rūšis.
Ti po beržais, šviesios, žolinės vietos.
Vasara, ruduo.
Vaisiakūniai balsvos, baltos, kreminės spalvos.
Vaisiakūniai dideli, mėsingi. Kepurėlė balta, balsva, užauga iki 15 cm skersmens, pusrutuliška, apvali, iškili, vėliau paplokščia, silpnai raukšlėta, drėgnu oru lipni. Vamzdeliai 1–2,5 cm ilgio, balti, seni – gelsvai žalsvi. Kotas 5–12×2–3 cm dydžio, jaunas – pilvotas, senas – cilindriškas, baltas, rusvas, su šviesiu tinkleliu. Trama balta, įpjauta spalvos nekeičia, malonaus kvapo ir skonio. Sporos 14–20×5,5–6,5 μm.
Būdingi požymiai: mėgsta atviras, šviesias augvietes.
Auga miškuose, parkuose, net sodybose, po pavieniais beržais.
Labai skanus, grybautojų mėgstamas grybas (šviežias, džiovintas, marinuotas, šaldytas). Nedažnas.
Bendras paplitimas: Europa (Ukraina, Baltarusija, Rusija, Latvija, Estija, Suomija, Norvegija, Danija, Čekija, Lenkija, Vokietija), Š. Amerika.
Lietuvos grybų atlasas, Vincentas Urbonas, Kaunas, LUTUTĖ, 2007, ISBN 978-9955-692-59-1, 52 psl.
Beržyninis baravykas (lot. Boletus betulicola) – baravykinių (Boletaceae) šeimos, baravykų (Boletus) genties grybų rūšis.
Augimo vietaTi po beržais, šviesios, žolinės vietos.
Augimo laikasVasara, ruduo.
Pagrindiniai požymiaiVaisiakūniai balsvos, baltos, kreminės spalvos.
Vaisiakūniai dideli, mėsingi. Kepurėlė balta, balsva, užauga iki 15 cm skersmens, pusrutuliška, apvali, iškili, vėliau paplokščia, silpnai raukšlėta, drėgnu oru lipni. Vamzdeliai 1–2,5 cm ilgio, balti, seni – gelsvai žalsvi. Kotas 5–12×2–3 cm dydžio, jaunas – pilvotas, senas – cilindriškas, baltas, rusvas, su šviesiu tinkleliu. Trama balta, įpjauta spalvos nekeičia, malonaus kvapo ir skonio. Sporos 14–20×5,5–6,5 μm.
Būdingi požymiai: mėgsta atviras, šviesias augvietes.
Auga miškuose, parkuose, net sodybose, po pavieniais beržais.
Labai skanus, grybautojų mėgstamas grybas (šviežias, džiovintas, marinuotas, šaldytas). Nedažnas.
Tikrinis baravykas, baravykas (lot. Boletus edulis) – baravykų (Boletus) genties grybų rūšis. Plačiai paplitęs šiauriniame pusrutulyje. Pietų pusrutulyje natūraliai neaugo, tačiau buvo introdukuotas Naujojoje Zelandijoje ir Pietų Afrikoje. Vienas geriausiai pažįstamų ir vertingiausių valgomų grybų Lietuvoje.
Poros baltos, subrendusios – žalsvai gelsvos. Vaisiakūniai stambūs, mėsingi. Subrendusių grybų kepurėlė 7-30 cm skersmens, paprastai rausva, ruda, spalva tamsėja bręstant. Kotas 8-25 cm aukščio, iki 7 cm storio. Mikorizę sudaro su keliomis medžių rūšimis, kotas tik viršutinėje dalyje turi tinklelį.
Grybas valgomas ir plačiai naudojamas kulinarijoje. Maistingas – turi mažai riebalų ir angliavandenių, daug baltymų, vitaminų, mineralinių medžiagų. Lenkų profesoriui Karpinskui pavyko jį išauginti mėgintuvėlyje, tiriamieji darbai tęsiami, bet kol kas dirbtiniu būdu dar neauginamas.
Tai ne tik maistingiausias, bet ir gydomųjų savybių turintis grybas, liaudies medicinoje žaizdoms gydyti naudojami džiovintų baravykų milteliai.
Miškai: po pušimis, ąžuolais, eglėmis, beržais, bukais.
Vasara, ruduo.
Auga birželio-lapkričio mėn. įvairiuose miškuose po eglėmis, ąžuolais, beržais, pušimis. Užauga dideli (Lietuvoje iki 3 kg). Vartojamas šviežias, dažniausiai džiovintas, marinuotas, sūdytas, šaldytas. Labai paklausus vietinėje ir užsienio rinkoje. Gana dažnas.
Boletus edulis pirmą kartą aprašytas 1782 m. prancūzų botaniko Pierre Bulliard ir iki šiol vadinamas šiuo pirmuoju suteiktu vardu.[1]
Lietuvos grybų atlasas, Vincentas Urbonas, Kaunas, LUTUTĖ, 2007, ISBN 978-9955-692-59-1, 49 psl.
Tikrinis baravykas, baravykas (lot. Boletus edulis) – baravykų (Boletus) genties grybų rūšis. Plačiai paplitęs šiauriniame pusrutulyje. Pietų pusrutulyje natūraliai neaugo, tačiau buvo introdukuotas Naujojoje Zelandijoje ir Pietų Afrikoje. Vienas geriausiai pažįstamų ir vertingiausių valgomų grybų Lietuvoje.
Poros baltos, subrendusios – žalsvai gelsvos. Vaisiakūniai stambūs, mėsingi. Subrendusių grybų kepurėlė 7-30 cm skersmens, paprastai rausva, ruda, spalva tamsėja bręstant. Kotas 8-25 cm aukščio, iki 7 cm storio. Mikorizę sudaro su keliomis medžių rūšimis, kotas tik viršutinėje dalyje turi tinklelį.
Grybas valgomas ir plačiai naudojamas kulinarijoje. Maistingas – turi mažai riebalų ir angliavandenių, daug baltymų, vitaminų, mineralinių medžiagų. Lenkų profesoriui Karpinskui pavyko jį išauginti mėgintuvėlyje, tiriamieji darbai tęsiami, bet kol kas dirbtiniu būdu dar neauginamas.
Tai ne tik maistingiausias, bet ir gydomųjų savybių turintis grybas, liaudies medicinoje žaizdoms gydyti naudojami džiovintų baravykų milteliai.
Augimo vietaMiškai: po pušimis, ąžuolais, eglėmis, beržais, bukais.
Augimo laikasVasara, ruduo.
Auga birželio-lapkričio mėn. įvairiuose miškuose po eglėmis, ąžuolais, beržais, pušimis. Užauga dideli (Lietuvoje iki 3 kg). Vartojamas šviežias, dažniausiai džiovintas, marinuotas, sūdytas, šaldytas. Labai paklausus vietinėje ir užsienio rinkoje. Gana dažnas.
Bērzu baravika (Boletus betulicola, arī Boletus betulicolus) ir izplatīta beku dzimtas sēne, kuras augļķermeņus lieto pārtikā kā ēdamās sēnes. Pastāv arī uzskats, ka tā ir nevis patstāvīga suga, bet egļu baravikas forma Boletus edulis f. betulicola.
Aug parasti no jūlija līdz septembrim, veido mikorizu ar bērziem. Aug zem bērziem lapu koku un jauktos mežos, biežāk mētrājā, damaksnī, vērī, nereti pie paegļiem un skudru pūžņiem, saules sildītās vietās.
Bērzu baravika ir līdzīga egļu baravikai, priežu baravikai un ozolu baravikai. Bērzu baravikas cepurīte gaišāka kā egļu un priežu baravikai, stobriņu slānis ne vairāk kā trešdaļa no cepurītes biezuma, egļu baravikas stobriņi balti, vēlāk zaļgandzelteni un aizņem divas trešdaļas cepurītes biezuma, priežu baravikai tie bālgani, vēlāk iedzelteni un pēc tam zaļganbrūni un pati cepurīte krietni tumšāka kā bērzu baravikai, ozolu baravikai cepurīte gaiši brūngana, bet stobriņi gaiši dzeltenbrūngani un mīkstums nedaudz irdens salīdzinājumā ar citām baravikām. Visas šīs sugas sadzīvē bieži apvieno un sauc vienkārši par baravikām.
Sēņotājiem baraviku sugas sajaukt nav jābaidās, visas tās ir ar vienādām praktiskajām īpašībām. Ļoti nevēlami ir sajaukt baravikas ar parasto žultsbeku, kuras rūgtums tiek uzskatīts par neciešamu. Žultsbekas stobriņu slānis iesārts, uz vecumu uzpūties un tīklveida zīmējums uz kātiņa tumšāks un stipri izcilnēts. Šaubu gadījumā sēne turpat mežā pagaršojama.
Visas baravikas ir augstvērtīgas ēdamās sēnes, lietojamas dažādos veidos. Pirms cepšanas nav jānovāra. Īpaši iesaka konservēšanai un žāvēšanai.[3]
Bērzu baravika (Boletus betulicola, arī Boletus betulicolus) ir izplatīta beku dzimtas sēne, kuras augļķermeņus lieto pārtikā kā ēdamās sēnes. Pastāv arī uzskats, ka tā ir nevis patstāvīga suga, bet egļu baravikas forma Boletus edulis f. betulicola.
Egļu baravika (boletus edulis) ir plaši izplatīta beku dzimtas sēne, kuras augļķermeņus lieto pārtikā kā ēdamās sēnes.
Parasti no jūlija līdz oktobrim, labvēlīgos apstākļos atzīmēta no maija līdz novembrim,[3] veido mikorizu ar eglēm. Aug egļu un jauktos mežos, skābās augsnēs.[4] Dabiski aug gandrīz visā Eiropā. 2001. gada pētījums Lietuvā parādīja, ka cepurītes izmēra maksimālais dienas pieaugums (ap 21 mm) konstatēts, kad relatīvais gaisa mitrums bija vislielākais, un augļķermenis pārtrauca augšanu, kad gaisa mitrums kritās zem 40%. [5]
Egļu baravika ir līdzīga priežu baravikai, ozolu baravikai un bērzu baravikai, kuru daļa pētnieku uzskata par egļu baravikas formu, nevis par patstāvīgu sugu. Priežu baravikai stobriņi bālgani, vēlāk iedzelteni un beidzot zaļganbrūni, bērzu baravikai tie balti, vēlāk zaļgani un pati cepurīte krietni gaišāka kā priežu un egļu baravikām, ozolu baravikai arī cepurīte gaiši brūngana, stobriņi gaiši dzeltenbrūngani un mīkstums nedaudz irdens salīdzinājumā ar citām baravikām. Visas šīs sugas bieži sauc vienkārši par baravikām.
Sēņotājiem baraviku sugas sajaukt nav jābaidās, visas tās ir ar vienādām praktiskajām īpašībām. Nevēlami ir sajaukt baravikas ar parasto žultsbeku, kuras rūgtums tiek uzskatīts par neciešamu. Žultsbekas stobriņu slānis iesārts, uz vecumu uzpūties un tīklveida zīmējums uz kātiņa tumšāks un stipri izcilnēts. Šaubu gadījumā sēne turpat mežā pagaršojama.
