Boletus ye un xéneru d'hongos, qu'inclúi aproximao 300 especies.[1] Esti xéneru foi definíu y descritu orixinalmente por Elias Magnus Fries en 1821, arrexuntando a tolos hongos que presenten himenio con poros. Darréu fueron definiéndose otros xéneros que les sos especies incluyíen esta carauterística, como Tylopilus, descritu por Petter Adolf Karsten en 1881. Coles mesmes, se readoptaron o redefinieron xéneros yá en desusu, como Leccinum
Dalgunes de les especies que d'antiguo se clasificaben nesti taxón fueron darréu allugaes n'otros xéneros, como asocede coles especies Leccinum scabrum, Tylopilus felleus, Chalciporus piperatus o Suillus luteus.
El nome del xéneru deriva del llatín bōlēlos tos, "cogorda", y del griegu antiguu βωλιτης, que provien de la mesma de bōlos/βωλος, "bultu" o "montón".[2][3] Galeno de Pérgamo (130-200) mentaba nos sos escritos a los βωλιτης, anque se piensa que faía referencia a l'apreciada Amanita caesarea, que nun ta rellacionada col xéneru Boletus.[4]
Munches especies del xéneru Boletus son comestibles y apreciaos en gastronomía, siendo la más conocida Boletus edulis. Tamién son recoyíos pal consumu les cogordes de B. badius, B. aereus y otres especies, tamién bien apreciaes como boletus aestivalis o reticulatus y boletus pinophilus.. Otres, como B. calopus, tienen sabor amargoso o desagradable y nun se consideren hongos comestibles.
Delles guíes d'hongos encamienten evitar tolos Boletus que presenten poros acolorataos, sicasí B. erythropus y B. luridus son comestibles dempués de ser convenientemente cocíos.
La ingesta d'hongos venenosos de cutiu produz síntomes gastrointestinales. Nel xéneru Boletus aisllóse una glicoproteína citotóxica llamada bolesatina. En 2007, atopóse un componente similar —llamáu, n'inglés, bolevenine—, na especie venenosa Boletus venenatus, de China.[5] Hanse documentáu muertes por ingesta de Boletus pulcherrimus. En 1994, una pareya desenvolvió síntomes gastrointestinales acabante comer cogordes d'esta especie, finando l'home. L'autopsia reveló infartu intestinal.[6] Boletus satanas tamién tien mala fama como hongu venenosu, anque nun se conocen casos de muerte por causa del so consumu. Tamién s'aislló muscarina en delles especies, anque la so cantidá ye farmacológicamente insignificante y namái causa síntomes menores.[6]
Boletus ye un xéneru d'hongos, qu'inclúi aproximao 300 especies. Esti xéneru foi definíu y descritu orixinalmente por Elias Magnus Fries en 1821, arrexuntando a tolos hongos que presenten himenio con poros. Darréu fueron definiéndose otros xéneros que les sos especies incluyíen esta carauterística, como Tylopilus, descritu por Petter Adolf Karsten en 1881. Coles mesmes, se readoptaron o redefinieron xéneros yá en desusu, como Leccinum
Dalgunes de les especies que d'antiguo se clasificaben nesti taxón fueron darréu allugaes n'otros xéneros, como asocede coles especies Leccinum scabrum, Tylopilus felleus, Chalciporus piperatus o Suillus luteus.
El nome del xéneru deriva del llatín bōlēlos tos, "cogorda", y del griegu antiguu βωλιτης, que provien de la mesma de bōlos/βωλος, "bultu" o "montón". Galeno de Pérgamo (130-200) mentaba nos sos escritos a los βωλιτης, anque se piensa que faía referencia a l'apreciada Amanita caesarea, que nun ta rellacionada col xéneru Boletus.
Boletus és un gènere de bolets, precisament d'on deriva el nom català de bolet.
N'hi ha unes 100 espècies. El gènere Boletus va ser originalment descrit per Elias Magnus Fries el 1821, essencialment contenia tot els bolets amb porus. Des d'aleshores s'han descrit altres gèneres com Tylopilus per Petter Adolf Karsten el 1881, i vells noms com Leccinum han reaparegut o s'han redefinit.
Alguns Boletus han canviat de nom i gènere. Per exemple Boletus scaber, ara anomenat Leccinum scabrum, Tylopilus felleus, Chalciporus piperatus i Suillus luteus.
El nom deriva del llatí bōlētus 'bolet' pres del grec βωλιτης,[1] finalment de bōlos/βωλος 'bony'.[2] En el cas del βωλιτης de Galè es creu que es refereix a l'ou de reig (Amanita caesarea).[3]
Els Boletus són carnosos amb porus blancs o vermells. L'himenòfor (superfície que du les cèl·lules fèrtils o himeni) es pot separar de la carn del capell. No hi ha cap boletus mortal però el famós mataparents (Boletus satanas) dóna problemes gastrointestinals més o menys greus segons els individus.
El gènere Boletus conté moltes espècies que són molt apreciats com a comestible com per exemple el famós Cep de Bordeus (Boletus edulis), i altres bon comestibles com B. badius, B. aereus. Moltes espècies són amargants i no comestibles, per exemple B. calopus.
Boletus és un gènere de bolets, precisament d'on deriva el nom català de bolet.
N'hi ha unes 100 espècies. El gènere Boletus va ser originalment descrit per Elias Magnus Fries el 1821, essencialment contenia tot els bolets amb porus. Des d'aleshores s'han descrit altres gèneres com Tylopilus per Petter Adolf Karsten el 1881, i vells noms com Leccinum han reaparegut o s'han redefinit.
Alguns Boletus han canviat de nom i gènere. Per exemple Boletus scaber, ara anomenat Leccinum scabrum, Tylopilus felleus, Chalciporus piperatus i Suillus luteus.
El nom deriva del llatí bōlētus 'bolet' pres del grec βωλιτης, finalment de bōlos/βωλος 'bony'. En el cas del βωλιτης de Galè es creu que es refereix a l'ou de reig (Amanita caesarea).
Hřib (Boletus Fr.) je rod hub z čeledi hřibovitých a řádu hřibotvarých.
Následující přehled znázorňuje taxonomické rozdělení rodu hřib (Boletus). V přehledu jsou uvedené i položky, které byly původně popsány (či dočasně klasifikovány) jako samostatný druh a později překlasifikovány na poddruh, varietu či formu jiného druhu. V takovém případě jsou uvedeny pod původním druhovým názvem s poznámkou o aktuálním zařazení a graficky začleněny pod nadřazený druh:
Hřib bronzový
Boletus aereus
Hřib přívěskatý
Boletus appendiculatus
Hřib hnědý
Boletus badius
Hřib kříšť
Boletus calopus
Hřib Dupainův
Boletus dupainii
Hřib smrkový
Boletus edulis
Hřib kovář
Boletus luridiformis
Hřib žlutý
Boletus junquilleus
Hřib Le Galové
Boletus legaliae
Hřib vlčí
Boletus lupinus
Hřib koloděj
Boletus luridus
Hřib borový
Boletus pinophilus
Hřib Quéletův
Boletus queletii
Hřib dubový
Boletus reticulatus
Hřib satan
Boletus satanas
Hřib medotrpký
Boletus radicans
Hřib citronový
Boletus citrinus
Hřib růžovník
Boletus fuscoroseus
Hřib (Boletus Fr.) je rod hub z čeledi hřibovitých a řádu hřibotvarých.
Následující přehled znázorňuje taxonomické rozdělení rodu hřib (Boletus). V přehledu jsou uvedené i položky, které byly původně popsány (či dočasně klasifikovány) jako samostatný druh a později překlasifikovány na poddruh, varietu či formu jiného druhu. V takovém případě jsou uvedeny pod původním druhovým názvem s poznámkou o aktuálním zařazení a graficky začleněny pod nadřazený druh:
rod hřib (Boletus) sekce Edules (bělohřiby) - houbaři nazývané pravé hřiby hřib smrkový (Boletus edulis) hřib citronový (Boletus citrinus) [forma] hřib březový (Boletus betulicolus) [forma] hřib smrkový bílý (Boletus edulis f. albus) [forma] hřib dubový (Boletus reticultus) hřib habrový (Boletus carpinaceus) [forma] hřib borový (Boletus pinophilus) hřib bronzový (Boletus aereus) sekce Appendiculati (žluté hřiby) hřib přívěskatý (Boletus appendiculatus) hřib královský (Boletus regius) hřib královský zlatý (Boletus regius f. aureus) [forma] hřib růžovník (Boletus fuscoroseus) hřib hnědorůžový (Boletus speciosus) hřib Fechtnerův (Boletus fechtneri) hřib horský (Boletus subappendiculatus) sekce Luridi (červené hřiby) hřib koloděj (Boletus luridus) hřib koloděj prvosenkový (Boletus luridus f. primulicolor) [forma] hřib koloděj červený (Boletus luridus var. rubriceps) [varieta] hřib rudomasý (Boletus erythroteron) [varieta] hřib šumavský (Boletus gabretae) hřib kavkazský (Boletus caucasicus) [poddruh] hřib Moserův (Boletus rubrosanguineus) hřib satan (Boletus satanas) hřib hlohový (Boletus crataegi) [forma] hřib satanovitý (Boletus satanoides) hřib nachový (Boletus rhodoxanthus) hřib zlatožlutý (Boletus chrysoxanthus) [forma] hřib Le Galové (Boletus legaliae) hřib Špinarův (Boletus spinarii) [forma] hřib rudonachový (Boletus rhodopurpureus) hřib žlutonachový (Boletus xanthopurpureus) [forma] hřib zavalitý (Boletus torosus) hřib proměnlivý (Boletus poikilochromus) hřib sicilský (Boletus permagnificus) hřib narůžovělý (Boletus pulchrotinctus) hřib kolodějovitý (Boletus comptus) sekce Erythropodes (vyčleněna ze sekce Luridi) hřib kovář (Boletus luridiformis) hřib žlutý (Boletus junquilleus) [varieta] hřib kovář odbarvený (Boletus luridiformis var. discolor) [varieta] hřib kovář červenohlavý (Boletus luridiformis var. rubropileus) [varieta] hřib Quéletův (Boletus queletii) hřib Dupainův (Boletus dupainii) hřib vlčí (Boletus lupinus) sekce Calopodes (hořké hřiby) hřib Kluzákův (Boletus kluzakii) hřib medotrpký (Boletus radicans) hřib olivovožlutý (Boletus pachypus) hřib kříšť (Boletus calopus) (Boletus calopus f. ereticulatus) [forma] sekce Subpruinosi hřib modračka (Boletus pulverulentus) hřib žlutokrvavý (Boletus flavosanguineus) sekce Fragrantes hřib vonný (Boletus fragrans) hřib nádherný (Boletus spretus)Pravé hřiby[1], též praváky neboli bělohřiby[2] je kolektivní označení pro skupinu několika jedlých druhů hřibovitých hub rodu Boletus, které se vyznačují bílou barevně neměnnou dužinou a příjemnými senzorickými vlastnostmi (chuť, vůně).[1] Patří ke kulinářsky nejoblíbenějším hřibovitým houbám.[1]
Jako vědecké označení pravých hřibů se používají (nebo dříve používaly) názvy bělohřiby[3][2] (Leucoboletus[2]), případně hřiby tvrdé[2] neboli hřiby ušlechtilé[2] (Edules[2]). Lidově jsou nazývané praváky, pravíci[2] nebo tvrzíci[2]. Také se objevují pojmenování jako pravík, tvrdík, haban, hřib, hříbek, hříbeček a podobně.[2] Termín hřiby se v užším slova smyslu používá jako synonymum pro pravé hřiby.[2] Podle Smotlachy se původně pravděpodobně jako hřiby nazývaly jen ty pravé, přičemž následně byl význam termínu mykology rozšířen i na další druhy.[2]
Patří sem především:
Jednotlivé druhy pravých hřibů se částečně liší požadavkem na symbiotickou dřevinu. Je však třeba zdůraznit, že české názvy těchto hřibů obvykle neodpovídají latinským (vědeckým) názvům a nevyjadřují výhradní vazbu na konkrétní dřevinu (např. hřib rostoucí pod dubem nemusí být hřib dubový a podobně):
[4] hřib smrkový hřib dubový hřib borový hřib bronzový smrkPravé hřiby, též praváky neboli bělohřiby je kolektivní označení pro skupinu několika jedlých druhů hřibovitých hub rodu Boletus, které se vyznačují bílou barevně neměnnou dužinou a příjemnými senzorickými vlastnostmi (chuť, vůně). Patří ke kulinářsky nejoblíbenějším hřibovitým houbám.
