Entoloma vernum S. Lundell 1937

Závojenka jarní, často též Zvonovka jarní, (Entoloma vernum Lundell 1937) je prudce jedovatá houba z čeledi závojenkovitých.

Synonyma

• Závojenka raná
• Zvonkovka jarní
• Červenolupen jarní
• Entoloma vernum S. Lundell, 1937)

Výskyt

Závojenka jarní roste především na prosluněných místech při okraji jehličnatých lesů, v lužních lesích, na cestách apod. Nalézt ji můžeme od března do června.^[1]

Odkazy

Reference

1. ↑ Závojenka jarní (Entoloma vernum), naturfoto.cz [online]. [cit. 2009-11-13]. Dostupné online.

Externí odkazy

• Obrázky, zvuky či videa k tématu závojenka jarní ve Wikimedia Commons
• záznam na index fungorum

Kevätrusokas (Entoloma vernum) on muun muassa Suomessa kasvava helttasieni. Sen itiöt ovat punertavat muiden rusokkaiden tapaan. Lakin leveys on yleensä alle 6 cm. Itiöemä on noin 5 cm korkea, heltat irtotyviset ja lakki ruskea. Jalka on hieman lakkia vaaleampi, säikeinen, paksuus noin 5 mm. Tuoksu ja maku ovat miedot.^[3]

Laji kasvaa Suomessa yleisenä eteläpainotteisesti nurmikoilla, pihapiireissä, niityillä ja tienvarsilla.^[4] Itiöemät ilmestyvät tavallisimmin toukokuussa eli kyseessä on selkeästi kevätsieni. Laji on sirkumpolaarinen: sitä tavataan myös Pohjois-Amerikassa.^[5]

Kyseessä on huomionarvoinen myrkkysieni^[5], joka voi aiheuttaa puolen vuorokauden nauttimisesta kuluttua pahoinvointia ja oksentelua. Myrkytyksen aiheuttamaa toksiinia ei tunneta (2008).^[6]

Itiölaskeuman väri

Kulmikkaita itiöitä mikroskoopissa

Lähteet

Aiheesta muualla

• Suomen lajitietokeskus: Kevätrusokas (Entoloma vernum)

Dzwonkówka wiosenna (Entoloma vernum S. Lundell) – gatunek grzybów z rodziny dzwonkowatych (Entolomataceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji: Entolomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi według Index Fungorum^[1].

Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 2003 r.^[2]. W niektórych atlasach grzybów gatunek ten opisywany był jako wieruszka wiosenna^[3]. Synonimy naukowe^[4]:

Morfologia

Kapelusz

Średnica 2-5 cm. U młodych okazów ma kształt stożkowaty lub dzwonkowaty z niedużym czubkiem, z czasem staje się dzwonkowato-wupukły, na koniec spłaszczony z garbkiem. Brzeg ostry, za młodu podwinięty, później wyprostowany, zazwyczaj gładki, czasami tylko prążkowany od prześwitujących blaszek^[5]. Powierzchnia gładka, jej podstawowym kolorem jest ciemnobrązowy, ale jest silnie higrofaniczna^[6]. Podczas wilgotnej pogody ma kolor od oliwkowobrązowego do brązowoczarnego, w czasie suchej jest jasnobrunatna i jedwabiście błyszcząca^[5].

Blaszki

Rzadkie, o szerokości 4-5 mm i różnej długości. U młodych okazów ostrze równe, u starszych karbowane i poszarpane. Przyrośnięte wąsko, przy trzonie zaokrąglone. Barwa bladoszara, z wiekiem coraz ciemniejsza^[5]. U dojrzałych owocników blaszki nabierają różowego odcienia^[3].

Trzon

Długość 3-6 cm, grubość 3-8 mm. Jest kruchy, pusty w środku, powyginany, czasami spłaszczony. Powierzchnia gładka, tej samej barwy co kapelusz. Podstawa obrośnięta białawą grzybnią^[5].

Cechy mikroskopowe;

W hymenium brak cystyd, w strzępkach brak sprzążek, są one natomiast inkrustowane pigmentem. Wysyp zarodników różowy. Zarodniki gładkie, bezbarwne, w kształcie wieloboczne i kanciaste (5-6 boczne). Mają rozmiar 8-11 × 5-8 µm^[7]. W środku posiadają jedną kroplę tłuszczu^[5].

Występowanie i siedlisko

Stwierdzono występowanie tego gatunku w Europie oraz w USA^[8]. W Polsce jest pospolity.

Rośnie na ziemi po kilka sztuk lub w większych skupiskach w różnego rodzaju lasach, zaroślach, parkach, na obrzeżach dróg^[5]. Owocniki wytwarza od kwietnia do maja^[2].

Znaczenie

Nie tworzy mikoryzy z drzewami^[6]. Grzyb trujący (7 grupa zatruć). Pierwsze objawy zatrucia występują po upływie 1/2-3 godzin od spożycia. Są to zatrucia gastrotoksyczne. Objawiają się mdłościami, wymiotami, biegunką. Trwają kilka dni^[3].

Gatunki podobne

Jest kilka gatunków dzwonkówek o brązowych kapeluszach. Najbardziej podobne są^[6]:

• dzwonkówka tarczowata (Entoloma clypeatum). Jest większa i ma miąższ o zapachu mąki,
• dzwonkówka jedwabista (Entoloma sericeum), owocniki wyrastają jesienią.