Egļu baravikai Latvijā ir konstatētas divas papildu formas, kuras agrāk uzskatītas par patstāvīgām sugām - baltā forma Boletus edulis f. alba (agrāk baltā baravika Boletus persoonii), kura no pamatformas atšķiras tikai ar baltu cepurītes krāsu,[6] un dzeltenā forma Boletus edulis f. citrina (agrāk dzeltenā baravika Boletus venturii), kura atšķiras tikai ar dzeltenu cepurītes krāsu.[7]
Visas baravikas ir augstvērtīgas ēdamās sēnes, lietojamas dažādos veidos. Pirms cepšanas nav jānovāra. Īpaši iesaka konservēšanai un žāvēšanai.[8]
Egļu baravika (boletus edulis) ir plaši izplatīta beku dzimtas sēne, kuras augļķermeņus lieto pārtikā kā ēdamās sēnes.
Boletus edulis yang juga dikenali orang ramai sebagai Porcini (berasal daripada perkataan jamak Bahasa Itali iaitu porcino), cep (berasal daripada Bahasa Catalonia iaitu cep atau Bahasa Perancis iaitu cèpe), king bolete dan penny bun merupakan salah satu kulat yang boleh dimakan. Cendawan ini mempunyai pertalian simbiotik mikorrhiza dengan pokok pinus. Oleh sebab itulah ia sering dijumpai di kawasan hutan pinus dan tumbuh mendadak ketika musim luruh.
Oleh sebab cendawan ini bernilai tinggi, Boletus edulis dijual secara komersil ketika musim luruh khasnya di kawasan tengah dan selatan Eropah tetapi dieksport secara kering ke seluruh dunia.
Pileus cendawan ini ialah sekitar 7-30 sm lebar ketika mencapai kematangannya dan sedikit melekit. Cendawan ini secara keseluruhannya berwarna perang kemerah-merahan dan beransur-ansur terang di bahagian tepi birainya yang berwarna putih. Ketika menghampiri usia matang, cendawan ini secara perlahan-lahan berubah menjadi gelap. Bahagian tangkainya adalah 8-25 sm (3.5-10 in) tinggi dan lebarnya menjangkau lebih 7 sm di mana lebih tebal jika dibandingkan dengan bahagian pileus. Cetakan sporanya adalah coklat buah zaitun. Spesimen yang matang sepenuhnya mempunyai berat sekitar 1 kg (2.2 paun).
Spesimen terbesar yang pernah dijumpai setakat ini ialah di Kepulauan Skye, Scotland pada tahun 1995 di mana bahagian tangkainya mencecah 18 sm (7.1 in) tinggi dan 14 sm (5.5 in) lebar dengan bahagian pileus selebar 42 sm (16.5 in) dan berat keseluruhannya lebih kurang 3.2 kg (7.1 paun).
Boletus edulis biasanya dijumpai di Eropah dan Amerika Utara. Cendawan ini tumbuh satu persatu atau dalam kelompok kecil. Habitatnya terdiri daripada kawasan yang didominasi oleh pokok pirus (Pinus sp.), pokok fir (Picea sp.) dan Eastern hemlock (Tsuga canadensis). Tidak terhad kawasan terbabit, cendawan ini juga ditemui dalam hutan pokok kayu keras di mana terdapat pokok oak. Boletus edulis boleh ditemui ketika musim luruh di Syria dan Lubnan di mana ia tumbuh dalam kelompok yang besar di atas tunggul pokok oak yang telah reput.
Di bawah adalah spesies kulat di mana sifat fizikalnya hampir serupa dengan Boletus edulis:
Spesies Penerangan ringkas Boletus aereus Cendawan ini mempunyai pileus yang berwarna gangsa gelap dan boleh dimakan. Tylopilus felleus Cendawan ini mempunyai pileus yang berwarna kelabu kuning-kekuningan. Walaupun diklasifikasikan sebagai tidak beracun tetapi cendawan ini tidak boleh dimakan kerana rasanya yang amat pahit.Jika anda melihat rencana yang menggunakan templat {{tunas}} ini, gantikanlah ia dengan templat tunas yang lebih spesifik.
Boletus edulis yang juga dikenali orang ramai sebagai Porcini (berasal daripada perkataan jamak Bahasa Itali iaitu porcino), cep (berasal daripada Bahasa Catalonia iaitu cep atau Bahasa Perancis iaitu cèpe), king bolete dan penny bun merupakan salah satu kulat yang boleh dimakan. Cendawan ini mempunyai pertalian simbiotik mikorrhiza dengan pokok pinus. Oleh sebab itulah ia sering dijumpai di kawasan hutan pinus dan tumbuh mendadak ketika musim luruh.
Oleh sebab cendawan ini bernilai tinggi, Boletus edulis dijual secara komersil ketika musim luruh khasnya di kawasan tengah dan selatan Eropah tetapi dieksport secara kering ke seluruh dunia.
Gewoon eekhoorntjesbrood (Boletus edulis) is een algemeen voorkomende eetbare paddenstoel die behoort tot de familie Boletaceae.
Meestal wordt met de Nederlandse naam de ondersoort Boletus edulis susbp. edulis bedoeld. Het is een uitgesproken consumptiepaddenstoel die, ook in gedroogde vorm, onder andere in fondue verwerkt wordt. In de Alpen zijn deze boleten in gedroogde vorm veelgevraagd en duur. In de Italiaanse keuken heten ze porcini, ook in Nederlandstalige recepten wordt die naam veel gebruikt.
De hoed van gewoon eekhoorntjesbrood heeft een licht- tot donkerbruine, vaak ook enigszins geel en rood getinte kleur. Hij kan tot 30 cm groot worden en is in vochtige toestand wat plakkerig. Aan de onderzijde is een sponzig aandoend stelsel van fijne buisjes zichtbaar dat eerst wit en later geel is. De witachtige tot bruin aangelopen steel wordt niet langer dan 25 cm en vertoont een licht netwerk aan het bovenste gedeelte.
De soort komt met een aantal nauwe verwanten overal in Europa en Noord-Amerika langs lanen en in loof- en dennenbossen voor. In de Lage Landen is de groeitijd van juli tot en met november. Er bestaat een symbiotische relatie door middel van mycorrhiza met de inlandse eik en Amerikaanse eik. Ook in aanplant van dennen in andere werelddelen, bijvoorbeeld in Hogsback in Zuid-Afrika, wordt hij gevonden.
Gewoon eekhoorntjesbrood wordt soms met de oneetbare maar niet giftige bittere boleet (Tylopilus felleus) verward.
Gewoon eekhoorntjesbrood (Boletus edulis) is een algemeen voorkomende eetbare paddenstoel die behoort tot de familie Boletaceae.
Meestal wordt met de Nederlandse naam de ondersoort Boletus edulis susbp. edulis bedoeld. Het is een uitgesproken consumptiepaddenstoel die, ook in gedroogde vorm, onder andere in fondue verwerkt wordt. In de Alpen zijn deze boleten in gedroogde vorm veelgevraagd en duur. In de Italiaanse keuken heten ze porcini, ook in Nederlandstalige recepten wordt die naam veel gebruikt.
Steinsopp (Boletus edulis) er ein stor og fast røyrsopp. Steinsoppen er ein god matsopp, men vert lett angripe av insekt. Han er vanleg i lauv- og barskog i heile Noreg.
Steinsopp (Boletus edulis) er en art i slekten Boletus (steinsopper) og tilhører rørsoppfamilien (Boletaceae). Den regnes til våre beste matsopper. Steinsoppene, som er den mest tallrike slekten i rørsoppfamilien, er oppkalt etter den store, tykke stilken, som kan være nesten kuleformet hos unge individer.
Steinsopp er lys- til mørkebrun, og blir lett klebrig i fuktige omgivelser. Hattens overflate kan ofte se ut som en stekt brødskorpe. Den har faste, hvitaktige rør som senere får et mer grønnaktig skjær. Rørene kan løsnes lett fra hatten. Stilken er tykk i forhold til hatten – spesielt på bunnen, og den har et hvitt årenett på den øvre delen – et godt kjennetegn. Kjøttet i unge individer er fast; i eldre individer kan det bli løst. Det har en behagelig, nøtteaktig smak og en behagelig lukt. Beklageligvis er soppen ofte angrepet av både dyr og snegler noe som kan ødelegge hele soppen. Soppen har olivenbrune sporer.
Steinsopp er utbredt over hele Norge, primært på steder med løv- og barskog, og spesielt der det er mose.
Den høyst uspiselige gallerørsoppen (Tylopilus felleus) kan ligne – spesielt ved unge individer. Gallerørsoppen er ikke giftig, men kan ødelegge et helt måltid med sin beske smak. Denne soppen har rosaaktige rør. En grei måte å skille steinsopp fra gallerørsopp på, er å legge tungen inntill rørlaget. Gallerørsoppen smaker beskt, mens steinsoppen smaker mildt. Det er imidlertid ikke alle som kan kjenne den beske smaken, noe som er arvelig betinget[trenger referanse]. En annen måte å skille disse to soppene på er ved å se på stilken. Gallerørsopp har et sortlig nettverk nederst, mens steinsopp har et karakteristisk hvitlig nettverk. Eikesteinsopp (Boletus aereus) og bleklodden steinsopp (Boletus aestivatis) er to sopper i Boletaceae-familien som steinsoppen også kan forveksles med. Eikesteinsoppen har en nesten sort hatt, og mørkebrunt nettmønster på stilken, og den bleklodne steinsoppen har lysebrun hatt og stilk, og en grov og tørr hattoverside. Begge disse er spiselige.
Steinsopp (Boletus edulis) er en art i slekten Boletus (steinsopper) og tilhører rørsoppfamilien (Boletaceae). Den regnes til våre beste matsopper. Steinsoppene, som er den mest tallrike slekten i rørsoppfamilien, er oppkalt etter den store, tykke stilken, som kan være nesten kuleformet hos unge individer.
Ël B. edulis a l'é, ansema a B. aestivalis, B. aereus e B. pinophilus, un-a dle quatr specie 'd porsin.
Capel fin-a a 20 (o 30) cm, sliss ò sech, ninsòla, con ël bòrd ciàir ò biancastr, dle vire pì ciàir, dle vire pì scur ò marmorà. Tùboj bianch, peui giàun ciàir e a la fin vërdastr. Përtus fin, dël midem color, a cambio nen color. Gamba àuta fin-a a 20 cm e larga fin-a a 12 cm, a l'inissi sférica, peui clavà ò silìndrica, da biancastra a òcra, ciàira an bass. Carn bianca e che a cambia nen. Savor ëd ninsòla.
A l'é 'l porsin con le caraterìstiche pì diferente; ël capel a peul esse ciàir quandi ch'a chërs ant ij sapin (Picea abies), baross quandi ch'a chërs ant j'ambrun-e, maròn scur quandi ch'a chërs al sol ... ma, ant tanti cas, ël capel a l'é un pòch pì ciàir an sël bòrd. La gamba, trapùa dzortut vers ël bass, a l'é ciàira, scasi bianca, e a l'ha un fin retìcol an riliev.