Rørhat (Boletus) er svampeslægt, som tilhører Rørhat-ordenen. Karl Johan svampen er beskrevet i særskilt artikel. De øvrige er ligeledes spiselige, men punktstokket Indigo- rørhat kan af ukyndige forveksles med Boletus satanas, som forårsager maveforgiftninger. Den giftige art har imidlertid tydeligt net på stokken og lugter ubehageligt.[1]
De almindeligste danske svampe i denne slægt er:
Rørhat (Boletus) er svampeslægt, som tilhører Rørhat-ordenen. Karl Johan svampen er beskrevet i særskilt artikel. De øvrige er ligeledes spiselige, men punktstokket Indigo- rørhat kan af ukyndige forveksles med Boletus satanas, som forårsager maveforgiftninger. Den giftige art har imidlertid tydeligt net på stokken og lugter ubehageligt.
Die Steinpilze (Boletus) sind eine Gattung aus der Familie der Dickröhrlingsverwandten (Boletaceae).
Unter dem Gattungsnamen Dickröhrlinge wurden früher einige größere Röhrlinge zu Boletus gezählt. In jüngerer Zeit wurden von den Dickröhrlingen neue Gattungen abgetrennt und viele Arten ausgegliedert, sodass nur die Steinpilze noch Teil der Gattung sind.
Die Bezeichnung Steinpilz rührt daher, dass das Fleisch fester ist als das der meisten anderen Pilze.[1]
Die Typusart ist der Gemeine Steinpilz (Boletus edulis).[2]
Die Steinpilze bilden mittelgroße bis große Fruchtkörper, die durch dicke, basal meist verdickte Stiele, mit einer netzigen oder feinflockigen, seltener kahlen Oberfläche und röhrenförmiges Hymenophor gekennzeichnet sind. Der Hut ist meist polsterförmig, mit trockener, feinfilziger oder kahler Oberfläche. Die Hutfarbe der einzelnen Arten reicht von weißlich über grau und verschiedene Gelb-, Rotbraun- und Brauntöne bis schwarzbraun, auch innerhalb einzelner Arten kann die Hutfärbung variieren. Die Röhrenschicht und die Poren sind jung weiß, im Alter durch die Farbe der Sporen erst gelblich und schließlich olivgrün verfärbt[3]. Bei jungen Fruchtkörpern sind die Porenmündungen durch eine mehlig-weiße Schicht verdeckt[3]. Das Sporenpulver ist meist olivgrün, die Sporen sind glatt und spindelig. Das Fleisch (Trama) ist weiß, meist ohne Verfärbung beim Schneiden, kann je nach Art aber unter der Huthaut etwas röten, z. B. beim Gemeinen Steinpilz oder auch schwach blauen, so z. B. bei Boletus pinophilus var. viridicaerulasecens[3][4]. Ein Velum fehlt, die Huthaut ist aber je nach Art mehr oder weniger stark von einem Reif überzogen[4].
Die Huthaut ist trichodermal aufgebaut und die Röhrentrama divergierend mit deutlich ausgebildetem Mediostratum (Boletus-Typ)[3][5].
Die Steinpilze bilden Ektomykorrhiza mit verschiedenen Bäumen, wobei teilweise sehr stark spezialisierte Ökotypen vorkommen.
Die Gattung Boletus ist weltweit verbreitet, besonders artenreich ist sie in den warm-gemäßigten Zonen.
Alle Arten der Gattung Boletus stehen in Deutschland unter Naturschutz und dürfen nur in kleinen Mengen zum eigenen Bedarf gesammelt werden. Einige Arten wie der Bronze-Röhrling sind vollständig geschützt und dürfen nicht zu Speisezwecken gesammelt werden. Die Deutsche Gesellschaft für Mykologie hatte den Bronze-Röhrling zum Pilz des Jahres 2008 gewählt.
In Europa umfassen die Steinpilze je nach Autorenmeinung zwischen 4[6] und 13[3] Arten.[6]
Bronze-Röhrling oder Schwarzhütiger Steinpilz
Boletus aereus
Gemeiner Steinpilz
Boletus edulis
Kiefern-Steinpilz
Boletus pinophilus
Sommer-Steinpilz
Boletus aestivalis
Nach neueren phylogenetischen Erkenntnissen war die Gattung Boletus s. l. polyphyletisch. Die Gattung wurde deshalb 2014 aufgespalten und die meisten Arten in andere Gattungen überführt. Die Artengruppe um den Königs-Röhrling wurde in die Gattung Butyriboletus separiert.[8][9] Im selben Jahr wurde der Maronen-Röhrling in die Gattung Imleria gestellt.[10] Ferner wurden die Arten um den Schönfuß-Röhrling in die Gattung Caloboletus transferiert.[11] Die Artengruppe um Boletus sinicus wie zum Beispiel der Satanspilz befindet sich inzwischen in der Gattung Rubroboletus.[12] Die Spezies um den Netzstieligen Hexen-Röhrling wurden in die Gattung Suillellus ausgegliedert[13][14][15] und die Arten um den Flockenstieligen Hexen-Röhrling in die Gattung Neoboletus.[16] Der Schwarzblauende Röhrling wurde in die Gattung Cyanoboletus gestellt.[17] Der Tränende Hexen-Röhrling und nahe Verwandten bilden die Gattung Exsudoporus.[18] Für den Ochsen-Röhrling und Verwandte wurde die Gattung Imperator aufgestellt.[19] Die Gattung Boletus s. str. umfasst heute nur noch die Steinpilze.
Die Gattung Boletus gehört, da Typusgattung, zur Familie der Boletaceae (Steinpilzverwandte, auch als Dickröhrlingsverwandte bezeichnet). Innerhalb der Boletaceae bilden die Steinpilze zusammen mit den Gattungen Afroboletus, Hortiboletus, Imleria, Notholepiota, Porphyrellus, Gallenröhrlinge (Tylopilus), Strobilomyces, Xanthoconium, Rotfußröhrlinge (Xerocomellus) einen eigenen Verwandtschaftskreis.[20]
Arten der Gattung Boletus wie beispielsweise der Fichten-Steinpilz sind als sehr beliebte Speisepilze bekannt.
Die Steinpilze (Boletus) sind eine Gattung aus der Familie der Dickröhrlingsverwandten (Boletaceae).
Unter dem Gattungsnamen Dickröhrlinge wurden früher einige größere Röhrlinge zu Boletus gezählt. In jüngerer Zeit wurden von den Dickröhrlingen neue Gattungen abgetrennt und viele Arten ausgegliedert, sodass nur die Steinpilze noch Teil der Gattung sind.
Die Bezeichnung Steinpilz rührt daher, dass das Fleisch fester ist als das der meisten anderen Pilze.
Die Typusart ist der Gemeine Steinpilz (Boletus edulis).
U Sprugnolu (o Sprignolu) hè un tipu di funzu chì currispondi a u genaru boletus è a sezzioni edules. Frà mezu à i spugnola, si pò mintuvà: u capineru, u muchjinu.
I sprugnola sò cumuni in Corsica.
U Sprugnolu (o Sprignolu) hè un tipu di funzu chì currispondi a u genaru boletus è a sezzioni edules. Frà mezu à i spugnola, si pò mintuvà: u capineru, u muchjinu.
Имә́н гөмбәләре́ - болетчалар семьялыгы гөмбәләренең берничә төре. Күп өлеше Европада, шулай ук Төньяк Америкада таралган. ТР территориясендә зәйтүн-көрән имән гөмбәләре яисә имән гөмбәсе (Boletus luridus) һәм тимгелле имән гөмбәләре (Boletus erytropus) очрый.
Яфраклы урманнарда, имән астында үсәләр. Эшләпәсе зәйтүн-көрән төстә, диаметры 5-20 см, калын итле, эшләпәнең өсте шома, коры. Йомшагы лимондай сары, сынган урыны зәңгәрләнә, хуш исле һәм тәмле. Эшләпәсенең көпшәле катламы кызгылт-көрән. Споралы порошогы зәйтүн төсле. Сабы 7-12 см биеклектә, төбе бүлбесыман калынайган, көрән-алсу челтәр бизәкле. Тимгелле имән гөмбәләре караңгырак эшләпәсе, кызгылт таплы һәм буй-буй аксыл-сары сабы белән аерыла.
Ике төре дә ашарга яраклы, яңа җыелган һәм тозланган килеш кулланыла.
Имә́н гөмбәләре́ - болетчалар семьялыгы гөмбәләренең берничә төре. Күп өлеше Европада, шулай ук Төньяк Америкада таралган. ТР территориясендә зәйтүн-көрән имән гөмбәләре яисә имән гөмбәсе (Boletus luridus) һәм тимгелле имән гөмбәләре (Boletus erytropus) очрый.
Яфраклы урманнарда, имән астында үсәләр. Эшләпәсе зәйтүн-көрән төстә, диаметры 5-20 см, калын итле, эшләпәнең өсте шома, коры. Йомшагы лимондай сары, сынган урыны зәңгәрләнә, хуш исле һәм тәмле. Эшләпәсенең көпшәле катламы кызгылт-көрән. Споралы порошогы зәйтүн төсле. Сабы 7-12 см биеклектә, төбе бүлбесыман калынайган, көрән-алсу челтәр бизәкле. Тимгелле имән гөмбәләре караңгырак эшләпәсе, кызгылт таплы һәм буй-буй аксыл-сары сабы белән аерыла.
Ике төре дә ашарга яраклы, яңа җыелган һәм тозланган килеш кулланыла.
Boletus is a genus of mushroom-producing fungi, comprising over 100 species. The genus Boletus was originally broadly defined and described by Carl Linnaeus in 1753, essentially containing all fungi with hymenial pores instead of gills. Since then, other genera have been defined gradually, such as Tylopilus by Petter Adolf Karsten in 1881, and old names such as Leccinum have been resurrected or redefined. Some mushrooms listed in older books as members of the genus have now been placed in separate genera. These include such as Boletus scaber, now Leccinum scabrum, Tylopilus felleus, Chalciporus piperatus and Suillus luteus. Most boletes have been found to be ectomycorrhizal fungi, which means that they form a mutualistic relationship with the roots system of certain kinds of plants.[3] More recently, Boletus has been found to be massively polyphyletic, with only a small percentage of the over 300 species that have been assigned to Boletus actually belonging there and necessitating the description and resurrection of many more genera.[2][4][5][6]
The name is derived from the Latin term bōlētus 'mushroom' from the Ancient Greek βωλίτης, bōlitēs,[7] ultimately from βῶλος, bōlos 'lump' or 'clod'.[8] However, the βωλίτης of Galen is thought to have been the much prized Amanita caesarea.[9]
source:[10]
The genus Boletus contains many members which are edible, such as Boletus edulis, Boletus aereus and Boletus barrowsii.
Boletes with red pores may be toxic.[11]
Boletus is a genus of mushroom-producing fungi, comprising over 100 species. The genus Boletus was originally broadly defined and described by Carl Linnaeus in 1753, essentially containing all fungi with hymenial pores instead of gills. Since then, other genera have been defined gradually, such as Tylopilus by Petter Adolf Karsten in 1881, and old names such as Leccinum have been resurrected or redefined. Some mushrooms listed in older books as members of the genus have now been placed in separate genera. These include such as Boletus scaber, now Leccinum scabrum, Tylopilus felleus, Chalciporus piperatus and Suillus luteus. Most boletes have been found to be ectomycorrhizal fungi, which means that they form a mutualistic relationship with the roots system of certain kinds of plants. More recently, Boletus has been found to be massively polyphyletic, with only a small percentage of the over 300 species that have been assigned to Boletus actually belonging there and necessitating the description and resurrection of many more genera.