Przypisy

Entoloma vernum (Seth Lundell, 1937), sin. Rhodophyllus vernus (Seth Lundell ex Henri Romagnesi, 1947) sau Entoloma cucullatum (Jules Favre ex Bruno Cetto, 1987)^[1] denumită în popor pieptănuș primăvăratic,^[2] este o specie de ciuperci otrăvitoare de basidiomicete din familia Entolomataceae și genul Entoloma. Buretele coabitează, fiind un simbiont micoriza (formează micorize pe rădăcinile arborilor), dar are de asemenea calități saprofite. El se poate găsi în România, Basarabia și Bucovina de Nord, crescând solitar sau în grup, în păduri mixte și de conifere dar și pe pășuni în preajma unei conifere, de la deal la munte, primăvara, din martie până în iunie.^[3][4]

Descriere

E. vernum, spori

Ordinul Agaricales este de diversificare foarte veche (între 178 și 139 milioane de ani), începând din timpul perioadei geologice în Jurasic în diferență de exemplu cu genul Boletus (între 44 și 34 milioane de ani).^[5]

• Pălăria: Ea are un diametru de 3-6 cm, este fragedă, higrofilă și subțire cu marginea deseori răsfrântă spre picior și cârpită, mai întâi conică, în formă de piramidă, apoi complet întinsă, deseori ascuțit cocoșată precum din când în când ușor striată. Cuticula este netedă și catifelată, cu fibre radiale mai deschise. Coloritul diferă între maro închis cu tonuri măslinii, și gri-cenușiu.
• Lamelele: Ele sunt late, dense, bombate, rotunjite spre picior și acolo aderate, cu multe semi-lamele, coloritul lor fiind la început gri, apoi de un roz murdar. Lamelele sunt, inițial albe, apoi de un roz-închis.
• Sporii: Ei sunt poligonali (cu 4-6 colțuri), picurați, ușor elipsoidali și de colorit roz, având o mărime de 9-12 x 7-9 microni.
• Piciorul: El are o lungime de 3-8 (10) cm și o grosime de 0,4-0,8 cm, este cilindric, tare, comprimat, mătăsos-fibros și ușor brăzdat, de aceiași culoare cu pălăria, cu un puf al miceliului alb și fin către bază.
• Carnea: Ea este apoasă, fragedă, în picior fibroasă și de un colorit gri-albui. Ciuperca este de gust plăcut, ușor de ciuperci precum un miros imperceptibil.^[3][4]

Toxicitate

Entoloma vernum este o ciupercă tare otrăvitoare dar neletală din genul Entoloma care provoacă stări de greață și vărsături, probleme acute la nivel gastrointestinal cu diaree, dureri de burtă, de asemenea dureri de cap și amețeli. Simptomele de ingestie încep după un 15 minute până la 2 ore de la ingerare. Se suspectă, că cauza intoxicației ar fi un glicovinil (C₄H₇NO₂)^[6] precum diferite alcaloide.^[7] În plus, acest soi conține concentrări relativ mari de cupru, zinc, mercur și arsen în relație cu alte specii.^[8][9]

Confuzii

Pieptănușul primăvăratic poate fi confundat în special cu Tricholoma terreum (comestibil, lamele albe sau cenușii, niciodată roze, crește mai târziu, din vară până toamnă),^[10] un soi foarte căutat șai apreciat în Franța, mai departe cu diverse specii comestibile până otrăvitoare, ca de exemplu: Entoloma clypeatum sin. Rhodophyllus aprilis (comestibil, miros de făină, imediat după colectare câteodată chiar săpunos, primăvara sub cireș, gutui, măr, merișor de miere, păr, prun păducel, porumbar), dar niciodată în păduri]]),^[11] Entoloma sepium (comestibil, cuticulă mai deschisă, crește sub porumbar),^[12] Inocybe mapipes (otrăvitor, carnea tăiată devine ușor maronie, crește mai târziu),^[13] Inocybe erubescens sin. Inocybe patouillardi (letal),^[14] Inocybe rimosa sin. Inocybe perlata (otrăvitor)^[15] Pluteus cervinus (ciuperca cerbilor, comestibil) sau Rhodophyllus stauroporus (suspect, miros de faină).^[16]

Note

Bibliografie

• Marcel Bon: “Pareys Buch der Pilze”, Editura Kosmos, Halberstadt 2012, ISBN 978-3-440-13447-4
• Bruno Cetto: „Der große Pilzführer”/„I funghi dal vero”, volumele 1-2 (vezi sub note)
• Rose Marie și Sabine Maria Dähncke: „700 Pilze in Farbfotos”, Editura AT Verlag, Aarau - Stuttgart 1979 și 1980, ISBN 3-85502-0450* H. Clémençon: „Pilze im Wandel der Jahreszeiten”, vol. 1 și 2, Editura Éditions Piantanida, Lausanne 1981
• Rose Marie și Sabine Maria Dähncke: „Pilze”, Editura Silva, Zürich 1986
• Jean-Louis Lamaison & Jean-Marie Polese: „Der große Pilzatlas“, Editura Tandem Verlag GmbH, Potsdam 2012, ISBN 978-3-8427-0483-1
• Hans E. Laux: „Der große Pilzführer, Editura Kosmos, Halberstadt 2001, ISBN 978-3-440-14530-2
• Meinhard Michael Moser: „Röhrlinge und Blätterpilze - Kleine Kryptogamenflora Mitteleuropas” ediția a 5-ea, vol. 2, Editura Gustav Fischer, Stuttgart 1983

Legături externe

• Materiale media legate de Pieptănuș primăvăratic la Wikimedia Commons
• Entoloma sinuatum, film

• 1 Будова
• 2 Поширення та середовище існування
• 3 Практичне використання
• 4 Джерела

• 1 Биологическое описание
• 2 Ареал и экология
• 3 Родственные виды
• 4 Литература