A chërs ant ij bòsch, dzortut j'agn con l'istà càuda e sëcca an vers la mesaneuit. A l'é, dle quatr specie, cola ch'a chërs un pòch daspërtut, dal livel dël mar a l'àuta montagna, dal Maròch a la Svessia, da l'inissi dl'istà a la fin dl'otonn. Cheidun a lo treuva aj pé dël Viso, a 2.500 méter, andova a-i é pì gnun-e piante.
A venta mai mangé un bolè trovà se un a l'é nen un bon conossidor dij bolè!
Comestìbil. An cusin-a a s'adata a tùit ij piat; a l'é 'dcò bon cru an salada.
Ël B. edulis a l'é, ansema a B. aestivalis, B. aereus e B. pinophilus, un-a dle quatr specie 'd porsin.
DescrissionCapel fin-a a 20 (o 30) cm, sliss ò sech, ninsòla, con ël bòrd ciàir ò biancastr, dle vire pì ciàir, dle vire pì scur ò marmorà. Tùboj bianch, peui giàun ciàir e a la fin vërdastr. Përtus fin, dël midem color, a cambio nen color. Gamba àuta fin-a a 20 cm e larga fin-a a 12 cm, a l'inissi sférica, peui clavà ò silìndrica, da biancastra a òcra, ciàira an bass. Carn bianca e che a cambia nen. Savor ëd ninsòla.
A l'é 'l porsin con le caraterìstiche pì diferente; ël capel a peul esse ciàir quandi ch'a chërs ant ij sapin (Picea abies), baross quandi ch'a chërs ant j'ambrun-e, maròn scur quandi ch'a chërs al sol ... ma, ant tanti cas, ël capel a l'é un pòch pì ciàir an sël bòrd. La gamba, trapùa dzortut vers ël bass, a l'é ciàira, scasi bianca, e a l'ha un fin retìcol an riliev.
AmbientA chërs ant ij bòsch, dzortut j'agn con l'istà càuda e sëcca an vers la mesaneuit. A l'é, dle quatr specie, cola ch'a chërs un pòch daspërtut, dal livel dël mar a l'àuta montagna, dal Maròch a la Svessia, da l'inissi dl'istà a la fin dl'otonn. Cheidun a lo treuva aj pé dël Viso, a 2.500 méter, andova a-i é pì gnun-e piante.
Comestibilità A venta mai mangé un bolè trovà se un a l'é nen un bon conossidor dij bolè!
Comestìbil. An cusin-a a s'adata a tùit ij piat; a l'é 'dcò bon cru an salada.
Multimedia w Wikimedia Commons 
Hasło w Wikisłowniku Borowik szlachetny (Boletus edulis Bull.) – gatunek grzybów z rodziny borowikowatych (Boletaceae)[1]. Występuje w Ameryce Północnej (głównie na zachód od Gór Skalistych, rzadziej w części centralnej i wschodniej kontynentu) i w Europie[2]. Ponadto został zawleczony do Nowej Zelandii[3] i południowej Afryki[4]. W Polsce często spotykany zwłaszcza w górach, rzadziej na niżu, zwykle rzadki w okolicach wielkich miast.
Aromatyczny grzyb jadalny o szerokich zastosowaniach w kuchniach europejskich. Nadaje się do bezpośredniego spożycia, marynowania, suszenia i do wszelkich innych rodzajów przerobu. Jest wykorzystywany w przemyśle spożywczym.
Występujące w nazwie naukowej łacińskie słowo edulis oznacza jadalny. Do polskiej literatury mykologicznej nazwę borowik szlachetny wprowadziła Alina Skirgiełło w 1960[5]. Grzyb ten znany jest pod wieloma nazwami polskimi (zwyczajowymi), głównie o charakterze potocznym i ludowym. Współcześnie poza najczęściej stosowaną nazwą zwyczajową borowik szlachetny, do popularnych określeń gatunku należą: prawdziwek i borowik jadalny. Dawniej w języku polskim używano wielu określeń: borowik, grabak, grzyb borowik (też: borownik, borowy), grzyb jadalny, grzyb majowy, grzyb prawdziwy, grzyb sprawiedliwy, grzyb właściwy, prawdzik[6] oraz grzyb prawy, prawak, prawik, przawdziwik, prawdziwiec, grzyb dębowy[7]. Poza tym ze względu na to, że młode osobniki borowika szlachetnego rozwijające się pod igliwiem są barwy białej, bywa on nazywany też grzybem białym.
Ma jeszcze nazwę, związaną ze zmianami w taksonomii botanicznej. Dawniej borowiki rosnące pod brzozami zaliczano do odrębnego gatunku – borowik brzozowy Boletus betulicola (Vasilk.)[8], według aktualnych ustaleń taksonomicznych jest to synonim borowika szlachetnego[1].
Ma ok. 60 synonimów naukowych. Niektóre z nich[9]:
Ma średnicę od 6 do 25 centymetrów. U młodych osobników jest zwykle barwy białej, później piaskowej. Z czasem staje się jasnobrązowy i ciemnobrązowy. Rzadko zdarza się, aby kapelusz borowika szlachetnego był barwy karminowej. Kształt kapelusza początkowo jest gładki i półkolisty, później bardziej wypukły, stare okazy są poduszkowato rozpostarte. Powierzchnia kapelusza jest matowa, bywa pomarszczona, w czasie deszczu i u osobników starszych – staje się gładka i lepka.
Drobne, okrągławe na przekroju rurki o długości od 8 do 30 milimetrów. Dają się łatwo oddzielić od miąższu kapelusza. Pory i rurki u młodych owocników są zwykle barwy białej bądź kremowej. U osobników starszych są one żółtawooliwkowe, żółtozielone i oliwkowozielone. U nasady hymenofor jest zatokowo wycięty. Podstawki osiągają rozmiary 32-40 × 10-12 µm, maczugowate z 4 zarodnikami[10].
Ma wysokość od 5 do 20 centymetrów, a grubość od 1,5 do 10 centymetrów. Jest koloru białego, szarobiaławego lub piaskowego. U młodych osobników borowika szlachetnego trzon jest pękaty i głęboko osadzony w ziemi, później wydłuża się, staje się maczugowaty i baryłkowaty. Posiada delikatną siateczkę o białawym lub jasnobrązowym zabarwieniu, widoczną zwłaszcza w górnej części trzonu.
Zwykle ma kolor biały, rzadziej kremowy lub piaskowy, pod skórą czerwonawobrązowy. U młodych osobników jest on twardy, a u starszych gąbczasty. Nie zmienia zabarwienia na powietrzu ani w trakcie krojenia. Zapach ma przyjemny, a smak opisywany jako orzechowy[11].
Mają 14-18 × 4,5-7 µm średnicy i mają wrzecionowaty kształt oraz gładką powierzchnię. Zwykle są barwy białej, ciemnooliwkowej lub oliwkowobrązowej. Rozprzestrzeniane są przez ruchy powietrza.
Borowik szlachetny występuje zarówno w lasach iglastych, liściastych, jak i mieszanych. Grzyb ten tworzy mikoryzę z licznymi gatunkami drzew, jednak głównie ze świerkami dlatego najobficiej występuje w górskich drzewostanach świerkowych. Preferuje drzewostany w średniej klasie wieku, w starszych drzewostanach iglastych ustępuje borowikowi kasztanowemu[12]. Owocniki pojawiają się najczęściej i najliczniej w okresie od maja do listopada, zdarzają się także w grudniu (np. w 2000 roku)[13]. Owocniki wyrastają pojedynczo, często w niewielkich grupach po kilka, bywa także, że tworzą kręgi[14].
Do prawidłowego rozwoju borowika szlachetnego potrzebne są nie tylko korzenie właściwego gatunku drzewa. Gatunek ten rośnie dobrze tylko w zespole z jeszcze dwoma gatunkami muchomorów: muchomora czerwonawego (Amanita rubescens) i muchomora twardawego (Amanita excelsa). Rola borowika w tym zespole jest dominująca. Na powierzchni kory tworzy on ryzomorfy – wyraźnie widoczne gołym okiem sznury grzybniowe, które rozchodzą się w glebie w różnych kierunkach i tworzą okazałe owocniki. Poza tym, aby strzępki jego grzybni połączyły się z korzeniami drzew, w podłożu muszą się znajdować bakterie z rodzaju Pseudomonas[15][16].
Owocniki smakują ludziom, ale też stanowią pokarm wielu gatunków zwierząt. Amatorami ich są przede wszystkim myszy polne i leśne, chrząszcze, ślimaki i czerwie muchówek. W Stanach Zjednoczonych obserwowano żerowanie na larwach obecnych w owocnikach „prawdziwków” tamtejszego trznadla z gatunku pasówka rudosterna[17]. Grzybnia może być przez owady lub inne zwierzęta przenoszona i w ten sposób grzyb może zajmować nowe stanowiska[18].
Grzyby z grupy Boletus edulis w poszczególnych klasyfikacjach uzyskiwały różną rangę – od form i odmian do podgatunków i odrębnych gatunków (wówczas nazwa B. edulis sensu lato oznaczała gatunek zbiorowy). Różnice wiążą się głównie z preferencjami siedliskowymi, barwą kapelusza i wykształceniem siateczki na trzonie. Taksonami wyróżnianymi obecnie w randze odrębnych gatunków, niegdyś łączonymi w jeden takson tej rangi są: borowik sosnowy (Boletus pinophilus Pilát & Dermek), borowik usiatkowany (Boletus reticulatus Schaeff.), borowik ciemnobrązowy (Boletus aereus Bull.). Systematyka tej grupy wciąż nie jest ustalona w oparciu o kompleksowe badania DNA[2]. Nie stwierdzono między poszczególnymi taksonami istotnych różnic w budowie mikroskopowej[19].
Borowik szlachetny często mylony jest z innymi gatunkami borowików, do niedawna uważanymi raczej za jego odmiany. W Europie środkowej najłatwiej pomylić go z borowikiem ciemnobrązowym, który wygląda prawie identycznie jak borowik szlachetny. Jedyną cechą, która różni te dwa gatunki jest kolor kapelusza, który u borowika ciemnobrązowego jest znacznie ciemniejszy niż u szlachetnego. Podobny borowik usiatkowany (Boletus reticulatus) ma zwykle popękaną skórkę kapelusza i ciemniejszy trzon z wyraźniejszą siatką. Z kolei borowik sosnowy (Boletus pinophilus) wyróżnia się zarówno kapeluszem, jak i trzonem o barwie czerwonobrązowej. Poza tym borowik szlachetny odróżnia się od borowika sosnowego i usiatkowanego miejscem najczęstszego występowania. Borowika szlachetnego najczęściej znaleźć można pod świerkami, borowika sosnowego pod sosnami, a borowika usiatkowanego pod dębami i bukami.
W Ameryce Północnej najbardziej podobne gatunki to: Boletus variipes, B. nobilis, B. barrowsii[2].