The name is derived from the Latin term bōlētus 'mushroom' from the Ancient Greek βωλίτης, bōlitēs, ultimately from βῶλος, bōlos 'lump' or 'clod'. However, the βωλίτης of Galen is thought to have been the much prized Amanita caesarea.
Boletus estas genro de fungoj de la familio Boletaceae.
Boletus estas malofta scienca nomo kiu estas vere latina. Por la romianoj ĝi signifis verŝajne Amanita caesarea.
En tiu ĉi artikolo estas uzita traduko de teksto el la artikolo Boletus en la franca Vikipedio.
Boletus estas genro de fungoj de la familio Boletaceae.
Boletus es un género de hongos, que incluye aproximadamente 300 especies.[1] Este género fue definido y descrito originalmente por Elias Magnus Fries en 1821, agrupando a todos los hongos que presentan himenio con poros. Posteriormente fueron definiéndose otros géneros cuyas especies incluían esta característica, como Tylopilus, descrito por Petter Adolf Karsten en 1881. Asimismo, se readoptaron o redefinieron géneros ya en desuso, como Leccinum.
Algunas de las especies que antiguamente se clasificaban en este taxón han sido posteriormente ubicadas en otros géneros, como ocurre con las especies Leccinum scabrum, Tylopilus felleus, Chalciporus piperatus o Suillus luteus.
El nombre del género deriva del latín bōlētus, "seta", y del griego antiguo βωλιτης,[2] que proviene a su vez de bōlos/βωλος, "bulto" o "montón".[3] Galeno de Pérgamo (130-200) mencionaba en sus escritos a los βωλιτης, aunque se piensa que hacía referencia a la apreciada Amanita caesarea, que no está relacionada con el género Boletus.[4]
Muchas especies del género Boletus son comestibles y apreciados en gastronomía, siendo la más conocida Boletus edulis. También son recolectados para el consumo las setas de B. badius, B. aereus y otras especies, también muy apreciadas como Boletus reticulatus o aestivalis y Boletus pinophilus. Otras, como B. calopus, tienen sabor amargo o desagradable y no se consideran hongos comestibles.
Algunas guías de hongos recomiendan evitar todos los Boletus que presentan poros rojizos, sin embargo B. erythropus y B. luridus son comestibles después de ser convenientemente cocidos.
La ingesta de hongos venenosos a menudo produce síntomas gastrointestinales. En el género Boletus se ha aislado una glicoproteína citotóxica llamada bolesatina. En 2007, se encontró un componente similar —llamado, en inglés, bolevenine—, en la especie venenosa Neoboletus venenatus, de China.[5] Se han documentado muertes por ingesta de Boletus pulcherrimus. En 1994, una pareja desarrolló síntomas gastrointestinales después de comer setas de esta especie, falleciendo el marido. La autopsia reveló infarto intestinal.[6] Boletus satanas también tiene mala fama como hongo venenoso, aunque no se conocen casos de muerte a causa de su consumo. También se ha aislado muscarina en algunas especies, aunque su cantidad es farmacológicamente insignificante y solo causa síntomas menores.[6]
Boletus es un género de hongos, que incluye aproximadamente 300 especies. Este género fue definido y descrito originalmente por Elias Magnus Fries en 1821, agrupando a todos los hongos que presentan himenio con poros. Posteriormente fueron definiéndose otros géneros cuyas especies incluían esta característica, como Tylopilus, descrito por Petter Adolf Karsten en 1881. Asimismo, se readoptaron o redefinieron géneros ya en desuso, como Leccinum.
Algunas de las especies que antiguamente se clasificaban en este taxón han sido posteriormente ubicadas en otros géneros, como ocurre con las especies Leccinum scabrum, Tylopilus felleus, Chalciporus piperatus o Suillus luteus.
El nombre del género deriva del latín bōlētus, "seta", y del griego antiguo βωλιτης, que proviene a su vez de bōlos/βωλος, "bulto" o "montón". Galeno de Pérgamo (130-200) mencionaba en sus escritos a los βωλιτης, aunque se piensa que hacía referencia a la apreciada Amanita caesarea, que no está relacionada con el género Boletus.
Kivipuravik (Boletus) on puravikulaadsete seltsi puravikuliste sugukonda kuuluv seente perekond.
Teaduslikult kirjeldas seda perekonda esimesena rootsi mükoloog ja botaanik Elias Magnus Fries 1821. Esialgu arvas ta sinna kõik seened, mille kübara alaküljel on torukesed. Sellest ajast on kirjeldatud hulk teisigi perekondi, mis on kivipuraviku perekonnast eraldatud.
Perekonna nimi, ladinakeelne sõna Boletus tähendab 'seen'. See on laenatud vanakreeka sõnast βωλιτης, mis omakorda pärineb sõnast βωλος 'klomp, kamakas'. Kuid näiteks Galenos kasutas sõna boletus tähenduses Amanita caesarea, mis tänapäeval arvatakse kärbseseente perekonda.
Kivipuravikud on paksud ja lihakad, jalg on enamasti jäme ja nuiakujuline, jala läbimõõt kuni 8 cm[1]. Mõhkjat jalga katab võrkjas tekstuur. Erandlik on vaid punajalg-kivipuravik, kelle jalga katavad tihedad tumepunased peened soomused[2]. Kübar on kumer, tavaliselt paljas ja kuiv, mõnel liigil kleepuv.
Kübara läbimõõt võib olla kuni 30 cm[1]. Alaküljel on svammi meenutav torukeste kiht, mille värvus varieerub valkjast kollaseni (punakani)[1]. Seeneliha värvub lõikepinnal siniseks või rohekaks.
Mitu liiki kivipuravikke moodustavad mükoriisat laialehiste puudega, eriti tammega, ja on lubjalembesed, seetõttu on nad meil enam levinud Põhja- ja Lääne-Eestis ning läänesaartel. Neli liiki on II kategooria riikliku kaitse all, need on Fechtneri, mõru, kollane ja punajalg-kivipuravik [2]. Eesti punasesse raamatusse on lisaks neile kantud veel mõhk-, saatana- ja kuld-kivipuravik[2]. Punasesse raamatusse kuuluvate liikide viljakehade korjamine on taunitav, kaitsealuste liikide korjamine aga keelatud.
Paljud kivipuravikud on söödavad ja maitsvad. Selles osas on kõige tuntum harilik kivipuravik, kuid ka näiteks Boletus badius ja Boletus aereus. Kuid leidub ka kibedaid ja söödamatuid liike, näiteks mõhk-kivipuravik. Üksikud on koguni mürgised. Saatana-kivipuravikku on kaua peetud mürgiseks, kuigi veel keegi pole surnud saatana-kivipuraviku söömise kätte. Siiski on parem teda mitte süüa. Mõni kokaraamat soovitab mitte süüa selliseid kivipuravikke, mis on kübara alt kaetud punaste pooridega, kuid ometigi leidub sellistegi seas liike, näiteks tamme- ja punajalg-kivipuravik, mis pärast kupatamist süüa kõlbavad.
Mürgistest kivipuravikest on eraldatud glükoproteiinide hulka kuuluv bolesatiin ja sellele lähedane aine boleveniin, mis mõlemad on nimetatud kivipuraviku ladinakeelse nime järgi.
Eestis esineb kokku 18 liiki kivipuravikke[1]. Maailmas leidub kivipuravikke sadakond liiki.
Kivipuravik (Boletus) on puravikulaadsete seltsi puravikuliste sugukonda kuuluv seente perekond.
Teaduslikult kirjeldas seda perekonda esimesena rootsi mükoloog ja botaanik Elias Magnus Fries 1821. Esialgu arvas ta sinna kõik seened, mille kübara alaküljel on torukesed. Sellest ajast on kirjeldatud hulk teisigi perekondi, mis on kivipuraviku perekonnast eraldatud.
Perekonna nimi, ladinakeelne sõna Boletus tähendab 'seen'. See on laenatud vanakreeka sõnast βωλιτης, mis omakorda pärineb sõnast βωλος 'klomp, kamakas'. Kuid näiteks Galenos kasutas sõna boletus tähenduses Amanita caesarea, mis tänapäeval arvatakse kärbseseente perekonda.
Kivipuravikud on paksud ja lihakad, jalg on enamasti jäme ja nuiakujuline, jala läbimõõt kuni 8 cm. Mõhkjat jalga katab võrkjas tekstuur. Erandlik on vaid punajalg-kivipuravik, kelle jalga katavad tihedad tumepunased peened soomused. Kübar on kumer, tavaliselt paljas ja kuiv, mõnel liigil kleepuv.
Kübara läbimõõt võib olla kuni 30 cm. Alaküljel on svammi meenutav torukeste kiht, mille värvus varieerub valkjast kollaseni (punakani). Seeneliha värvub lõikepinnal siniseks või rohekaks.
Mitu liiki kivipuravikke moodustavad mükoriisat laialehiste puudega, eriti tammega, ja on lubjalembesed, seetõttu on nad meil enam levinud Põhja- ja Lääne-Eestis ning läänesaartel. Neli liiki on II kategooria riikliku kaitse all, need on Fechtneri, mõru, kollane ja punajalg-kivipuravik . Eesti punasesse raamatusse on lisaks neile kantud veel mõhk-, saatana- ja kuld-kivipuravik. Punasesse raamatusse kuuluvate liikide viljakehade korjamine on taunitav, kaitsealuste liikide korjamine aga keelatud.
Paljud kivipuravikud on söödavad ja maitsvad. Selles osas on kõige tuntum harilik kivipuravik, kuid ka näiteks Boletus badius ja Boletus aereus. Kuid leidub ka kibedaid ja söödamatuid liike, näiteks mõhk-kivipuravik. Üksikud on koguni mürgised. Saatana-kivipuravikku on kaua peetud mürgiseks, kuigi veel keegi pole surnud saatana-kivipuraviku söömise kätte. Siiski on parem teda mitte süüa. Mõni kokaraamat soovitab mitte süüa selliseid kivipuravikke, mis on kübara alt kaetud punaste pooridega, kuid ometigi leidub sellistegi seas liike, näiteks tamme- ja punajalg-kivipuravik, mis pärast kupatamist süüa kõlbavad.
Mürgistest kivipuravikest on eraldatud glükoproteiinide hulka kuuluv bolesatiin ja sellele lähedane aine boleveniin, mis mõlemad on nimetatud kivipuraviku ladinakeelse nime järgi.
Eestis esineb kokku 18 liiki kivipuravikke. Maailmas leidub kivipuravikke sadakond liiki.
Boletus onddo basidiomikotoen genero bat da zeinak 300 espezie barneratzen dituen gaur egun. Genero hau Boletaceae familian kokatzen da, Boletales ordenaren barruan eta Agaricomycetes klasean. Boletaceae familiako genero tipoa da. Familia honetako onddoak pileo eta estipedunak dira eta himenoforoa poroduna izaten da gehienetan. Gainera himenoforoa erraz banatzen da pileotik[1]. Ekologiari dagokiola ektomikorrizikoak dira [2] eta mundu osoan zehar agertzen dira[3].
Euskal Herrian perretxikotarako afizio handia dago eta Boletus generoko onddoak oso apreziatuak izaten dira sukaldaritzan. Besteak beste onddo beltza Boletus aereus, onddo zuria Boletus edulis eta onddo kaskabeltza Boletus pinophilus dira jasotzen diren espezie ugarienetarikoak.
Boletus generoko onddoek begi bistaz ikusgarriak diren fruitu gorputzak garatzen dituzte, hauek izaten direlarik guk jaten ditugunak. Fruitu gorputzak handiak eta konpaktuak izaten dira eta pileoa, estipea eta himenoforo poroduna daukate. Haragia sendoa da baina erraz usteltzen da eta askotan airearekin kontaktuan egoterakoan pigmentuak oxidatu egiten dira eta kolore aldaketa beha daiteke. Estipeari dagokiola, zentrala izaten da eta leuna, ezkatakara edo erretikulatua izan daiteke[4].
Pileoa
Tamaina eta forma oso aldakorrekoa da, onddo espezie berdinean ere garapen fasearen arabera ezberdina izan daitekeelarik. Formari dagokiola, hasieran hemisferikoa izaten da eta heldutasunean lau-ahurra. Trinkotasuna ere aldakorra izaten da heldutasun mailaren arabera, gaztetan konpaktua izaten da eta heldutasunean biguna eta esponjotsua. Gehienetan glabroa da[3].
Himenoforoa
Haragiaren kolorea ezaugarri oso garrantzitsua izaten da Boletus-ak ezberdintzerako orduan nahiz eta hezetasun mailaren arabera basidiokarpoaren kolorea aldatzen den. Deshidratazio egoeretan kolorea apaldu egiten da.
Boletus espezie asko moztu edo igurtzean pigmentuen oxidazioa ematen da eta ondorioz haragiak kolore urdina hartzen du[5]. Baina kolore aldaketa ez da Boletus guztietan ematen, adibidez Boletus edulis zuri mantenduko da.
Haragiaren usaina ez da oso karakteristikoa izaten nahiz eta espezie batzuk usan bereizgarria daukaten, adibidez Boletus satanas-en ale helduek usain desatsegina daukate[4].
Estipea
Zentrala da eta tamaina aldakorrekoa, espezie batzuetan estipearen diametroa pileoarena baino handiagoa izaten adibidez onddoak gazteak direnean (B. edulis eta B. aereus). Estipearen forma ez da ezaugarri konstante bat izaten nahiz eta askotan klabiformea den. Konsistentziari dagokiola fibrotsua izaten da eta ez hutsa.
Estipearen apaindurak oso garrantzitsuak dira ezaugarri taxonomiko moduan (leuna, puntuduna, eskamotsua, erretikulatua...)[4]
Himenoforoan elementu ezberdinak daude sailkapen taxonomikoa egiteko baliagarriak izan daitezkeneak. Genero honetako onddoen basidioei dagokienez, forma klabiformea daukate eta normalean lau esterigma aurkezten dituzte, nahiz eta batzuetan bi esterigma edo bakarra izan dezaketen, B. edulis moduan. Hortaz, ez dira taxonomikoki oso erabilgarriak.
Basidioetatik esporak sortzen dira eta forma zein tamaina aldakorrekoak dira, gehienetan fusiformeak izanik eta sargune subhilarra aurkezten dute. Oro har pareta lodi samarra eta leuna izaten dute eta kolore okre-marroia daukate. Hau dela eta Boletus-en espora-jalkina marroi-oliba kolorekoa izaten da.
Azkenik basidioen artean elementu antzuak kokatzea ohikoa izaten da, hauek zistidio izenarekin ezagutzen dira eta hezetasuna mantentzen laguntzen dute, esporen dispertsioan eta organo eskretatzaile modura ere funtzionatzen dute. Forma nahiko antzekoa izaten da Boletus guztietan eta hori dela eta ez dira ezaugarri taxonomiko moduan erabiltzen[4].
Ipar hemisferioan oso ohikoak dira Europan, Asian eta Ipar Amerikan. Aldiz, hego hemisferioan ez dira naturalki hazten, baina Afrika hegoaldean, Australian eta Zelanda Berrian aurkitu daitezke izan ere bertako ekosistemetan sartu izan dira. Klima epeletan ohikoak dira eta klima mediterranearrean ere azaltzen dira.
Ektomikorrizak garatzen dituzte eta espezie batzuen kasuan nahiko espezifikoak izaten dira. Adibidez Boletus aereus espeziak Quercus espezieekin soilik sortuko dituzte. B.edulis-ek aldiz konifera eta hostozabalekin.
Lurzoruaren ezaugarriak ere garrantzitsuak dira Boletus-entzat. Lurzoru basofiloetan Boletus torosus, B. rubrosanguineus, B.satanas, B. radicans etb agertuko dira eta azidofiloetan adibidez B.edulis[4].
Fenologiaren aldetik, udaberri hasieratik negu hasierara emango dituzte fruitu gorputzak, euri kopuru eta maiztasunaren arabera arinago edo beranduago fruktifikatuko dutelarik. Udazkenean daukate tontorra gehienek nahiz eta uda euritsua izan bada, urtaro bukaeran onddoak ikus ditzakegu. B. aestivalis apur bat ezberdinagoa da izan ere gainerako Boletus-ak baino hilabete lehenago hasiko da fruktifikatzen, ekaina-uztaila inguruan hain zuzen ere[6].
Jangarriak diren Boletus espezieen artean kalitate handiko onddoak dira B.edulis eta B.aereus adibidez. Espezie batzuk soilik jan daitezke sukaldatu ostean, adibidez Boletus erythropus[2].
Jateko oso apreziatua da eta gaztainondo, arte eta haritzak bezalako hostozabalek osaturiko basoetan agertzen da.
Pileoa kolore arre eta ilunekoa da, brontze ukituekin, ia beltza ere izan daitekelarik. Himenoforoak kolorea zuria izaten du gaztetan eta heldu ahala horitu egiten da. Haragia aldiz, kolore zurikoa da eta moztean ez da urdintzen.
Estipeari dagokiola, lodia eta mardula da, kolore marroi argikoa edo pileoaren kolore bedineko eta erretikulu marroia du[7].
Oso apreziatua da sukaldaritzan eta antzekotasun handia duen B.aereus-ekin konfunditu daiteke. Onddo kaskabeltzaren pileoa gorrixkagoa da eta urteekin poroek zein estipeak kolore marroia hartzen dute. B.edulis-ek aldiz, pileoa lirdingatsua izaten du.
Hostozabal zein konifero basoetan ohikoa izaten da[7].
Onddo zuriaren usaina oso atsegina da eta zaporea hurrek dutenaren antzekoa. Txapelaren kolorea marroi kolorekoa izaten da, kutikula distiratsua dauka eta egun hezeetan likatsua bihurtzen da. Hodien eta poroen kolorea berdina da, hasieran zuriak eta gero gris-horixkak, eta ez dira urdintzen ukitzean.
Estipearen oinarria gaztetan oso lodia izaten da, baina denborarekin zilindrikoa bihurtzen da. Zuria da eta orbain marroiak dauzka. Goiko aldean erretikulu ahula dauka.
Hostozabalez zein koniferez osaturiko basoetan agertzen da[7].
B.edulis-ekiko antzekotasun oso handia dauka, baina udako onddo zuriaren pileoa apur bat gorritzen da eta kutikula sikua izaten da. Aldiz, B.edulis ez da gorritzen eta lirdingatsua da. Haragia zuria da ez zaio kolorea aldatzen.
Estipeari dagokiola sendoa eta zilindrikoa da, eta luzeera osoan kolore marroiko erretikulu ikusgarria izaten du.
Hostozabalez osatutako basoetan agertzen da, nahiz eta noizbehinka konifero-basoetan ere azaltzen den[7].
Jateko ona da nahiz eta ondo sukaldatu egin behar den izan ere, osagai toxikoak dauzka eta gordinik ez jatea gomendatzen da. Usain gutxi dauka baina zapore goxoa.
Pileoa lehorra da eta kolore marroi-ilun edo marroi-beltzekoa. Poroen kolorea aldiz, gorri-purpura izaten da tuboak horiak izan arren eta poro tamaina nahiko txikia da. Haragiak airearekin kontaktuan jartzean kolore urdina hartzen du.
Estipea zilindrikoa da, oinarrirantz zabaltzen delarik. Horia da eta pikor gorrixkak ditu eta ukitzean erraz urdintzen/iluntzen da. Hankaren beheko aldean kolore gorri-ardotsua duen B. queletii eta txapel gorria daukan B. dupainii espeziekin konfunditu daiteke.
Hostozabal erorkorrez osatutako basoetan zein hosto-iraunkorrekoetan aurki daiteke[7].
Ez da oso apreziatua jateko eta denbora luzean sukaldatu beharra dago. Usain goxo eta zapore azido samarra dauka.
Himenoforoaren tutuak kolore horikoak dira eta poroak hasieran gorri-horixkak izaten dira gero odol-kolorekoak bilakatzen direlarik. Poroen tamaina nahiko txikia da eta ukitu bezain laster urdintzen dira.
Estipeari dagokiola, laua eta erretikulurik gabekoa eta zilindrikoa da. Goiko parteak kolore hori bizia dauka eta beheko aldean erremolatxa-gorri kolore bereizgarria hartzen du.
Hostozabal eta konifero basoetan ohikoa da[7].
Euskal Herrian ezagutzen den Boletus espezie toxikoa da.Usan desatsegina daukan onddoa da, digestio aparatuan arazoak sortzen dituelarik, ez da oso ohikoa izaten basoetan.
Kutikula leuna gris edo zuri zikina edota berde-oliba kolorekoa da. Hodiak hasieran horiak dira eta zahartzerakoan hori berdeak. Poroak hasieran horiak izaten dira ere baina heldutasunean kolore laranja gorriak edo odol kolorekoak, ukitzerakoan urdindu egiten dira. Estipea motza eta oso zabaldua da, gaztea denean tonu horixka du eta erdialdea gorria, zahartzerakoan kolore gorria nagusitzen da eta sare gorri batez apaindua azaltzen da. Mamia zuria da tonu horiekin eta ebakitzean apur bat urdintzen da.
Uda-udazkenean fruktifikatzen du hostozabaleko basoetan, bereziki Quercus generoko zuhaitzekin elkartuta dago[7].
Boletus onddo basidiomikotoen genero bat da zeinak 300 espezie barneratzen dituen gaur egun. Genero hau Boletaceae familian kokatzen da, Boletales ordenaren barruan eta Agaricomycetes klasean. Boletaceae familiako genero tipoa da. Familia honetako onddoak pileo eta estipedunak dira eta himenoforoa poroduna izaten da gehienetan. Gainera himenoforoa erraz banatzen da pileotik[1]. Ekologiari dagokiola ektomikorrizikoak dira [2] eta mundu osoan zehar agertzen dira[3].
Euskal Herrian perretxikotarako afizio handia dago eta Boletus generoko onddoak oso apreziatuak izaten dira sukaldaritzan. Besteak beste onddo beltza Boletus aereus, onddo zuria Boletus edulis eta onddo kaskabeltza Boletus pinophilus dira jasotzen diren espezie ugarienetarikoak.
Kivitatit (Boletus) on tattien suku, johon kuuluu joukko arvostetuimpia ruokasieniä, mutta myös myrkyllisiä vaikkakin Suomessa hyvin harvinaisia sieniä. Sukuun kuuluu yhteensä yli sata lajia. Ne ovat paksujalkaisia, massiivisia sieniä, joiden malto on kiinteää ja murtuu lohkeamalla, eikä repeydy kuiduiksi. Nuorten yksilöiden lakki on kupera, vanhempien laakeampi. Niiden jalassa ei ole pieniä tupsuja tai nyppylöitä, toisin kuin esimerkiksi lehmäntattien suvulla.[2]
Kivitatit (Boletus) on tattien suku, johon kuuluu joukko arvostetuimpia ruokasieniä, mutta myös myrkyllisiä vaikkakin Suomessa hyvin harvinaisia sieniä. Sukuun kuuluu yhteensä yli sata lajia. Ne ovat paksujalkaisia, massiivisia sieniä, joiden malto on kiinteää ja murtuu lohkeamalla, eikä repeydy kuiduiksi. Nuorten yksilöiden lakki on kupera, vanhempien laakeampi. Niiden jalassa ei ole pieniä tupsuja tai nyppylöitä, toisin kuin esimerkiksi lehmäntattien suvulla.
Boletus est un genre de champignons basidiomycètes de la famille des Boletaceae. C'est le genre type de cette famille caractérisée par des tubes sous le chapeau. Il est la référence de la silhouette boletoïde : un pied ventru et un chapeau en forme de coussin. Les bolets dérivent tous d'un ancêtre commun et se sont répartis dans l'Amérique du Nord (Néarctique) et l'Europe et l'Asie Paléarctique et récemment en Afrique du Sud et en Australie.
Le nom du genre est dérivé du mot latin bōlētus, « champignon » qui dérive à son tour du grec ancien βωλίτης, « champignon terrestre »[1]. Ce dernier mot dérive de βῶλος, bolos, signifiant « motte de terre » et, métaphoriquement, champignon[2].