„Borowik jadalny” jest także bardzo często mylony z goryczakiem żółciowym (Tylopilus felleus), powszechnie spotykanym w Polsce niejadalnym grzybem, który ma bardzo gorzki smak (po zmieszaniu z grzybami jadalnymi psuje wszelkie walory smakowe potrawy) i może wywołać niedyspozycje żołądkowe. W młodym stadium goryczak wygląda bardzo podobnie do borowika szlachetnego, jednak jego rurki niebawem stają się lekko różowe lub przybierają odcień winnej czerwieni. Po dotknięciu goryczak żółciowy brązowieje, w przeciwieństwie do borowika, który nie zmienia swojej barwy. Sprawą, która pozwala bez wątpienia stwierdzić, że znaleziony grzyb to goryczak żółciowy, a nie borowik szlachetny jest trzon, który w przypadku goryczaka ma barwę jasnożółtawą i jest pokryty ciemniejszą, brązowawą, wypukłą i wyczuwalną siateczką, znacznie wyraźniejszą niż w przypadku „prawdziwka”.
Zręby zupełne eliminują ten gatunek z lasów (powtórna kolonizacja terenu jest możliwa po odnowieniu drzewostanu). W Ameryce Północnej stwierdza się długoterminowy spadek ilości zarodników tego gatunku, za co wini się gospodarkę leśną, w szczególności intensywne użytkowanie i pozyskiwanie drewna[18]. Szkodliwe oddziaływanie ma zwłaszcza niszczenie lub usuwanie ściółki leśnej. Drastyczny spadek liczebności tego gatunku rejestrowany jest w wielu miejscach Europy[12]. Nadmierne pozyskanie ze stanowisk naturalnych powoduje ograniczenie częstości występowania, zwłaszcza w okolicach dużych miast.
W Polsce gatunek ten był umieszczony na „Czerwonej liście grzybów wielkoowocnikowych zagrożonych w Polsce” w jej wydaniu z 1992, z kategorią zagrożenia V (gatunek zagrożony)[20]. W kolejnym wydaniu listy w 2006, borowik jadalny już nie został w niej uwzględniony.
Wyróżniające się wielkością okazy prawdziwków są przedmiotem nierzadkich doniesień medialnych w sezonie grzybobrania. Przykłady szczególnie efektownych znalezisk to okaz o wadze 3 kilogramów[31] i osiągający 42 cm wysokości okaz o wadze 1,45 kg z okolic Korzybia[32]. W dawnym Związku Radzieckim znaleziono prawdziwka o wadze 6 kg[33]. Rekordowy prawdziwek znaleziony w Polsce ważył prawie 7,5 kg[34].
Poczta Polska wyemitowała 29 sierpnia 2014 r. znaczek pocztowy przedstawiający borowika szlachetnego o nominale 4,20 zł w serii Grzyby w polskich lasach. Autorem projektu znaczka była Marzanna Dąbrowska. Znaczek wydrukowano techniką offsetową, na papierze fluorescencyjnym, w nakładzie 400 000 szt.[35][36].
Borowik szlachetny (Boletus edulis Bull.) – gatunek grzybów z rodziny borowikowatych (Boletaceae). Występuje w Ameryce Północnej (głównie na zachód od Gór Skalistych, rzadziej w części centralnej i wschodniej kontynentu) i w Europie. Ponadto został zawleczony do Nowej Zelandii i południowej Afryki. W Polsce często spotykany zwłaszcza w górach, rzadziej na niżu, zwykle rzadki w okolicach wielkich miast.
Aromatyczny grzyb jadalny o szerokich zastosowaniach w kuchniach europejskich. Nadaje się do bezpośredniego spożycia, marynowania, suszenia i do wszelkich innych rodzajów przerobu. Jest wykorzystywany w przemyśle spożywczym.
Boletus edulis é um fungo que pertence ao gênero de cogumelos Boletus na ordem Boletales. Amplamente distribuída no Hemisfério Norte, em toda a Europa, Ásia e América do Norte, a espécie não ocorre naturalmente no hemisfério sul, apesar de ter sido introduzida na África Austral, Austrália e Nova Zelândia. É um cogumelo comestível.[1]
Conhecida pelos portugueses como míscaro ou tortulho, a espécie Boletus edulis vive associada exclusivamente a árvores adultas, em pinhais, soutos, carvalhais e montados de sobro ou azinho. [2]
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
|lingua3= (ajuda) Boletus edulis é um fungo que pertence ao gênero de cogumelos Boletus na ordem Boletales. Amplamente distribuída no Hemisfério Norte, em toda a Europa, Ásia e América do Norte, a espécie não ocorre naturalmente no hemisfério sul, apesar de ter sido introduzida na África Austral, Austrália e Nova Zelândia. É um cogumelo comestível.
Boletus edulis (Pierre Bulliard, 1782), este o ciupercă comestibilă, din încrengătura Basidiomycota, în familia Boletaceae și de genul Boletus,[1] numită în popor în primul rând hrib, hrib cenușiu sau mănătarcă, a cărei nume generic este derivat din cuvântul latin (latină boletus=burete), fiind însăși transliterat de la cuvântul din greaca veche (greacă βωλίτης=ciupercă de sol), epitetul provenind de la cuvântul latin (latină edulis=comestibil). Ea coabitează, fiind un simbiont micoriza (formează micorize pe rădăcinile arborilor).
Buretele mai are și alte denumiri românești, printre care se se numără: copită, mitarcă, pitarcă sau pitoancă. Denumirea de "hrib" provine din limba slavă, iar cea de "mânătarcă" prin intermediarul bulgar din cuvântul grecesc manitaria însemnând "ciuperci" (în genere), a se vedea și termenul mană.
Spre deosebire cu ciuperci de genul Agaricus care sunt de diversificare foarte veche (între 178 și 139 milioane de ani), începând din timpul perioadei geologice în Jurasic, genul Boletus are numai o vârsta între 44 și 34 milioane de ani).[2]
Cuticula se colorează cu Hidroxid de potasiu mai închis, iar carnea și tuburile maro.[5]
B. edulis, pori
B. edulis, picior
B. edulis, secțiune longitudinală
B. edulis tânăr
B. edulis matur
B. edulis bătrân
Boletus edulis pot fi găsite în Europa continentală din nordul Scandinaviei până în Grecia și Italia, în Asia, Mexic, Maroc și în vestul Americii de Nord, în regiunea Munților Stâncoși la altitudini de până la 3500 metri.[6] Ciupercile pot crește solitar sau în grupuri. Își au habitatul pe suprafețe dominate de arbori de stejar (Quercus robur, Quercus petrea, Quercus palustris), pin (Pinus sylvestris), molid, castan (Castanea sativa), mesteacăn (Betula pendula), fag (Fagus sylvatica) și brad. Dau roade din iunie până în noiembrie, după ploi abundente.
Hribul poate fi găsit toamna în Siria și Liban, unde crește în grupuri mari lângă cioturile putrezite de stejar. Ea este una dintre puținele ciuperci comestibile care crește în Emisfera Sudică:[6] alături de diferite specii de pin în Africa de Sud și în apropierea teiului în Noua Zeelandă.[7]
Crește în regiunea Borgotaro din apropiere de Parma, în Italia, unde are un statut de Denumire de origine protejată.[8]
Boletus edulis a fost găsit în păduri de tei (Tilia) din apropierea orașului Christchurch în Noua Zeelandă.[9]. În Africa de Sud crește din abundență în pădurile de pini de pe cuprinsul țării, de mai bine de cincizeci de ani. Nu este o ciupercă specifică Africii de Sud, de aceea se consideră[10] că a fost introdusă accidental odată cu pinii importați.
În anumite regiuni din Colorado și New Mexico (probabil și în alte regiuni) există specia Boletus barrowsii, denumită după descoperitorul ei, Chuck Barrows. Este o micoriză (asociație simbiotică între ciuperci și rădăcinile plantelor superioare) cu Pinus ponderosa (pinul galben) și altfel are tendința să crească în zone unde plouă mai puțin. Unii o găsesc la fel de bună, sau chiar mai bună decât Boletus edulis.
În România [11] este permisă recoltarea sau achiziția următoarelor specii de Boletaceae pe lângă Boletus edulis, conform Ordinului numărul 246 din 14 aprilie 2006:
Dar există mai multe alte specii care aparțin genului respectiv familiei, unele comestibile, altele otrăvitoare cu care hribul cenușiu poate fi confundat. Pentru începători se recomandă însă, să nu recolteze exemplare prea tinere, pentru a nu le confunda cu alte specii necomestibile sau chiar otrăvitoare. Aici câteva exemple din familia Boletaceae: Boletus appendiculatus (comestibil, mai mic, pori galbeni, carne gălbuie care se colorează albăstrui după tăiere),[12] Boletus aestivalis sin. Boletus reticulatus (hrib de vară) (comestibil, gemenul lui),[13] Boletus calopus (necomestibil, foarte amar, pori gălbui),[14] Boletus erythropus (comestibil, crud neprielnic),[15] Boletus fragrans (comestibil, mai mic, pori galbeni, se colorează ușor albăstrui după leziune),[16] Boletus junquilleus (gustos, mai deschis gălbui, spori roșii-gălbui),[17] Rubro(boletus) lupinus sin. Boletus splendidus (suspectat otrăvitor, pori roșii),[18] Boletus luridus (buretele vrăjitoarei) (comestibil, crud neprielnic),[19] Boletus pulverulentus (de calitate mediocră, porii tind spre roșu),[20] Boletus radicans (necomestibil, amar, picior fără roșu, crește numai în păduri foioase),[21] Boletus speciosus (comestibil, mai mic, picior nereticulat și roșiatic, se colorează ușor albăstrui după leziune),[22] Boletus splendidus ssp. moseri[23] Boletus (Rubroboletus) satanas (buretele dracului) (otrăvitor, cuticulă de culoare deschisă),[24] Gyroporus castaneus (comestibil, mai mic, tuburi și pori albicioși, pulberea sporilor galben ca lămâia)[25] sau Tylopilus felleus (necomestibil).[26]
Boletus aereus
Boletus aestivalis
Boletus appendiculatus
Boletus badius
! Boletus calopus !
Boletus erythropus
Boletus fragrans
Boletus junquilleus
Boletus Lupinus
Boletus luridus
Boletus pinicola
Boletus pulcherrimus
! Boletus radicans !
!! Boletus satanas !!
Boletus speciosus
Gyrosporus castaneus
Leccinum scabrum
! Tylopilus felleus !
Așa cum sugerează și denumirea științifică, Boletus edulis este comestibil, și este considerat o ciupercă de calitate superioară ca aromă și textură. Carnea este albă, tare, cu gust ușor de alune și carne, cu miros plăcut și textură fină și cremoasă. Hribii se consumă proaspeți, ușor prăjiți în unt, cu paste, în rizoto, în supe și în multe alte feluri de mâncare.
Sunt un articol culinar specific al bucătăriei tradiționale provensale [27] și vieneze, dar și al bucătăriei tradiționale a altor țări.[28] În Franța, alături de Boletus edulis (sau cèpe de Bordeaux), cele mai populare sunt Tête de nègre (capul de negru; Boletus aereus), mult mai rar decât Boletus edulis, fiind de departe cel mai apreciat de gastronomi, dar și cel care costă mai mult. Dar, de asemenea, Cèpe des pins (hribul de pin; Boletus pinophilus sin. Boletus pinicola) și Cèpe d'été (hribul de vară; Boletus reticulatus sin. Boletus aestivalis) sunt apreciați în bucătărie, având o calitate similară.