C'est un des rares taxons avec Tuber, et peut-être Amanita, dont le nom scientifique est un véritable mot latin. Le βωλίτης de Galien, comme les cèpes des écrivains latins comme Martial, Sénèque et Pétrone[3] sont souvent identifiés comme correspondant au plus prisé Amanita caesarea[4].
Le mot est passé en français, « bolet », pour les champignons à tubes et notamment leurs espèces les plus nobles : les cèpes. En catalan, un bolet signifie tout simplement « un champignon »
C'est donc tout naturellement que les premiers mycologues, pour la plupart francophones, l'ont repris pour désigner un vaste genre de champignons non lamellés qui couvrait au début du XIXe siècle quasiment tout ce qu'on appelle aujourd'hui les Boletaceae, voire d'autres boletales et même des polyporales.
Les bolets présentent les caractéristiques typiques des champignons boletoïdes : jeunes, ils ressemblent à un "bouchon de champagne" et, à l'état adulte, ils présentent une silhouette avec un chapeau convexe, souvent épais et en forme de coussin : ils sont dits pulvinés. Ils ont tous une surface comme une éponge sous le chapeau constituée de tubes au lieu de lames comme chez les champignons de Paris. Ces tubes ont une variété de couleurs comme le rouge, le blanc, le marron le gris et le vert olive quand ils vieillissent. La marge ou bord du chapeau est enroulée. Ils ont pied ventru ou en forme de massue, il est parfois recouvert d'un réseau de mailles: ils sont dits réticulés. Certains, lorsqu'ils sont blessés, rongés par les limaces ou sous la coupe, sont cyanescents et plus rarement nigrescents. Ils peuvent aussi développer une saveur amère ou poivrée et s'ils restent comestibles, ils sont immangeables. De très rares espèces sont toxiques.
Pied ventru,
réseau de mailles,
dit réticulé
Boletus erythropus,
tubes rouges,
et cyanescent
Le genre Boletus contient de nombreuses espèces qui sont comestibles et savoureuses et plus particulièrement le groupe de Boletus edulis, les cèpes de Bordeaux, y compris Boletus aereus (Bolet bronzé) et Boletus pinophilus (Bolet des pins), bien que beaucoup d'autres soient tout aussi bons, comme Boletus badius.
Beaucoup de bolets, quoique non toxiques, sont néanmoins d'un goût amer, comme Boletus calopus, et par conséquent immangeables. Il semble même que la cuisson renforce l'amertume[5], un seul exemplaire pouvant gâcher une récolte. Il vaut donc mieux les goûter en cas de doute. D'autres espèces sont poivrées (piquantes), comme Boletus piperatus.
Quelques bolets sont également hautement toxiques, quoique rarement mortels. C'est le cas notamment du Bolet Satan (Boletus satanas) et de ses variétés, caractérisées par un chapeau blanc et un pied rougeâtre. Quelques-uns sont amers, mais les cueilleurs de champignons recommandent souvent aux débutants de commencer par récolter des bolets, parmi lesquels les confusions mortelles sont beaucoup moins probables qu'en récoltant des champignons à lames[6].
Boletus edulis est un champignon récent[8], la diversification des Cèpes est située entre 34 Mo d'années[9] et 44 Mo d'années pendant la période géologique de l'Éocène[10], la différenciation entre agaricales et boletales étant datée entre 139 Mo et 178 Mo d'années.
Dans une importante étude en 2010[8], apparaissent les nouveaux clades des edulis sensu lato et le clade des edulis sensu stricto. L'étude précise aussi la situation de toute une série de variétés deviennent des espèces spécifiques: quatre nouvelles espèces dans le sud de la Chine[11], en Corée, aux Philippines et en Amérique centrale. L'étude précise aussi qu'un spécimen de Boletus variipes récolté aux Philippines est défini comme le plus récent ancêtre commun commun[12] du groupe edulis et conclut à l'origine paléotropicale probable de la symbiose ectomycorhizienne. Enfin, cette étude révèle aussi une grande diversité mondiale quant à la distribution des espèces: en effet deux nouveaux taxons sont découverts en Thaïlande, Boletus obtextiporus sp. nov. et en Australie le Boletus inferiboletus sp. nov., devient le seul bolet de l'hémisphère Sud, d'où son nom d'inferi, confirmant l'extension intercontinentale et leur connexion phylogénétique ancienne avec le reste du groupe edulis. L'origine paléotropicale du groupe semble se confirmer.
Une analyse moléculaire[13] montre que les bolets dérivent tous d'un ancêtre commun et que les Boletales sont un clade distinct des Agaricales.
Cette classification phylogénétique, grâce à l'analyse moléculaire, confirme Boletus edulis dans le clade des boletales, mais le révèle plus proche de Porphyrellus porphyrosporus ou de Strobylomyces flocoppus que de Boletus satanas. Il est également fort proche de Paxilus involutus. Chez Boletus edulis en Europe, quelques clades se précisent[14].
Phylogramme simplifié de la position des clades edule sensus lato & sensu stricto et du Cèpe de Bordeaux :
Il est très probable que les nouvelles recherches, comme pour Amanita muscaria[15], démontrent l'évidence d'une forte structure phylogéographique inter et intra-continentale dans les edulis de l'hémisphère nord. Les cèpes d'Amérique, Boletus chippewaensis quasi semblables morphologiquement et confirmés comme une espèce à part entière du groupe edulis strictu senso[16], Boletus roodii (…)[17], Boletus subcaerulescens dont la cuticule est fortement plissée et alvéolée, Boletus auriflammeus, ou encore Boletus gertrudiae qui sont dès lors confirmées comme de nouvelles espèces et pas seulement des variétés. Boletus Persoonii (Bon 1998), appelé Boletus edulis var. alba est devenu, lui aussi une espèce à part entière.
Si les mycologues avaient déjà subodoré l'existence d'un groupe ou de plusieurs sections en analysant les nombreuses variétés de Boletus edulis, les dernières recherches phylogénétiques ont démontré que Boletus edulis n'est pas une seule espèce avec des variétés locales, mais plusieurs espèces qui forment au moins cinq clades, "groupes" ou "sections" des edulis sensu lato (ou encore "clade des porcini", et en français "clade des cèpes"), selon les appellations des classifications phylogénique ou classique. Certaines publications parlaient déjà de la section edules[18], L'un de ces clades est celui d'edulis sensu stricto. C'est l'un des champignons les plus récents de l'évolution puisqu'il trouve son origine dans l'Éocène, époque géologique qui voit l’émergence des premiers mammifères modernes et dont la fin est marquée par une extinction massive qui est peut-être liée à l’impact d’une météorite en Sibérie. La division des ordres des boletales et des agaricales étant placée une centaine de millions d'années plus tôt. De nouveaux taxons antérieurs, découverts récemment découvert aux Philippines, permettent d'envisager l'origine paléotropicale du groupe des edulis.
Le groupe des edulis est largement distribué dans l'hémisphère Nord à travers l'Europe. Les autres espèces proches et autres variétés s'observent en Asie et en Amérique du Nord. Boletus edulis ne pousse pas naturellement dans l'hémisphère Sud, sauf une nouvelle espèce découverte récemment en Australie, mais certaines variétés ont été involontairement introduites en Afrique australe, en Australie et en Nouvelle-Zélande par les plantations de pinèdes d'espèces européennes ou nord-américaines.
Le clade edulis sensu lato, "clade des porcini" ou "clade des cèpes" est divisé en cinq clades, dont celui des edulis sensu stricto et un nouveau, celui du Yunnan, précisant la genèse des espèces et considérant Boletus variipes au Costa Rica comme l'ancêtre commun de tous les cèpes (MRCA[12]), avec une nouvelle espèce découverte aux Philippines. Actuellement seul Boletus grandedulis de Californie et Boletus arenarius de la Forêt-Noire du Bade-Wurtemberg ne sont pas encore situés[19]
Boletus edulis pousse dans les forêts de feuillus et les plantations de certains conifères, formant des associations symbiotiques ou mycorhizes. Son mycélium produit des sporophores, (stipe et hyménophore, pied et chapeau), au-dessus du sol à la fin de l'été et en automne.
Boletus edulis et ses nombreuses variétés classiques qui sont maintenant réparties par la phylogénétique en une quinzaine d'espèces, sont d'excellents champignons comestibles, très appréciés dans les cuisines de nombreux pays. Cuits en un quart d'heure, généralement préparés et consommés nature, agrémentés d'herbes et d'épices, ils sont intégrés avec bonheur dans les soupes, les pâtes, les sauces de gibier ou encore le risotto où les Italiens l'appellent porcini.
C'est l'un des rares champignons que l'on peut consommer crus. Il contient un nombre important de substances nutritives, incluant acides aminés, minéraux et antioxydants, et peut se révéler une source de vitamine D2 indispensable aux végétaliens et végétariens lui conférant une excellente valeur nutritionnelle.
Le commerce de Boletus edulis et des espèces proches, Boletus aereus, Boletus aestivalis, Boletus pinophilus, Boletus reticulatus et plus rarement Boletus mamorensis, souvent associées et commercialisées en France sous le nom normalisé de Cèpes, approche les 100 000 tonnes et s'est développé avec les pays de l'Est depuis la chute du rideau de fer, et l'Italie a parfois complété ses bolets porcini séchés avec des champignons d'origine chinoise.
Certaines études suggèrent que des composantes inconnues de la microflore du sol pourraient être nécessaires pour pouvoir cultiver Boletus edulis dont la culture industrielle n'a pas pu être mise au point. La recherche démontre que c'est un choc thermique qui déclenche le développement du sporophore et qu'il ne pousse qu'entre 10 et 20 °C avec une pluviométrie importante.
Le développement du clade des edulis sensu stricto[8] tend a préciser que deux branches ou clades se sont développés autour d'un ancêtre commun et que de nombreuses variétés sont de facto des espèces à part entière. Si l'on admet l'hypothèse d'une origine tropicale du clade des edulis, on peut également conclure que certaines espèces se sont adaptées et modifiées des deux côtés des Alpes, mycorhizant avec le genre Pinus, tandis que d'autres se sont acclimatées ou ont modifié leur mycorhize avec d'autres espèces d'arbres vers le nord avec le genre Betula ou encore antérieurement vers le sud, comme Boletus aereus et précédemment Boletus mamorensis avec l'espèce de chêne méditerranéen Quercus suber.
Classification phylogénétique des Boletus et leur situation dans les régions biogéographiques terrestres.
Le genre Boletus a été par la suite progressivement dépouillé au profit des Suillus, Leccinum et d'une vingtaine d'autres nouveaux genres. Il est maintenant limité aux espèces les plus massives, à l'instar de son espèce-type, Boletus edulis.
Selon certains auteurs, il y aurait plus de 300 espèces de bolets.
Boletus est un genre de champignons basidiomycètes de la famille des Boletaceae. C'est le genre type de cette famille caractérisée par des tubes sous le chapeau. Il est la référence de la silhouette boletoïde : un pied ventru et un chapeau en forme de coussin. Les bolets dérivent tous d'un ancêtre commun et se sont répartis dans l'Amérique du Nord (Néarctique) et l'Europe et l'Asie Paléarctique et récemment en Afrique du Sud et en Australie.
Os boletos[1] ou andoas[2] son cogomelos do xénero Boletus , que inclúe máis de 100 especies. Este xénero foi definido e descrito orixinalmente por Elias Magnus Fries en 1821, agrupando a todos os fungos que presentan himenio con poros. Posteriormente foron definíndose outros xéneros cuxas especies incluían esta característica, como Tylopilus, descrito por Petter Adolf Karsten en 1881. Así mesmo, readoptáronse ou redefiníronse xéneros xa en desuso, coma Leccinum. Moitas veces o termo boleto emprégase para dar nome a todos os cogomelos comestíbeis da división Basidiomycota[3] e Ascomycota. Mentres os cogomelos velenosos son coñecidos coma pans de becha ou cacaforras.
Algunhas das especies que outrora se clasificaban neste taxon foron posteriormente situadas noutros xéneros, como ocorre coas especies Leccinum scabrum, Tylopilus felleus, Chalciporus piperatus ou Suillus luteus (Andoa anelada).
O nome do xénero deriva do latín bōlētus, "cogomelo", e do grego antigo βωλιτης,[4] que provén á súa vez de bōlos/βωλος, "vulto" "morea" ou "fato".[5] Galeno de Pérgamo (130-200) mencionaba nos seus escritos aos βωλιτης, aínda que se pensa que facía referencia á apreciada raíña (Amanita caesarea), que non está ligada co xénero Boletus.[6]
O nome galego andoa è de orixe escura, mais pode vir do éuscaro onddo (boleto).
Moitas especies do xénero Boletus son comestíbeis e apreciados en gastronomía, sendo a máis coñecida Boletus edulis. Tamén son apañados para o consumo os cogomelos de andoa escura (B. badius), B. aereus e outras especies. Outras, coma B. calopus, teñen sabor amargo ou desagradábel e non se consideran fungos comestíbeis.
Algunhas guías de fungos recomendan evitar todos os Boletus que presentan poros avermellados, porén, B. erythropus e B. luridus son comestíbeis logo de seren convenientemente cociñados.
A inxesta de cogomelos velenosos a miúdo produce síntomas gastrointestinais. No xénero Boletus illouse unha glicoproteína citotóxica chamada bolesatina. En 2007, atopouse un compoñente semellante —chamado, en inglés, bolevenine—, na especie velenosa Boletus venenatus, da China.[7] Téñense documentado mortes por inxesta de Boletus pulcherrimus. En 1994, unha parella desenvolveu síntomas gastrointestinais despois de comer cogomelos desta especie, faleciendo o home. A autopsia revelou infarto intestinal.[8] O boleto de Satanás (Boletus satanas) tamén ten má fama coma fungo velenoso, aínda que non se coñecen casos de morte por mor do seu consumo. Illouse tamén muscarina nalgunhas especies, aínda que a súa cantidade é farmacoloxicamente insignificante e só causa síntomas menores.
A listaxe a seguir recolle algunhas das especies de andoas (Boletus), cunha guía tentativa de toxicidade e apetibilidade.
Os boletos ou andoas son cogomelos do xénero Boletus , que inclúe máis de 100 especies. Este xénero foi definido e descrito orixinalmente por Elias Magnus Fries en 1821, agrupando a todos os fungos que presentan himenio con poros. Posteriormente foron definíndose outros xéneros cuxas especies incluían esta característica, como Tylopilus, descrito por Petter Adolf Karsten en 1881. Así mesmo, readoptáronse ou redefiníronse xéneros xa en desuso, coma Leccinum. Moitas veces o termo boleto emprégase para dar nome a todos os cogomelos comestíbeis da división Basidiomycota e Ascomycota. Mentres os cogomelos velenosos son coñecidos coma pans de becha ou cacaforras.
Algunhas das especies que outrora se clasificaban neste taxon foron posteriormente situadas noutros xéneros, como ocorre coas especies Leccinum scabrum, Tylopilus felleus, Chalciporus piperatus ou Suillus luteus (Andoa anelada).
Boletus sp (Boletaceae) adalah jamur ini dari kelompok jamur yang memiliki stipe dan cap serta berporus pada bagian bawahnya. Permukaan atas Cap datar agak licin dan berdaging dengan diameter 6 – 10 cm, tangkai terletak di sentral dan dapat melengkung. Bagian bawah berporus dengan warna coklat keputihan. Tangkai berwarna abu-abu agak kasap.
Boletes dapat dikonsumsi manusia. Jamur ini mudah dikenali karena warna, pori-pori dan tebal batang dan topi jamur berbeda dengan yang lain. Sebagian besar spesies Boletaceae memiliki daging besar dengan Stipe yang memiliki spora berwarna kuning langsat (hijau kekuningan), kekuningan, kecoklatan, atau vinaceous (berwarna anggur merah). Pada banyak spesies, daging yang dipotong akan berubah warna menjadi biru, hasil oksidasi dari asam pulvinic, seperti variegatic, xerocomic, dan asam atrotomentinic[3]. Jamur biasanya memiliki tubular hymenophores, meskipun beberapa spesies (seperti yang di jenis Phylloporus) memiliki lamellate.
Jamur ini tumbuh pada tanah yang lembab di pinggir sungai, di kawasan hutan primer TNKS daerah Sungai Susup Kecamatan Rawas Hulu[4], Sampai saat ini belum diketahui edibilitasnya.
Pada tahun 1826, Boletaceae pertama kali dijelaskan oleh ahli botani Prancis François Fulgis Chevallier, sebagai sebuah keluarga yang berbeda dari Agaricaceae. Chevallier menyatakan ada lima jenis: Cendawan, Cladosporus (sekarang identik dengan Laetiporus[5]), Physisporus (sekarang Perenniporia[6]), Polyporus, dan Fistulina[7].
Boletus sp ditemukan di seluruh dunia, kecuali di benua Antartika dan terkenal di belahan bumi utara. Penelitian menunjukkan keragaman yang signifikan di daerah-daerah belahan bumi tropis dan selatan. Corner EJH menemukan bukti setidaknya 60 spesies berada di Singapura. Pada tahun 1972, dia menyatakan bahwa 140 spesies terdapat di Semenanjung Melayu dan Kalimantan[8].
Boletus sp (Boletaceae) adalah jamur ini dari kelompok jamur yang memiliki stipe dan cap serta berporus pada bagian bawahnya. Permukaan atas Cap datar agak licin dan berdaging dengan diameter 6 – 10 cm, tangkai terletak di sentral dan dapat melengkung. Bagian bawah berporus dengan warna coklat keputihan. Tangkai berwarna abu-abu agak kasap.
Boletes dapat dikonsumsi manusia. Jamur ini mudah dikenali karena warna, pori-pori dan tebal batang dan topi jamur berbeda dengan yang lain. Sebagian besar spesies Boletaceae memiliki daging besar dengan Stipe yang memiliki spora berwarna kuning langsat (hijau kekuningan), kekuningan, kecoklatan, atau vinaceous (berwarna anggur merah). Pada banyak spesies, daging yang dipotong akan berubah warna menjadi biru, hasil oksidasi dari asam pulvinic, seperti variegatic, xerocomic, dan asam atrotomentinic. Jamur biasanya memiliki tubular hymenophores, meskipun beberapa spesies (seperti yang di jenis Phylloporus) memiliki lamellate.
Jamur ini tumbuh pada tanah yang lembab di pinggir sungai, di kawasan hutan primer TNKS daerah Sungai Susup Kecamatan Rawas Hulu, Sampai saat ini belum diketahui edibilitasnya.
I boleti (Boletus L., 1753) costituiscono un genere di funghi basidiomiceti a tubuli della famiglia Boletaceae[1], generalmente carnosi, a pori bianchi o colorati, a volte viranti allo sfregamento, al taglio (es.: Boletus queletii) o anche al semplice contatto.
Dal greco βωλήτης o βωλίτης e dal latino bōlētus, termine che tuttavia nella Roma antica stava ad indicare l'Amanita caesarea, fungo del tutto diverso dal nostro Boletus.
La specie tipo del genere è Boletus edulis Bull. (1782), fanno parte di questo genere circa 300 specie una parte delle quali sono:
*Boletus pseudoregius
In base ad affinità morfologiche le specie appartenenti al genere Boletus sono divise in quattro sezioni di cui si riporta di seguito la chiave analitica.
1. Pori bianchi in gioventù, poi gialli, infine più o meno verdi. Gambo più o meno reticolato. Carne bianca, immutabile al taglio, soda ⇒ Edules
-- Pori mai bianchi, neanche in gioventù, ma gialli o arancio o rossi ⇒ 2
2. Pori a maturità da arancio a rossi, raramente gialli. Gambo non sempre reticolato. Carne più o meno gialla, con forte e rapido viraggio al blu ⇒ Luridi
-- Pori gialli, al massimo olivastri in maturità. Carne più o meno gialla, raramente biancastra, con viraggio più o meno debole o di media intensità (anche non virante) ⇒ 3
3. Pori gialli fin dall'inizio. Cappello più o meno colorato. Gambo con reticolo o senza. Carne più o meno gialla, più o meno mite, non sempre virante ⇒ Appendiculati
-- Pori gialli fin dall'inizio. Cappello da biancastro a più o meno pallido. Gambo reticolato. Carne da biancastra a giallina, più o meno virante, più o meno amara⇒ Calopodes
1. Cappello più o meno nero o bruno seppia ⇒ Boletus aereus
-- Cappello di colore diverso ⇒ 2
2. Cappello e gambo di colore bianco ⇒ Boletus persoonii
-- Cappello di colore diverso ⇒ 3
3. Cappello più o meno giallo ⇒Boletus citrinus
-- Cappello di colore diverso ⇒ 4
4. Cappello più o meno rossastro ⇒ 5
-- Cappello più o meno bruno ⇒ 6
5. Cappello tendente al vinoso o al ramato, gambo quasi concolore. Carne di colore vinoso sotto la cuticola ⇒ Boletus pinophilus
-- Cappello rosso tendente al bruno. Carne bianca sotto la cuticola ⇒ Boletus aestivalis (forme)
6. Cappello a colorazione uniforme, secco, più o meno feltrato⇒ Boletus aestivalis
-- Cappello a colorazione generalmente più chiara al bordo, più o meno viscido, glabro ⇒ Boletus edulis
1. Gambo con reticolo ⇒ 2
-- Gambo senza reticolo ⇒ 11
2. Cappello dal bruno ocra-olivaceo al rossastro. Reticolo più o meno grossolano ⇒ 3
-- Cappello a colori più chiari, dal biancastro-grigio al grigio bruno, al giallo, al rosa al rosso. Reticolo non grossolano ⇒ 5
3. Carne tendente al vinoso alla base del gambo e odore non particolare⇒ 4
--Carne non tendente al vinoso alla base del gambo e odore caratteristico, forte, aromatico (di vinacce) Boletus poikilochromus
4. Carne più o meno rossa sotto i tubuli, cappello di colore molto variabile, più o meno chiaro ⇒ Boletus luridus
-- Carne gialla sotto i tubuli ⇒ Boletus caucasicus
5. Cappello non virante⇒ 6
-- Cappello più o meno fortemente virante ⇒ 9
6. Cappello originariamente chiaro, biancastro-grigio e colorazione più o meno persistente nel tempo. Taglia massiccia⇒ Boletus satanas
-- Cappello originariamente chiaro, biancastro, grigio, caffellatte, ma presto a colorazione diversa, generalmente con tonalità rosa, rosse o miste col bruno ⇒ 7
7. Cappello a maturità rosso sangue e gambo con reticolo rosso su fondo rosso ⇒ Boletus rubrosanguineus
-- Cappello solo sfumato qua e là di rosa – rosso (bordo specialmente). Gambo con reticolo rosso su fondo più o meno giallo ⇒ 8
8. Cappello originariamente biancastro e reazione amiloide negativa ⇒ Boletus rhodoxanthus
-- Cappello originariamente grigio e reazione amiloide positiva ⇒ Boletus legalie
9. Carpoforo originariamente tutto giallo ⇒ 10
-- Carpoforo originariamente con tonalità rosse, almeno in pori e reticolo ⇒ Boletus rhodopurpureus
10. Carpoforo originariamente giallo botton d'oro, colore che mantiene nel tempo ⇒ Boletus xanthocyaneus
-- Carpoforo originariamente giallo e progressivamente sfumato di rosso in pori e reticolo. Cappello che assume tonalità miste ⇒ Boletus torosus
11. Cappello bruno più o meno scuro e gambo fittonante punteggiato di rosso ⇒ Boletus erythropus
-- Carpoforo diverso ⇒ 12
12. Carpoforo interamente giallo vivo ⇒ Boletus junquilleus
-- Carpoforo diverso ⇒ 13
13. Cappello vischioso rosso laccato e gambo finemente punteggiato di rosso ⇒ Boletus dupainii
-- Cappello non vischioso rosso laccato e gambo più o meno nudo ⇒14
14. Cuticola tipicamente vellutata e base del gambo rosso barbabietola ⇒ Boletus queletii
-- Cuticola più o meno glabra e base del gambo non rosso barbabietola ⇒ Boletus lupinus
1. Gambo bicolore (giallo-rosso) ⇒ Boletus calopus
-- Gambo interamente giallo ⇒ Boletus radicans
1. Gambo privo di reticolo ⇒ 2
-- Gambo provvisto di reticolo ⇒ 4
2. Viraggio all'azzurro (non forte) ⇒ 3
-- Viraggio nullo ⇒Boletus depilatus
3. Cappello più o meno bruno. Gambo più o meno giallastro ⇒ Boletus fragrans
-- Cappello più o meno rosso. Gambo concolore. ⇒ Boletus aemilii
4. Cappello più o meno rosso (rosa, rosso-bruno, anche solo in parte ⇒ 5
-- Cappello da argenteo a ocra fino a più o meno bruno ⇒ 7
5. Cappello tipicamente biancastro con bordo rosa ciclamino (colorazione anche più estesa) ⇒ Boletus cicognanii
-- Cappello tutto più o meno rosa / rosso ⇒6
6. Carne immutabile ⇒ Boletus regius
-- Carne più o meno virante⇒ Boletus pseudoregius
7. Carne più o meno immutabile. Cresce sotto conifere ⇒Boletus subappendiculatus
-- Carne più o meno virante. Cresce sotto latifoglie ⇒ 8
8. Cappello bruno e gambo giallo ⇒ Boletus appendiculatus
-- Cappello chiaro con pruina argentea, poi più o meno grigio, caffellatte. Gambo con tipica sfumatura mediana rosa ⇒ Boletus fechtneri
I boleti (Boletus L., 1753) costituiscono un genere di funghi basidiomiceti a tubuli della famiglia Boletaceae, generalmente carnosi, a pori bianchi o colorati, a volte viranti allo sfregamento, al taglio (es.: Boletus queletii) o anche al semplice contatto.