Boletus edulis, la fel ca alți bureți ai genului, se pot usca înșirați unul câte unul pe sfoară și atârnați la uscat, fie la soare, fie de tavanul bucătăriei. Altă variantă este să fie curățați, dar fără a fi spălați, și puși într-un coș de răchită sau într-o sită de bambus, într-un loc călduț (pe sobă sau pe rezervorul de apă caldă). Odată uscați, se păstrează cel mai bine în borcane închise etanș. Uscarea lor în cuptor nu este indicată, deoarece se pot deteriora prin coacere. Este important să nu se deterioreze în timpul depozitării.
Bureții sunt exportați în toată lumea și, sub formă uscată, ajung în țări unde nu cresc în mod natural, cum ar fi Australia.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_(11359144013).jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
|quotes= ignorat (ajutor)Mentenanță CS1: Utilizare explicită a lui et al. (link) Mentenanță CS1: Text în plus (link) 
Materiale media legate de Hrib la Wikimedia Commons
Boletus edulis (Pierre Bulliard, 1782), este o ciupercă comestibilă, din încrengătura Basidiomycota, în familia Boletaceae și de genul Boletus, numită în popor în primul rând hrib, hrib cenușiu sau mănătarcă, a cărei nume generic este derivat din cuvântul latin (latină boletus=burete), fiind însăși transliterat de la cuvântul din greaca veche (greacă βωλίτης=ciupercă de sol), epitetul provenind de la cuvântul latin (latină edulis=comestibil). Ea coabitează, fiind un simbiont micoriza (formează micorize pe rădăcinile arborilor).
Buretele mai are și alte denumiri românești, printre care se se numără: copită, mitarcă, pitarcă sau pitoancă. Denumirea de "hrib" provine din limba slavă, iar cea de "mânătarcă" prin intermediarul bulgar din cuvântul grecesc manitaria însemnând "ciuperci" (în genere), a se vedea și termenul mană.
Hríb smrekový (lat. Boletus edulis) je jedlá huba z čeľade hríbovité.
Rastie v mykoríznej symbióze so smrekmi. Je to jedlá a vynikajúca huba, vhodná na sušenie i na mrazenie. Je veľmi podobný s hríbom dubovým (dubákom), ktorý je aj jeho príbuzný. Jeho výtrusorodá vrstva (tzv. hymenofor) je rúrkovitá, dužina je vláknitá. V hornej tretine hlúbika má útvar zvaný sieťka. Jeho výtrusný prach má špinavozelenú farbu.
Commons ponúka multimediálne súbory na tému Hríb smrekový
Wikidruhy ponúkajú informácie na tému Hríb smrekový
.jpg)
Hríb smrekový v reze
Hríb smrekový
September 2018
Vysoké Tatry
Hríb smrekový (lat. Boletus edulis) je jedlá huba z čeľade hríbovité.
Rastie v mykoríznej symbióze so smrekmi. Je to jedlá a vynikajúca huba, vhodná na sušenie i na mrazenie. Je veľmi podobný s hríbom dubovým (dubákom), ktorý je aj jeho príbuzný. Jeho výtrusorodá vrstva (tzv. hymenofor) je rúrkovitá, dužina je vláknitá. V hornej tretine hlúbika má útvar zvaný sieťka. Jeho výtrusný prach má špinavozelenú farbu.
Jesenski goban (znanstveno ime Boletus edulis) je zelo cenjena užitna goba. V Sloveniji je zelo pogost in ima številna domača imena; npr. jurček, smrekovec itd. Klobuk ima lahko premer od 5 do 20 cm. Bet je užiten, bel in prav tako okusen kot klobuk. Trosovnica je bela. Uporabljamo ga lahko na vse možne načine. Raste v listnatih in iglastih gozdovih.
Jesenski goban (znanstveno ime Boletus edulis) je zelo cenjena užitna goba. V Sloveniji je zelo pogost in ima številna domača imena; npr. jurček, smrekovec itd. Klobuk ima lahko premer od 5 do 20 cm. Bet je užiten, bel in prav tako okusen kot klobuk. Trosovnica je bela. Uporabljamo ga lahko na vse možne načine. Raste v listnatih in iglastih gozdovih.
Den mykologiska karaktären hos stensopp:
hymenium:
rör
hatt:
välvd
skivtyp:
vidfästa
ätlighet:
delikat
fot:
bar
sporavtryck:
brun
ekologi:
mykorrhiza
Stensopp eller karljohan (karljohanssvamp) (Boletus edulis)[10] är en ätlig svamp som förekommer i både löv- och barrskog. Formellt är det en sopp. Den bildar mykorrhiza och är därmed beroende av värdträd. Den förekommer talrikt särskilt efter varma somrar och är en god matsvamp, som med fördel kan torkas på grund sin starka smak och arom. Det vetenskapliga namnet betyder ungefär "ätlig klump". Svampen växer bland annat i Nordamerika, nästan hela Europa, från Skandinavien till Italien, och stora delar av Asien. Stensoppen är Upplands landskapssvamp.
Den har ett vitt ådernät på foten och en 10–25 centimeter stor hatt som varierar i olika nyanser av brunt. På hattens undersida finns rör, som hos unga exemplar är vita och hos äldre gulgröna.[12] Köttet precis under hatthuden är något rodnat. Foten kan variera mycket till utseendet, men är vanligen kraftigare än t.ex. strävsopparna. Vissa blir långa och slanka eller krokiga medan andra blir knubbigt runda.
Stensopp kan ganska lätt förväxlas med gallsopp, vilken har starkt bitter smak. Råkar man blanda i denna sopp i en anrättning svamp tar smaken över helt och förstör anrättningen. Gallsoppen har ett kraftigare och mörkare ådernät.[13][14] Till skillnad från stensoppens rör har gallsoppen rosa till rödaktiga rör. Gallsoppen räknas dock ej som giftig.
Det finns flera andra arter som tillhör ädelsoppsläktet Boletus s.str (Boletus sect. Edules) och som också kallas "stensopp", exempelvis:[15]
Dessa "stensoppar" kan förväxlas med den "vanliga stensoppen", vilket är av ringa betydelse för den som ska förtära svampen då matvärdet och smaken är likvärdig.
Ytterligare en riskfaktor är parasitsvampen, soppsnylting (Apiocrea Chrysosperma) som kan infektera matsvampen och indirekt framkalla illamående. Fruktkroppar angripna av soppsnylting kroknar och täcks successivt av ett mögelliknande vitt ludd. De blir helt otjänliga som föda. Milda angrepp av soppsnylting kan ibland finnas invid fotens bas som gula partier. Denna del kan då skäras bort och resten av svampen kan räddas.
I det gamla bondesamhället plockade man svamp – men man åt den inte. Svamp användes bland annat som fnöske när man eldade. Det var bara överklassen som tog intryck av den franska matkulturen där svamp ingick. Kung Karl XIV Johan tog med sig sina franska vanor hit och introducerade den ädlaste matsvampen i Europa. Svampen som tidigare kallades stensopp fick därefter heta karljohan. Nu tillhör den våra käraste matsvampar.[16]
Stensoppens kött är vitt. Doft och smak påminner om hasselnöt. Stensoppen är en mycket uppskattad matsvamp; vid sidan av kantarellen den viktigaste i Europa.[12] Den är högt skattad i Frankrike och Italien.
Inte bara människor förtär denna svamp, utan även larver av olika slag, sniglar, möss och ekorrar. Svampen skall därmed rensas noggrant före mänsklig förtäring. Vanligtvis är unga exemplar i det bästa skicket och fria från larvangrepp. Den jordiga undre delen av foten kan vid rensning med fördel "skalas" istället för att skäras rakt av. Mycket svampkött går annars förlorat i onödan.
Ung fruktkropp med knubbig fot.
Ung fruktkropp med avlång fot.
Fruktkropp med avlång fot.
Fruktkropp med tjock, knubbig fot.
Ituskuren stensopp, ungt exemplar med ännu vita rör.
Närbild av ådernät på ungt exemplar.
Stensoppar i korg.
Röd flugsvamp (till höger) tycks föredra samma växtplatser som stensopp.
Wikimedia Commons har media som rör Stensopp.
Stensopp eller karljohan (karljohanssvamp) (Boletus edulis) är en ätlig svamp som förekommer i både löv- och barrskog. Formellt är det en sopp. Den bildar mykorrhiza och är därmed beroende av värdträd. Den förekommer talrikt särskilt efter varma somrar och är en god matsvamp, som med fördel kan torkas på grund sin starka smak och arom. Det vetenskapliga namnet betyder ungefär "ätlig klump". Svampen växer bland annat i Nordamerika, nästan hela Europa, från Skandinavien till Italien, och stora delar av Asien. Stensoppen är Upplands landskapssvamp.
Çörek mantarı (Boletus edulis), Boletaceae familyasından yenilebilen mantar türü. Bilimsel adındaki bolet latincede "üstün mantar", edulis te "yenebilen" anlamındadır. En beğenilen mantarlardan biridir. Sote, makarna sosu, çorba, hatta çiğ olarak yenebilir.
Şapkası 7–30 cm büyüklükte, bazen biraz daha geniştir. Yarım küre şeklinde, daha sonra tümsek, nihayet yayvandır. İyi pişmiş, kabarmış çöreğe benzer. Kenarı başlangıçta içeri kıvrıktır. Şapkanın zarı düzgün değil, çıplak ve kurudur. Islak olduğu zaman parlar ve hafif yapışkandır. Rengi çok değişken, kestane kahverengisi veya soluk olabilir. Kenarının rengi hafifçe daha açık olur. Borucukları, sıkı bir şekilde yan yana yer alırlar. Sapa boyları kısalarak bağlanırlar, uzun ve incedirler. Önce boz beyaz daha sonra yeşilimsi sarı, zeytin yeşili rengindedir, şapkadan kolayca ayrılabilirler. Delikçikleri küçük ve yuvarlaktır. Önce kirli beyaz, daha sonra sarımtırak, nihayet yeşilimtırak sarıdır. Sapı kuvvetli ve katıdır, çoğunlukla ortada veya aşağıda şişkindir. Gençken dip tarafında şişkin olup daha sonra kalınlık bakımından muntazam olur. 15–20 cm kadar boyda, 3–4 cm kadar kalınlıkta olabilir. Renk bakımından önce beyaz açık bozdur, sonra esmer kahverengiye döner. Yukarı kısmı, ince, belirsiz beyaz soluk renkli damarlı ağ gibi görünüşe sahiptir, bazen bütün yüzeyi böyledir. Etli kısmı gençken sert, beyazımtırak, olgunlaşınca yumuşak, sünger gibi sarımtıraktır. Şapkada dış zarın altına gelen kısımda esmerimtıraktır. Spor izi sarıdır.
Hazirandan Ağustosa ve Eylülden Kasıma kadar yapraklı ağaçlardan meşe, huş, bilhassa kayın, iğne yapraklılardan çam, genç ladin meşçereleri altında ve çevresinde, oldukça asit karakterde topraklarda, ormandaki yol kenarlarında, orman sınırı boyunca, yaprak çürüntüsü üzerinde genelde çok sayıda bazen tek tek görülür. Hoş kokusu ve fındık gibi, mulayim, hoş ve lezzetli tadı ile yenilebilen en iyi mantarlardan biridir. Kurutularak veya yağ içinde saklanabilir.
Çörek mantarı sinekler larvaları tarafından işgal edilmeye meyillidir. Çok lezzetli olan bu mantarın o yüzden dikkatli incelenmesi gerekir.
Çörek mantarı (Boletus edulis), Boletaceae familyasından yenilebilen mantar türü. Bilimsel adındaki bolet latincede "üstün mantar", edulis te "yenebilen" anlamındadır. En beğenilen mantarlardan biridir. Sote, makarna sosu, çorba, hatta çiğ olarak yenebilir.
Şapkası 7–30 cm büyüklükte, bazen biraz daha geniştir. Yarım küre şeklinde, daha sonra tümsek, nihayet yayvandır. İyi pişmiş, kabarmış çöreğe benzer. Kenarı başlangıçta içeri kıvrıktır. Şapkanın zarı düzgün değil, çıplak ve kurudur. Islak olduğu zaman parlar ve hafif yapışkandır. Rengi çok değişken, kestane kahverengisi veya soluk olabilir. Kenarının rengi hafifçe daha açık olur. Borucukları, sıkı bir şekilde yan yana yer alırlar. Sapa boyları kısalarak bağlanırlar, uzun ve incedirler. Önce boz beyaz daha sonra yeşilimsi sarı, zeytin yeşili rengindedir, şapkadan kolayca ayrılabilirler. Delikçikleri küçük ve yuvarlaktır. Önce kirli beyaz, daha sonra sarımtırak, nihayet yeşilimtırak sarıdır. Sapı kuvvetli ve katıdır, çoğunlukla ortada veya aşağıda şişkindir. Gençken dip tarafında şişkin olup daha sonra kalınlık bakımından muntazam olur. 15–20 cm kadar boyda, 3–4 cm kadar kalınlıkta olabilir. Renk bakımından önce beyaz açık bozdur, sonra esmer kahverengiye döner. Yukarı kısmı, ince, belirsiz beyaz soluk renkli damarlı ağ gibi görünüşe sahiptir, bazen bütün yüzeyi böyledir. Etli kısmı gençken sert, beyazımtırak, olgunlaşınca yumuşak, sünger gibi sarımtıraktır. Şapkada dış zarın altına gelen kısımda esmerimtıraktır. Spor izi sarıdır.
Hazirandan Ağustosa ve Eylülden Kasıma kadar yapraklı ağaçlardan meşe, huş, bilhassa kayın, iğne yapraklılardan çam, genç ladin meşçereleri altında ve çevresinde, oldukça asit karakterde topraklarda, ormandaki yol kenarlarında, orman sınırı boyunca, yaprak çürüntüsü üzerinde genelde çok sayıda bazen tek tek görülür. Hoş kokusu ve fındık gibi, mulayim, hoş ve lezzetli tadı ile yenilebilen en iyi mantarlardan biridir. Kurutularak veya yağ içinde saklanabilir.
Çörek mantarı sinekler larvaları tarafından işgal edilmeye meyillidir. Çok lezzetli olan bu mantarın o yüzden dikkatli incelenmesi gerekir.
Шапка 3-20 см (до 50 см) у діаметрі, напівсферична опукло-розпростерта, сірувато-, рудувато- або червонувато-коричнювата чи кольору горіха, тонкозморшкувата (під дубами — кольору горіха (каштана), під соснами — пурпурово-коричнювата[1] (бура), під осикою, березою (в хащах) — світложовто-рудувата). Шкірка не знімається. Пори світло-сіруваті, згодом жовтувато- або зеленувато-оливкуваті, оливкувато-коричнюваті. Спори видовжено-веретеноподібні, жовтувато-оливкуваті, 15-18 х 4-5/7 мкм. Ніжка 4-15(20) х 2-5(6) см, брудно-біла, сірувато, коричнювата, тонкозморшкувата, у верхній частині з тонкою білою сіткою. М'якуш щільний, білий, при розрізуванні не змінюється, з приємним запахом і смаком.
Найкращий з відомих їстівних грибів. Зустрічається по всій Україні. Росте у листяних (під дубом, буком, грабом, березою, ліщиною) і хвойних (під сосною, ялиною) лісах. Трапляється як опецькуватий, часто з шапкою меншою від ніжки, так і крисатий, з шапкою учетверо більшою за ніжку.
Збирають у червні — жовтні. Використовують свіжим, про запас сушать, солять, маринують. Заготовляють у Прикарпатті та на Поліссі. У сирих грибах є білки та інші речовини, що містять азот (5,39%), жири (0,40%), цукри та інші вуглеводи (2,72%), фібрин (1,01%), алкалоїд герцинін (властивий також столовим бурякам), зола (0,95%), ароматичні речовини тощо.
Вживають при стенокардії, туберкульозі, зниженні загального тонусу, проти пухлин. В народній медицині екстрактом із плодових тіл білого гриба змащують обморожені частини тіла для прискорення їхнього загоювання[1].
Склад білого гриба у відсотках[2] ЧастинаПлодове тіло білого гриба містить близько 500 мг ергостерину на 100 гр сушеної маси.[3] Ергостерин, сполука стеролу, що часто зустрічається в грибах. Крім того, тіла гриба містять близько 30 мг пероксиду ергостеролу на 100 гр сухої маси. Пероксид ергостерол це похідна речовина від cтероїдів із широким спектром біологічної активності, в тому числі проти-мікробної і проти-запальної дії, і цитотоксичності до різних пухлинних клітин, зрощених в лабораторній культурі.[4]
Гриб також містить білки, що зв'язують цукор, або лектин, що має спорідненість до цукрів ксилози і мелібіози. Лектин є мітогеном—це означає, що він може стимулювати клітини розпочати процес поділу, що призводить до мітозу. Крім того, лектин має противірусні властивості: він пригнічує фермент притаманний вірусу імунодефіциту людини, який бере участь у зворотній транскриптазі.[5] Інші дослідження показують, що речовини гриба також мають противірусну активність щодо вірусу Вакцинія[6] і вірусу тютюнової мозаїки зрощених в лабораторній культурі.[7] Противірусні сполуки, що містяться в грибах, є предметом біохімічних досліджень, які мають потенціал поглибити знання про вірусну реплікацію, і в результаті створити нові препарати для лікування вірусних захворювань.[8]
Найбільшого білого гриба в Україні — вагою 2,850 кілограма — зірвала на Волині, у Смідинському лісі Старовижівського району, ковельчанка Ніна Феодосіївна Данилюк 20 серпня 2000 року. Величезний гриб не поміщався у відрі: його шапка по окружності мала 94 сантиметри, а ніжка — майже 40 сантиметрів.[9][10][11]
Чистого білого гриба вагою 2 кілограми зірвав мешканець Любешова Копанчук Михайло Пилипович за селом Воля Любешівська Волинської області 7 жовтня 1992 року. Шапка гриба мала діаметр 34 сантиметри.[12]
На білого гриба схожий неїстівний гриб гірчак, який відрізняється тим, що спори у нього рожеві, сітка на ніжці чорна, м'якуш дуже гіркий.
.jpg)
.JPG)
.jpg)
.jpg)
|vauthors= (довідка) |vauthors= (довідка) |vauthors= (довідка) |vauthors= (довідка) |vauthors= (довідка)
Nấm thông[2] (danh pháp: Boletus edulis) là một loại nấm ăn được trong chi Nấm thông, họ Nấm thông. Phân bố rộng rãi ở bán cầu Bắc trên khắp châu Âu, châu Á và Bắc Mỹ, nó không hiện diện một cách tự nhiên ở Nam bán cầu, mặc dù nó đã được du nhập tới miền nam châu Phi, Australia và New Zealand. Một vài loại nấm châu Âu có quan hệ họ hàng gần trước đây từng được cho là các thứ hoặc dạng của nấm thông đã được chứng minh bằng cách sử dụng phân tích phát sinh chủng loài phân tử cho thấy chúng là các loài riêng biệt, và những loại khác trong phân loại trước đây là các loài riêng biệt thì hiện nay lại là cùng loài với nấm thông. Loài ở miền tây Bắc Mỹ thường được gọi là nấm thông vua California (Boletus edulis var. grandedulis) là một biến thể lớn, sẫm màu hơn, lần đầu tiên chính thức được xác định trong năm 2007.
Tên gọi thông thường cho B. edulis thay đổi theo từng khu vực. Tên gọi chuẩn theo tiếng Ý là porcino (số nhiều: porcini) nghĩa là lợn;[3] fungo porcino trong tiếng Ý lặp lại thuật ngữ suilli nghĩa đen là "nấm lợn", một thuật ngữ được người La Mã cổ đại sử dụng[4] và vẫn còn được sử dụng trong ngôn ngữ miền nam Italia cho loài này.[5] Nguồn gốc của nó được cho là sự giống nhau của thể quả non với lợn con, hoặc là do lợn rất thích ăn loại nấm này.[6] Nó cũng được gọi là "king bolete".[7] Trong tiếng Anh penny bun là nói tới hình dạng thuôn tròn và màu ánh nâu của nó. Tên tiếng Đức steinpilz (nấm đá) nói tới lớp thịt chắc đặc của nó.[8] Tại Áo, nó được gọi là herrenpilz nghĩa là "nấm quý tộc",[6] trong khi tại Mexico, tên gọi tiếng Tây Ban Nha là panza nghĩa là "bụng".[9] Tên gọi khấc trong tiếng Tây Ban Nha rodellon nghĩa là "cục cuội tròn nhỏ", trong khi tên gọi tiếng Hà Lan eekhoorntjesbrood nghĩa là "bánh mì của sóc".[10] Tên gọi tiếng Nga là belyy grib ("nấm trắng" để đối lại với loại "nấm đen" ít giá trị hơn) và borovik (từ bor—"rừng thông"). Tên gọi bản xứ cep có nguồn gốc từ tiếng Catalan cep hay từ tên gọi tiếng Pháp cèpe, mặc dù tên gọi sau là thuật ngữ phát sinh áp dụng cho vài loài có quan hệ họ hàng. Tại Pháp, tên gọi đầy đủ cèpe de Bordeaux, có nguồn gốc từ tiếng Gascon cep nghĩa là "thân cây", do cái cuống mập của nó,[11] và chính nó lại bắt nguồn từ tiếng Latinh cippus "cái cọc".[12] Ceppatello, ceppatello buono, ceppatello bianco, giallo leonato, ghezzo và moreccio là các tên gọi địa phương trong tiếng Ý,[13][14] và ciurenys hay surenys cũng là các tên gọi khác trong tiếng Catalan.[15] Vị vua gốc Pháp Charles XIV John đã đại chúng hóa B. edulis tại Thụy Điển sau năm 1818,[16] và dduwowcj vinh danh trong các tên gọi bản xứ địa phương như Karljohanssvamp, cũng như trong tên gọi tiếng Đan Mạch Karl Johan svamp. Vị vua này đã cho trồng nấm xung quanh nơi ở của mình là cung điện Rosersberg.[17] Tên gọi tiếng Phần Lan herkkutatti, với herkku là từ herkullinen nghĩa là ngon, và từ tatti là từ dùng để mô tả một loại nấm.