Boletus est genus fungi familia Boletaceae.
Species typica generis Boletus est Boletus edulis (Johannes Baptista Bulliard, anno 1782). Aliae species inclusae sunt:
Baravykai (Boletus) – baravykinių (Boletaceae) šeimos grybų gentis.
Grybai išaugina įvairaus dydžio mėsingus vaisiakūnius. Kepurėlės paviršius sausas (drėgnu oru glitus), matinis, blizgantis. Paplitę visame pasaulyje, bet yra rūšių augančių tik atogrąžų miškuose. Šiaurės Amerikoje, Rytų Azijoje ir kiek mažiau Pietų Amerikoje auga endeminės rūšys.
Su aukštesniaisiais augalais sudaro mikorizinį ryšį, todėl labai svarbūs miško gyvenime. Daugelis šių grybų valgomi, kai kurios rūšys pasižymi antibakterinėmis savybėmis. Be to, daugelis šių grybų rūšių yra maistas ir buveinė įvairiems vabzdžiams.
Kai kurių trama labai karti ir maistui netinka, o šėtoninis baravykas (Boletus satanas) – nuodingas.
Lietuvoje žinoma 14 rūšių:
Baravykai (Boletus) – baravykinių (Boletaceae) šeimos grybų gentis.
Grybai išaugina įvairaus dydžio mėsingus vaisiakūnius. Kepurėlės paviršius sausas (drėgnu oru glitus), matinis, blizgantis. Paplitę visame pasaulyje, bet yra rūšių augančių tik atogrąžų miškuose. Šiaurės Amerikoje, Rytų Azijoje ir kiek mažiau Pietų Amerikoje auga endeminės rūšys.
Su aukštesniaisiais augalais sudaro mikorizinį ryšį, todėl labai svarbūs miško gyvenime. Daugelis šių grybų valgomi, kai kurios rūšys pasižymi antibakterinėmis savybėmis. Be to, daugelis šių grybų rūšių yra maistas ir buveinė įvairiems vabzdžiams.
Kai kurių trama labai karti ir maistui netinka, o šėtoninis baravykas (Boletus satanas) – nuodingas.
Lietuvoje žinoma 14 rūšių:
Baravykas paąžuolis (Boletus luridus) Beržyninis baravykas (Boletus betulicola) Blyškusis baravykas (Boletus impolitus). Rūšis įrašyta į Lietuvos raudonąją knygą. Bronzinis baravykas (Boletus aereus). Rūšis įrašyta į Lietuvos raudonąją knygą. Dėmėtasis baravykas (Boletus erythropus). Rūšis įrašyta į Lietuvos raudonąją knygą. Fechtnerio baravykas (Boletus fechtneri). Rūšis įrašyta į Lietuvos raudonąją knygą. Gelsvakotis baravykas (Boletus appendiculatus) Gražiakotis baravykas (Boletus calopus) Kartusis baravykas (Boletus radicans). Rūšis įrašyta į Lietuvos raudonąją knygą. Kislusis baravykas (Boletus pulverulentus). Rūšis įrašyta į Lietuvos raudonąją knygą. Pušyninis baravykas (Boletus pinophilus) Šėtoninis baravykas(Boletus satanas). Nuodingas. Tikrinis baravykas (Boletus edulis) Vasarinis baravykas (Boletus reticulatus)Bekas (Boletus) ir beku dzimtas sēņu ģints, kura satur vairāk kā 250 sugu, no kurām ap 50 atzītas par ēdamām.[1] Lielā sugu skaita dēļ un pēc ģenētiskās saderības 2014./2015. g. no tās tika izdalītas vēl vairākas radnieciskas ģintis (piemēram, Caloboletus, Rubroboletus, Aureoboletus), daļa sēņu tika pārceltas uz citām ģintīm un šīs reformas rezultātā no 12 Latvijā atrastajām beku ģints sugām pie tās pieskaita vairs tikai 4 baravikas. Tomēr vairums pieejamo publisko avotu ir izdoti pirms šī laika vai pārraksta vecos izdevumus, tāpēc vecā sistemātika pagaidām ir pieejamāka par jauno.
Bekas veido mikorizu ar skuju un lapu kokiem, no tām baravikas visbiežāk ar eglēm, priedēm, bērziem, ozoliem. Aug mežos, retāk parkos vai pie atsevišķiem kokiem. Augļķermeņi pārsvarā parādās no jūlija līdz septembrim, labvēlīgos klimatiskos apstākļos no maija līdz novembrim.
Bekas (Boletus) ir beku dzimtas sēņu ģints, kura satur vairāk kā 250 sugu, no kurām ap 50 atzītas par ēdamām. Lielā sugu skaita dēļ un pēc ģenētiskās saderības 2014./2015. g. no tās tika izdalītas vēl vairākas radnieciskas ģintis (piemēram, Caloboletus, Rubroboletus, Aureoboletus), daļa sēņu tika pārceltas uz citām ģintīm un šīs reformas rezultātā no 12 Latvijā atrastajām beku ģints sugām pie tās pieskaita vairs tikai 4 baravikas. Tomēr vairums pieejamo publisko avotu ir izdoti pirms šī laika vai pārraksta vecos izdevumus, tāpēc vecā sistemātika pagaidām ir pieejamāka par jauno.
Boletus is een geslacht van schimmels behorend tot de familie Boletaceae. De botanische naam Boletus werd voor het eerst gepubliceerd door Carl Linnaeus in zijn Species Plantarum uit 1753. Typesoort van het geslacht is Boletus edulis Bull.[1]
Het geslacht Boletus bevat meer dan honderd soorten, enkele zijn:
Boletus is een geslacht van schimmels behorend tot de familie Boletaceae. De botanische naam Boletus werd voor het eerst gepubliceerd door Carl Linnaeus in zijn Species Plantarum uit 1753. Typesoort van het geslacht is Boletus edulis Bull.
Boletus (steinsopper) er den mest tallrike av slektene i rørsoppfamilien (Boletaceae) og teller trolig omkring 300 arter.[1] Slekten sorterer i underfamilien Boletoideae.
Wu et al. (2014) avdekket sju store klader i rørsoppfamilien, hvorav fire nye (Austroboletoideae, Chalciporoideae, Leccinoideae, og Zangioideae). Disse og to til (Boletoideae og Xerocomoideae) er inkludert i familien som underfamilier.[2] Den sjuende kladen er imidlertid mer komplisert og uavklart, men kalles gjerne Porcini og inngår typisk som et sensu stricto tribus i slekten Boletus.[3] Porcini gjør imidlertid Boletus til ei polyfyletisk gruppe, så man må påregne endringer.
Artene i rørsoppfamilien kjennetegnes ved å ha et svampet lag bestående av fine, loddrette rør på undersiden av hatten. De regnes som relativt trygge å spise for voksne mennesker, selv om mange ikke regnes som spisbare av smaksmessige årsaker. Gallerørsopp (Tylopilus felleus) er et eksempel på en sånn art. Mange regnes imidlertid som delikatesser og tilhører de mest ettertraktede matsoppene i verden. Den ettertraktede steinsoppen (Boletus edulis) er en av disse.
Boletus (steinsopper) er den mest tallrike av slektene i rørsoppfamilien (Boletaceae) og teller trolig omkring 300 arter. Slekten sorterer i underfamilien Boletoideae.
Boletus L. (borowik) – rodzaj grzybów z rodziny borowikowatych (Boletaceae)[1].
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Boletaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Synonimy nazwy naukowej: Ceriomyces Murrill, Dictyopus Quél., Oedipus Bataille, Suillus P. Micheli ex Adans., Suillus Haller ex Kuntze, Suillus P. Micheli Tubiporus P. Karst., Xerocomopsis Reichert[2].
Naukową nazwę rodzajowi nadał Karol Linneusz w 1753 r., polską nazwę do literatury mykologicznej wprowadziła Alina Skirgiełło i in. w 1939 r, wcześniej rodzaj ten opisywany był pod nazwami huba lub grzyb[3].
W wyniku najnowszych badań filogenetycznych nastąpiły duże zmiany w taksonomii zaliczanych do niego gatunków[4].
Grzyby kapeluszowe naziemne o zazwyczaj dość dużym owocniku. Kapelusz półkulisty, u starszych okazów poduchowaty, mięsisty, o suchej powierzchni (tylko u niektórych gatunków mazistej). Hymenofor rurkowaty, rurki i pory u młodych okazów białe, żółte lub pomarańczowe, u niektórych gatunków na starość stają się żółtozielone. Trzon zazwyczaj masywny i często zgrubiały u podstawy, zawsze bez pierścienia. Wysyp zarodników oliwkowobrązowy, zarodniki o kształcie od elipsoidalnego do wrzecionowatego. U niektórych gatunków miąższ zmienia kolor po uszkodzeniu[5][6].
W ostatnich latach przeprowadzono badania genetyczne w zakresie licznych gatunków rodzaju Boletus. Skutkuje to dużymi zmianami w systematyce tego rodzaju: Do rodzaju Boletus włączone zostały niektóre gatunki dawniej zaliczane do rodzaju Xerocomus (podgrzybek), wiele natomiast gatunków dawniej zaliczanych do rodzaju Boletus zostało przeniesione do innych rodzajów, ich nazwa polska stała się więc niespójna z nową nazwą naukową. Wśród gatunków występujących w Polsce są to[4]:
Grzyby mikoryzowe[3]. Żyją w symbiozie z różnymi gatunkami drzew, głównie liściastych. Większość gatunków to smaczne grzyby jadalne. Tylko nieliczne (np. borowik szatański) są trujące. Wiele gatunków wskutek zmian środowiska stało się rzadkich i są prawnie chronione[5].
Boletus L. (borowik) – rodzaj grzybów z rodziny borowikowatych (Boletaceae).
Boletus (Carl von Linné, 1753)[1] este un gen de ciuperci al încrengăturii Basidiomycota din familia Boletaceae care cuprinde mult peste 100 de specii și coabitează, fiind un simbiont micoriza (formează micorize pe rădăcinile arborilor). Numele generic este derivat din cuvântul latin (latină boletus) care decurge la rândul său de la cuvântul din limba greacă antică bolitos (greacă βωλίτης), ce înseamnă „ciuperci de pe pământ”[2], fiind cunoscut în popor sub denumirea hribi.[3] Acest gen este caracterizat prin tubulețe fixate vertical sub pălărie precum un picior în mod general cu bază bulboasă. Cel mai cunoscut reprezentant precum tipul de specie este Boletus edulis (hribul cenușiu). Acest gen a fost definit și descris de Carl von Linné, pentru prima oară în anul 1753.[4] Familia boletaceelor este răspândită peste toate continentele (în afară de Antarctida).