Bài viết liên quan đến Lớp Nấm tán này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia bằng cách mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn. Nấm thông (danh pháp: Boletus edulis) là một loại nấm ăn được trong chi Nấm thông, họ Nấm thông. Phân bố rộng rãi ở bán cầu Bắc trên khắp châu Âu, châu Á và Bắc Mỹ, nó không hiện diện một cách tự nhiên ở Nam bán cầu, mặc dù nó đã được du nhập tới miền nam châu Phi, Australia và New Zealand. Một vài loại nấm châu Âu có quan hệ họ hàng gần trước đây từng được cho là các thứ hoặc dạng của nấm thông đã được chứng minh bằng cách sử dụng phân tích phát sinh chủng loài phân tử cho thấy chúng là các loài riêng biệt, và những loại khác trong phân loại trước đây là các loài riêng biệt thì hiện nay lại là cùng loài với nấm thông. Loài ở miền tây Bắc Mỹ thường được gọi là nấm thông vua California (Boletus edulis var. grandedulis) là một biến thể lớn, sẫm màu hơn, lần đầu tiên chính thức được xác định trong năm 2007.
Boletus edulis Bull., 1782
Синонимы
Бе́лый гриб (лат. Bolétus edúlis), или борови́к (сокращённо: белый) — гриб из рода Боровик.
В старину «грибами» называли главным образом съедобные грибы, в наибольшей мере это слово относилось к белому грибу как к наиболее ценному.
Грибы цветом красно-бурые, стебель имеют твёрдый и посредине широкий, они больше других грибов (из последних описываются груздь, рыжик, сморчок, масленик, — Б. В.)
— по Б. П. Василькову[В 1]
Пироги и с грибы, и с рыжиками, и с груздями… Грибы сушити и грузди и рыжики и всякий овощ солити..
— «Домострой», XVI в., цит. по Б. П. Василькову
…в уезде родится много грибов, рыжиков, груздей
— по Б. П. Василькову[В 2]
В XVI—XIX веках существовали противопоставления, утерянные современным русским языком и частично сохранившиеся только в отдельных говорах[М 1]:
С какого времени название «белый гриб» употребляется для данного вида, достоверно неизвестно, в словаре В. И. Даля (1863—1866) оно приведено уже в этом смысле. «Белым» же гриб назван в противопоставление менее ценным «чёрным» трубчатым грибам (обабкам), и из-за того, что мякоть его не меняется на срезе и не темнеет при сушке.
В говорах русского языка:[М 3]
Объяснение многих из этих названий весьма затруднено, очевидно лишь происхождение слов «боровик» — гриб сосновых лесов, «желтяк» — от жёлтого цвета созревшего гименофора, «дорогой гриб» и «глухарь» — в большинстве диалектов так называют не определённый вид гриба, а пластинчатые грибы с гименофором, закрытым плёнкой, от прилагательного «глухой» в смысле «заделанный, без отверстий»[М 4].
«Коновяш», «коновятик» может происходить от прилагательного «коневатый» (по Далю — «на коня похожий видом, побежкою или тупотнёю») В таком случае более вероятной была бы форма *коневатик, но на образование слова могла оказать влияние аналогия с названиями типа «коровятик». Другое объяснение — «похожий на коновь» (коновь, коновка — деревянная кружка)[М 5].
«Бабка» может быть связано с диалектным глаголом бабиться — «сморщиваться» (корень -баб- с тем же значением известен во многих славянских языках). Другая версия — название отражает сходство гриба с игральной костью. В таком случае оно тесно связано с названиями «коровка» (и производными от него), «пан», и «бойки», так как эти слова употреблялись для обозначения костей различного достоинства и назначения в игре (бабка, коровка, панок, боёк)[М 6].
В тех местностях, где Boletus edulis не встречается, белыми грибами могут называть другие виды, обычно имеющие белую или очень светлую окраску плодовых тел[В 3].
Шляпка зрелого гриба диаметром 7—30 см (иногда до 50 см), выпуклая, у старых грибов плоско-выпуклая, редко распростёртая. Поверхность гладкая или морщинистая, в сухую погоду может растрескиваться, голая, может быть тонковойлочная (особенно у края), редко волокнисто-чешуйчатая. Во влажную погоду поверхность слегка слизистая, в сухую матовая или блестящая. Цвет кожицы — от красно-коричневого до почти белого, с возрастом темнеет, может также быть лимонно-жёлтых, оранжевых, пурпурных тонов, часто окраска неравномерная, со светлыми краями, иногда с узким чисто-белым или желтоватым ободком. Кожица приросшая, не отделяется от мякоти.
Мякоть крепкая, сочно-мясистая, у старых экземпляров волокнистая, белая у молодого гриба, желтеет с возрастом, не изменяет цвет после разрезания (крайне редко наблюдается слабое изменение окраски до розовой или синей), под тёмноокрашенной кожицей может быть слой бурого или красно-коричневого оттенка. Вкус мягкий, слабо выражен, запах сырой мякоти слабо различим, сильный приятный грибной запах появляется при варке и особенно при сушке.
Ножка 8—25 см высотой (обычно до 12) и до 7 см толщиной (редко 10 и больше), массивная, бочковидная или булавовидная, с возрастом вытягивается и может становиться цилиндрической, расширенной или суженной посередине, основание часто остаётся утолщённым. Поверхность беловатая, коричневатая, иногда красноватая, может иметь тот же оттенок, что и шляпка, но более светлый. Покрыта сеточкой из белых или более светлых прожилок. Сеточка обычно в верхней части ножки, но может и спускаться до основания, значительно реже она отсутствует или слабо выражена.
Трубчатый слой с глубокой выемкой возле ножки, легко отделяется от мякоти шляпки, светлый, у молодых грибов белый, позже желтеет, затем приобретает оливково-зелёный цвет, очень редко в молодом возрасте бывает с розовато-красным оттенком. Трубочки длиной 1—4 см, поры мелкие, округлые.
Остатки покрывала отсутствуют.
Споровый порошок оливково-бурый. Споры веретеновидные, средний размер — 15,5 × 5,5 мкм, размеры могут довольно сильно варьироваться даже у одного и того же образца (11—17×4—5,5 мкм), изредка встречаются сильно удлинённые, до 22 мкм, но ширина их не превышает обычную.
Цистиды обнаруживаются в большом количестве у молодых грибов, главным образом на поверхности гименофора (хейлоцистиды), палисадно стоящие, образуют войлоковидный слой, который и обуславливает белый цвет молодой пористой поверхности. После открывания пор цистиды оказываются сосредоточенными по краям трубочек. Имеются цистиды также на нитях сетчатого рисунка ножки (каулоцистиды) и на поверхности шляпки (пилеоцистиды).
Б. П. Васильковым описано 18 форм белого гриба в зависимости от особенностей микоризы, сезона появления плодовых тел, особенностей климата и других экологических условий. Другие авторы 4 из этих форм считают самостоятельными видами, то есть белый гриб по Василькову следует считать видом в широком смысле (Boletus edulis sensu lato), остальные же формы представляют собственно вид Boletus edulis sensu stricto.
Жёлчный гриб — несъедобен из-за горькой мякоти, отличается розовеющим с возрастом трубчатым слоем, поверхность ножки с шероховатой сеточкой, сеточка имеет более тёмную окраску, чем основной цвет ножки.
Микоризообразователь с разными лиственными и хвойными породами деревьев, особенно с елью, сосной, дубом и берёзой.
Замечена также связь между появлением белого и других видов грибов: боровая форма осенью появляется одновременно с зеленушкой, в дубняках — с сыроежкой зелёной, в березняках часто соседствует с лисичкой.
Предпочитает леса с моховым и лишайниковым покровом, с возрастом деревьев более 50 лет, но в сосняках наибольшие урожаи наблюдаются при возрасте леса 20—25 лет.
Оптимальная температура плодоношения в июле и августе 15—18 °C, в сентябре 8—10 °C. Большие перепады дневной и ночной температуры и большое количество осадков препятствуют развитию плодовых тел. Оптимальными метеорологическими условиями массового появления белого гриба считаются кратковременные грозы и тёплые ночи с туманом.
Растёт на хорошо дренированных, но не переувлажнённых почвах — песчаных, супесчаных и суглинистых. На торфяниках и болотных почвах встречается редко.
Считается светолюбивым видом, но в некоторых лесах встречается в сильно затенённых местах, под густыми кронами. Установлено, что в урожайные годы количество грибов не зависит от освещённости, а при неблагоприятных условиях (переувлажнение грунта, низкая суточная температура) грибы появляются в основном на открытых, хорошо прогреваемых участках.
Белый гриб космополит, широко распространён в северном полушарии на всех материках, кроме Австралии. Естественные районы распространения: практически вся Европа от Скандинавии до Южной Италии, Северная Америка до Мексики на юге, Северная Африка до Марокко на юге. В Азии встречается в Турции, Закавказье, северной Монголии, Китае, Японии, во всех районах Сибири и Дальнего Востока, иногда его можно встретить в Сирии и Ливане на старых дубовых пнях. В Южную Америку (Уругвай и Бразилия), Новую Зеландию и Южную Африку был занесён с саженцами микоризообразующих хвойных деревьев.[2] Произрастает в Исландии и на Британских островах.
Белый гриб — один из видов семейства, наиболее далеко проникающих в арктическую зону, дальше него на север заходят только некоторые подберёзовики. В России встречается от Кольского полуострова до Кавказа и от западных границ до Чукотки, но распространён неравномерно. В тундре встречается очень редко, известен только в горных тундрах Хибин, Камчатки и Чукотки, в лесотундре также редок, но в северной тайге, непосредственно примыкающей к лесотундре может встречаться уже очень обильно. Обильность белого гриба уменьшается в направлении с запада на восток от европейской части России до Восточной Сибири, на Дальнем Востоке же может встречаться обильно. В лесостепи обилие его резко снижается, но полностью исчезает гриб только при переходе в степную зону. В горных лесах встречается реже и обычно менее обильно, чем в равнинных.
Плодоносит поодиночке или группами (иногда — кольцами).
Сезон: в северном умеренном климате — с середины июня по конец сентября, наиболее массовый сбор — во второй половине августа. Часто кратковременно появляется в конце мая, в более тёплых регионах плодоносит и в октябре.
Уже в античные времена белый гриб употреблялся в Риме. В Италии по сей день белые грибы очень ценятся. В этой стране нет права каждого на свободный сбор грибов и ягод (в отличие от России и Финляндии), на местах существуют ограничения на сбор грибов, которые контролирует специальная лесная полиция (итал. polizia forestale). Урожай грибов в Италии не удовлетворяет спрос, большая их часть ввозится из-за рубежа. Для итальянцев даже организуют туры за сбором грибов в Финляндию.
Продажу белых грибов в Европе оценить трудно, официально в 1987 г. продано свыше тысячи тонн во Франции и Германии, а в Италии в 1988 г. — свыше 2300 тонн.[3]
Грибы, в отличие от мяса, можно есть в пост. По этой причине грибы больше ели в католических, чем в протестантских странах. Например, употребление грибов в Финляндии распространилось в эпоху католицизма.[4]
Белый гриб — всем грибам полковник.
— русская народная поговорка
Съедобный гриб, в странах Восточной Европы считается одним из лучших грибов по вкусовым качествам, в народе его часто причисляют к так называемым «благородным грибам» и именуют «царём грибов».