Genul Boletus este o ciupercă de diversificare mai recentă (între 44 și 34 milioane de ani) din timpul perioadei geologice Eocen, în diferență cu Agaricus (între 178 și 139 milioane de ani).[5]
Acest tip de ciupercă formează o ecto-micoriză cu rădăcinile de copaci diferiți (în mod special cu molizi, brazi, fagi și stejari), care, în unele cazuri, apare ca ecotipuri foarte specializate.
Singurele ciuperci precis otrăvitoare, dar nu mortale, din familia Boletaceae sunt Boletus satanas (buretele dracului) și speciile înrudite ca de exemplu Boletus lupinus, Boletus rhodoxanthus, Boletus satanoides și altele puține. Mai departe există un număr mic de ciuperci suspecte (Boletus luridus, Boletus splendidus) sau incomestibile, fie că sunt de gust prost sau foarte amare ca Boletus calopus, Tylopilus felleus sau Boletus radicans. Majoritatea acestor bureți sunt comestibili și de savoare, dar din păcate, specia este tare atacată de numeroase larve, în special în perioada de creștere.[7][8]
Cel mai bun fel de conservare este uscatul bureților. De abia atunci bureții dezvoltă aroma precum gustul lor extraordinar. Ei pot să fie și congelați sau prelucrați conservă. În ultimul caz sunt foarte moi și puțin gustoase. În cele mai multe cazuri se folosesc hribi.[9]
Genul Boletus este mare și are o istorie taxonomică complexă. Index Fungorum enumeră peste 300 de denumiri științifice, care au fost aplicate acestui gen, deși numărul de nume în prezent valabile este mai mic. În plus, față de sinonimie, multe specii au fost mutate în alte genuri cum sunt de exemplu Gyroporus, Leccinus, Suillus, Typopilus, sau Xerocomus. Analizele filogenetice moleculare furnizează noi informații cu privire la relațiile dintre populațiile Boletus. Pentru un laic este foarte greu a găsii o orânduire clară, pentru că din păcate sinonimele și chiar schimburile de nume diferă intre țări precum scientiști. Următoarea tabelă arată câteva exemple ale speciei:
Boletus (Carl von Linné, 1753) este un gen de ciuperci al încrengăturii Basidiomycota din familia Boletaceae care cuprinde mult peste 100 de specii și coabitează, fiind un simbiont micoriza (formează micorize pe rădăcinile arborilor). Numele generic este derivat din cuvântul latin (latină boletus) care decurge la rândul său de la cuvântul din limba greacă antică bolitos (greacă βωλίτης), ce înseamnă „ciuperci de pe pământ”, fiind cunoscut în popor sub denumirea hribi. Acest gen este caracterizat prin tubulețe fixate vertical sub pălărie precum un picior în mod general cu bază bulboasă. Cel mai cunoscut reprezentant precum tipul de specie este Boletus edulis (hribul cenușiu). Acest gen a fost definit și descris de Carl von Linné, pentru prima oară în anul 1753. Familia boletaceelor este răspândită peste toate continentele (în afară de Antarctida).
Goban (znanstveno ime Boletus) je ime za rod gliv iz družine cevark.
Goban (znanstveno ime Boletus) je ime za rod gliv iz družine cevark.
Ädelsoppar, Boletus,[1] är ett släkte soppar som tillhör familjen Boletaceae. Arterna kännetecknas av att de unga fruktkropparna har vita rör som är täckta av cheilocystidier.[2] Hos äldre är rören gula till olivfärgade. Rör och fruktkött blånar ej vid beröring eller snitt och fruktkropparna saknar starka färger. Flera arter är uppskattade matsvampar.
Fyra arter har påträffats i Sverige:[1]
Boletus pinetorum är en art som beskrevs från Finland 2009.[3] Den har senare även påträffats i Norge och Estland.[4] Den kan sålunda dyka upp i Sverige också.
Joseph Pitton de Tournefort delade 1694 in svamparna i sex släkten: Fungus ("typiska" svampar med hatt och fot: vilket bland annat innehöll dagens soppar och alltså även det nutida släktet Boletus), Boletus (som innehöll vad som idag förs bland annat till Morchella, Clathrus och Phallus), Agaricus (dagens champinjonsläkte, men hos Tournefort avsågs arter som växte på träd - bland annat tickor), Lycoperdon (röksvampar och liknande), Coralloides (greniga svampar som fingersvampar) och Tubera (tryfflar). Johann Jacob Dillenius införde fler släkten och definierade om Boletus till att omfatta soppar och fotförsedda tickor. Sébastien Vaillant använde Boletus 1727 på samma sätt som Tournefort gjort och Pier Antonio Michelis definition av Boletus 1719 motsvarar murklor.[5] Men, svamparnas nutida[6] nomenklatur börjar med Linné.
Släktet Boletus beskrevs av Carl von Linné i Species Plantarum 1753 och de tolv ingående arterna utgjordes av de svampar som har porer - inte bara de fotförsedda sopparna utan även de fotlösa och parasitiska tickorna.[7] Sedan dess har (utöver mängder av nybeskrivna arter) nya ordningar, familjer och släkten tillkommit, men en stor del av sopparna "höll sig kvar" i släktet Boletus ända in på 2000-talet (vilket avspeglas i svampflororna). De molekylärfylogenetiska analysmetoderna[8][9] visade dock att den "gamla" systematiken som byggde på morfologiska karaktärer inte hade så mycket med den faktiska släktskapen inom Boletus (och de flesta andra grupper av svampar) att göra[10] och resultatet blev en uppdelning på massor av både gamla "återupplivade" och helt nybeskrivna släkten. För Boletus del har det inneburit att endast ett fåtal arter som är närbesläktade med typarten stensopp finns kvar i släktet.[2]
Acaules, Parasitici (stjälklösa, parasitiska)
Stipitati (skaftade)
Dessa har en efter en lämnat Boletus.
Typarten för släktet Boletus är numera stensopp, Boletus edulis,[11], som beskrevs 1782 av Pierre Bulliard. Typartskonceptet infördes för svamparnas del under 1900-talet. Clements och Shear föreslog 1931 och 1954 i The Genera of Fungi att Boletus subtomentosus skulle bli typart för Boletus[12] eftersom de ansåg att valet av denna art skulle orsaka de minsta förändringarna ("om prioritetsprincipen [...] tillämpas strikt inom svamparna skulle det ge upphov till en situation som närmar sig kaos"[13]). International Association for Plant Taxonomy valde dock B. edulis till typart vid International Botanical Congress i Seattle 1969 i enlighet med ett förslag från Marinus Anton Donk 1964.[14]
Ädelsoppar, Boletus, är ett släkte soppar som tillhör familjen Boletaceae. Arterna kännetecknas av att de unga fruktkropparna har vita rör som är täckta av cheilocystidier. Hos äldre är rören gula till olivfärgade. Rör och fruktkött blånar ej vid beröring eller snitt och fruktkropparna saknar starka färger. Flera arter är uppskattade matsvampar.
Chi Nấm gan bò (danh pháp khoa học: Boletus) là chi nấm gồm khoảng 100 loài được mô tả lần đầu bởi Carl Linnaeus năm 1753.
Chi Nấm gan bò (danh pháp khoa học: Boletus) là chi nấm gồm khoảng 100 loài được mô tả lần đầu bởi Carl Linnaeus năm 1753.
Boletus L., 1753, nom. cons.
СинонимыБорови́к, или Боле́т (Болетус) (лат. Bolétus) — род грибов семейства Болетовые (лат. Boletaceae). Боровиком называют также один из наиболее распространённых видов этого рода — Белый гриб[1]. Некоторыми микологами к роду Боровик часто причисляются представители рода Моховик (лат. Xerocomus). Боровики издавна используются в пищу.
Микоризообразователи с хвойными и лиственными деревьями, распространены в умереных климатических поясах.
Всего около 300 видов[2].
Кат.* Латинское название Русское названиеО практическом значении см. в статье Болетовые
Борови́к, или Боле́т (Болетус) (лат. Bolétus) — род грибов семейства Болетовые (лат. Boletaceae). Боровиком называют также один из наиболее распространённых видов этого рода — Белый гриб. Некоторыми микологами к роду Боровик часто причисляются представители рода Моховик (лат. Xerocomus). Боровики издавна используются в пищу.
参见文内
ポルチーニ(イタリア語:porcino [詳しくは後述])は、ハラタケ目- イグチ科- ヤマドリタケ属に分類され、食用にもされるキノコの一種。 狭義ではヤマドリタケ(学名:Boletus edulis)のみを指し、広義ではそれに類似の近縁種であるヤマドリタケモドキ(学名:Boletus aestivalis [= B. reticulatus])、ススケヤマドリタケ(学名:Boletus hiratsukae Nagasawa)、ムラサキヤマドリタケ(学名:Boletus violaceofuscus Chiu)も含む、人為分類上の総称である。
香りが良く、イタリア料理、ポーランド料理など、ヨーロッパでよく使われるほか、中国の雲南料理でも珍重される。
イタリア語で porcino (ポルチーノ)と言い、語義は「子豚」である。複数形で porcini (ポルチーニ)と言い、英語名の porcini (ポーチーニ[1])や日本語名「ポルチーニ」はこれに由来する。なお、英語圏や日本語圏では、フランス語名 cèpe (セップ)でも知られている。ドイツ語ではシュタインピルツ(Steinpilz、〈石キノコ〉)と呼ばれる。これは肉がしまっていて石のようにかたいことからつけられた名である。
ポーランド語でポルチーニはボロヴィク(borowik)という呼称である。ポーランドでヤマドリタケ(いわゆる本ポルチーニ茸)はボロヴィク・シュラヘトヌィ(borowik szlachetny)といい、〈高貴なるポルチーニ〉の意味。
ポルチーニ各種を始め、イグチ科のキノコのほとんどはマツタケやトリュフ同様、樹木の根に菌根を作って共生する菌根菌であるため、純粋培養による栽培は困難であり、いまだに成功していない。そのため、流通するポルチーニは全て天然ものを採集したものである。
ヨーロッパでは20世紀後半に酸性雨などの環境破壊によって森林の衰退が進み、菌根菌の発生量が減少した。そのことが大いに影響し、21世紀においては、中国にて収獲されるポルチーニ(ヤマドリタケ(美味牛肝菌)の近縁種ムラサキヤマドリタケ)が多く世界に流通している。狭義のポルチーニであるヤマドリタケは、亜高山帯の針葉樹林のほかではほとんど見られない。
中国雲南省ではスライスした乾燥品(乾物)も販売されているが、現地で一般的なのは生のものであって炒め物やスープ料理に用いられることが多い。先述のとおり、ポルチーニとされるキノコは原則としてヤマドリタケとされているが、ヤマドリタケモドキ、ススケヤマドリタケ、ムラサキヤマドリタケもこれを含む場合があり、特に中国産の乾燥品はムラサキヤマドリタケが多いと言われている。
日本におけるポルチーニの流通形態は、主にスライスした乾燥品であり、一部に冷凍品も出回っている。自然発生品を採集するしかないため、生が出回る時期は限られる。イタリアから輸入されるポルチーニが珍重される一方、日本にもヤマドリタケの近縁種であるヤマドリタケモドキ(風味・歯切れはヤマドリタケよりやや劣るとされる)が産することはあまり知られておらず、商業ベースでは利用されていないのが実情である。
採集されたヤマドリタケ
ポルチーニは、フレッシュなものはナッツのような濃厚な風味を、乾燥されることで醤油のような独特の強い香りを発する。
ポルチーニ(イタリア語:porcino [詳しくは])は、ハラタケ目- イグチ科- ヤマドリタケ属に分類され、食用にもされるキノコの一種。 狭義ではヤマドリタケ(学名:Boletus edulis)のみを指し、広義ではそれに類似の近縁種であるヤマドリタケモドキ(学名:Boletus aestivalis [= B. reticulatus])、ススケヤマドリタケ(学名:Boletus hiratsukae Nagasawa)、ムラサキヤマドリタケ(学名:Boletus violaceofuscus Chiu)も含む、人為分類上の総称である。