Используется в свежем (варёном и жареном), сушёном и маринованном видах. При сушке грибы не темнеют и приобретают особый запах. В виде грибного порошка (сушёный и молотый) используется для заправки разных блюд. В Италии употребляется в сыром виде в салатах, заправленных маслом, специями, лимонным соком с добавлением сыра пармезан[5]. Соусы из белого гриба хорошо подходят к рисовым и мясным блюдам.
По содержанию питательных веществ белый гриб не отличается заметно от других грибов, а некоторые виды превосходят его по содержанию белков (подосиновик) или пищевых микроэлементов, таких как калий, фосфор (сморчок, лисичка)[В 4]. Исключительная пищевая ценность гриба объясняется, кроме вкусовых качеств, способностью стимулировать секрецию пищеварительных соков. Проводились исследования сокогонных свойств различных грибов (белого, подосиновика, подберёзовика, дубовика, лисички), которые показали, что именно белый гриб является наилучшим стимулятором пищеварения, превосходящим даже мясной бульон[В 5]. Ещё в начале XX века проводились исследования, показавшие, что белок свежеприготовленных съедобных грибов очень трудно усваивается, так как заключён в хитиновые стенки, на которые не действуют пищеварительные ферменты[В 6]. Позже было установлено[В 7], что после сушки белок становится доступным для пищеварительной системы, усваивается до 80 % белка сушёных белых грибов.
Промышленное выращивание белого гриба нерентабельно, поэтому разводится он только грибоводами-любителями.
Для выращивания необходимо в первую очередь создать условия для образования микоризы. Используют приусадебные участки, на которых высаживают лиственные и хвойные деревья, характерные для местообитания гриба или выделяют естественные участки леса. Лучше всего использовать молодые рощи и посадки (в возрасте 5—10 лет) берёзы, дубов, сосен или елей.
В конце XIX — начале XX в. в России был распространён такой способ: перезревшие грибы выдерживали около суток в воде и перемешивали, затем процеживали и получали таким образом суспензию спор. Ею поливали участки под деревьями. В настоящее время для посева можно использовать искусственно выращенный мицелий[6], но обычно берётся природный материал. Можно брать трубчатый слой зрелых грибов (в возрасте 6—8 дней), который слегка подсушивают и засеивают под почвенную подстилку небольшими кусочками. После посева спор урожай может быть получен на второй или третий год. Иногда как рассаду используют почву с грибницей, взятую в лесу: вокруг найденного белого гриба вырезают острым ножом квадратный участок размером 20—30 см и глубиной 10—15 см. Для посева мицелием или почвой с грибницей используют заранее подготовленный компост из опавших дубовых листьев, чистого конского навоза и небольшой добавки трухлявой дубовой древесины, во время компостирования поливают 1%-ным раствором аммиачной селитры. Затем на затенённом участке снимают слой почвы и размещают в 2—3 слоя перегной, пересыпая слои землёй. На полученную грядку высаживают мицелий на глубину 5—7 сантиметров, грядку увлажняют и накрывают слоем листьев.
Урожайность белого гриба достигает 64—260 кг/га за сезон.
Наиболее ранние:
Наиболее поздние:
В белом грибе обнаружены вещества с тонизирующими противоопухолевыми свойствами[10], в прошлом экстрактом из его плодовых тел лечили обморожения[11].
Выращивание белого гриба:
美味牛肝菌（学名：Boletus edulis）是一种可食用的蘑菇，也称大腿蘑、網紋牛肝菌，属于真菌类。
美味牛肝菌的子实体为肉质，伞盖褐色，直径最大可达25厘米，1千克重，菌盖厚，下面有许多小孔，类似牛肝，可生食，也可制成干制品。
美味牛肝菌生长在林间空地上，性喜温暖潮湿，子实体粗壮肉厚，结实细嫩，营养丰富，味道鲜美与树根一起形成菌根，产于北半球温带地区，在中国主要产于四川、云南等地，其他各地森林地区也有出产。
另外有几种牛肝菌也可以食用，常和美味牛肝菌混淆：
美味牛肝菌有时容易和有毒的苦粉孢牛肝菌（Tylopilus felleus）混淆，苦粉孢牛肝菌的菌肉是白色的，味苦[1]。此外还容易和也可以食用的褐圆孔牛肝菌（Gyroporus castaneus）混淆，后者一般较小。
采集的美味牛肝菌
在喀尔巴阡山脉广泛分布的美味牛肝菌
美味牛肝菌（学名：Boletus edulis）是一种可食用的蘑菇，也称大腿蘑、網紋牛肝菌，属于真菌类。
美味牛肝菌的子实体为肉质，伞盖褐色，直径最大可达25厘米，1千克重，菌盖厚，下面有许多小孔，类似牛肝，可生食，也可制成干制品。
美味牛肝菌生长在林间空地上，性喜温暖潮湿，子实体粗壮肉厚，结实细嫩，营养丰富，味道鲜美与树根一起形成菌根，产于北半球温带地区，在中国主要产于四川、云南等地，其他各地森林地区也有出产。
另外有几种牛肝菌也可以食用，常和美味牛肝菌混淆：
黑牛肝菌（Boletus aereus） 褐红牛肝菌（Boletus pinophilus），也叫松蘑，尤其多生长在松树林中，有松脂清香味。 网柄牛肝菌（Boletus reticulatus）美味牛肝菌有时容易和有毒的苦粉孢牛肝菌（Tylopilus felleus）混淆，苦粉孢牛肝菌的菌肉是白色的，味苦。此外还容易和也可以食用的褐圆孔牛肝菌（Gyroporus castaneus）混淆，后者一般较小。
采集的美味牛肝菌
在喀尔巴阡山脉广泛分布的美味牛肝菌
分類 界 : 菌界 Fungi 門 : 担子菌門 Basidiomycota 亜門 : 菌蕈亜門 Hymenomycotina 綱 : 真正担子菌綱 Homobasidiomycetes 目 : イグチ目 Boletales 科 : イグチ科 Boletaceae 属 : ヤマドリタケ属 Boletus 種 : ヤマドリタケ B. edulis 学名 Boletus edulis Bull. 和名 ヤマドリタケ ヤマドリタケ(Boletus edulis)はイグチ目イグチ科ヤマドリタケ属の食用キノコ。香りが良く、イタリア料理、ポーランド料理など、ヨーロッパでよく使われる。日本でふつうに発生するヤマドリタケモドキ(Boletus aestivalis (=B. reticulatus))と非常に似ており、しばらくは混同されていた。
ヤマドリタケは栽培法が確立しておらず、現在でもすべてが天然物である。日本ではイタリア料理の普及とともにイタリア産が早くから輸入されており、イタリアが本場とされている。
ポーランドでヤマドリタケは「ボロヴィック・シュラヘートニィ(Borowik szlachetny)」と呼ばれ、これはポーランド語で「シュラフタ（ポーランド貴族）たちのポルチーニ」の意味である。ポルチーニ一般は「ボロヴィック」と総称される。ボロヴィックとは「針葉樹の森のキノコ」という意味がある。ヤマドリタケが豊富なポーランドでは昔からヤマドリタケを採取しポーランド料理にふんだんに使う習慣があり、ヤマドリタケのある生活が伝統である。ヤマドリタケはヨーロッパで広く珍重されるため、このきのこの採取は森の近くに住む田舎の人々にとって割の良い秋の現金収入源となっている。
近縁種には、ヤマドリタケモドキがある。ヤマドリタケとヤマドリタケモドキとの相違点は、
などの点から区別できるとされる。しかしヤマドリタケ属ヤマドリタケ節の分類は困難で、日本産種の位置付けも必ずしも確定的ではなく、未記載種も存在すると思われる。ヨーロッパや北アメリカにも、限られた専門家にしか識別できないほど類似した近縁種が複数存在する。
これらはイタリア語ではまとめてポルチーノ 伊: porcino （複数形はポルチーニ）と呼ばれ、アンズタケ、トリュフと並び珍重されている。ヤマドリタケはフランス語でセップ cèpe (de Bordeaux)、ドイツ語でシュタインピルツ Steinpilz などと呼び、近縁種のヤマドリタケモドキやススケヤマドリタケなどとともにヨーロッパ各地で食材として珍重されている。
なお近年になって本種とよく似た毒きのことしてウツロイイグチと強毒のドクヤマドリが発見されているので、注意を要する（後述）。また毒きのこではないが、ニガイグチも本種とよく似ているが、苦くて食べられない。
肉質は味にくせがなく、傘・柄とも繊維がしっかりしていて歯ごたえがよい。生から調理してもおいしいが、乾燥させると独特の強い芳香をはなち、うま味も増す。パスタソース、リゾットの具、ソテー、マリネ、オイル漬けなどさまざまなレシピに使える。乾燥品を水でもどすと黄褐色のだしが出るのでこれも料理に利用できるが、味が濃いのでひかえめに使うのがよい。
類似の毒キノコには、ウツロイイグチ（Xanthoconium affine）と、強毒のドクヤマドリ（ Boletus venenatus ）がある。
ドクヤマドリは、美味であるといわれるが、下痢嘔吐などの激しい胃腸障害が長時間にわたって続き、場合によっては脱水症状などで生命の危険に陥る可能性も考えられるので要注意。そのほかイグチ科ではいくつかの激しい中毒を引き起こす種類の存在が報告されている。ドクヤマドリの特徴は以下の通り。
本種は亜高山性針葉樹林性と言われる（富士山に特に多いという）が、本種と思われるキノコを広葉樹林で見かけたという情報もある。
この項目は、菌類に関連した書きかけの項目です。この項目を加筆・訂正などしてくださる協力者を求めています（P:生き物と自然／PJ生物）。 ヤマドリタケ(Boletus edulis)はイグチ目イグチ科ヤマドリタケ属の食用キノコ。香りが良く、イタリア料理、ポーランド料理など、ヨーロッパでよく使われる。日本でふつうに発生するヤマドリタケモドキ(Boletus aestivalis (=B. reticulatus))と非常に似ており、しばらくは混同されていた。
그물버섯(Boletus edulis, cep, penny bun, porcino, porcini)은 동아시아와 북반구의 온대 내지 아한대에 분포하는 식용버섯이다. 여름에서 가을까지 활엽수림 내에서 자란다. 갓은 지름이 10-20cm의 반구형인데 나중에 편평한 빵 모양이고 표면은 민둥민둥하며 습하면 다소 점성이 생긴다. 빛깔은 갈색·암갈색·적갈색·황갈색 등이 있으며, 살은 두껍고 백색이며 표피 아래는 약간 적색을 띤다.
그물버섯(Boletus edulis, cep, penny bun, porcino, porcini)은 동아시아와 북반구의 온대 내지 아한대에 분포하는 식용버섯이다. 여름에서 가을까지 활엽수림 내에서 자란다. 갓은 지름이 10-20cm의 반구형인데 나중에 편평한 빵 모양이고 표면은 민둥민둥하며 습하면 다소 점성이 생긴다. 빛깔은 갈색·암갈색·적갈색·황갈색 등이 있으며, 살은 두껍고 백색이며 표피 아래는 약간 적색을 띤다.
