Goździk lśniący (Dianthus nitidus Waldst. & Kit.)[4] – gatunek rośliny należący do rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae). Występuje tylko w: Wielkiej Fatrze, Małej Fatrze, Niżnych Tatrach, Górach Choczańskich oraz w paśmie Siwego Wierchu w słowackich Tatrach Zachodnich. W Polsce podany był tylko z Pienin w 1880 r., jednakże żaden z badaczy nie potwierdził już jego występowania w Polsce[5]. Jest endemitem Karpat Zachodnich i reliktem trzeciorzędowym. Roślina rzadka[6].
Morfologia
- Pokrój
- Tworzy gęste darnie składające się z ulistnionych pędów płonych, powyżej których wyrastają pędy kwiatowe[6].
- Łodyga
- Wzniesiona, naga, prosta i przeważnie nierozgałęziająca się. Pokryta woskiem. Ma wysokość 10–30 cm[6].
- Liście
- Liście równowąskie lub łopatkowate, całobrzegie, ostro zakończone, bez przylistków, 1- nerwowe, pokryte woskiem, lśniące. Mają szerokość 3,5–5,5 mm i zebrane są w różyczkę[6].
- Kwiaty
- 1–2 duże kwiaty na szczytach łodygi. Kielich sztywny, walcowaty, złożony z 5 zrośniętych działek dłuższych od łusek podkielichowych. 5 różowych płatków korony o ząbkowanych końcach. Płatki korony są owłosione, mają długość 8-12 mm i dość nagle zwężają się w podobnej długości paznokieć[6].
- Owoc
- Dłuższa od kielicha torebka otwierająca się 4-ząbkami[6].
Biologia i ekologia
Bylina, hemikryptofit. Kwitnie w lipcu, zapylana jest przeważnie przez motyle. Występuje na skałach, w niskich murawach. Rośnie na wysokości 1360–1675 m n.p.m., wyłącznie na podłożu wapiennym. Kwitnie w lipcu i sierpniu. Liczba chromosomów 2n = 30[6].
Zagrożenia i ochrona
Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową (mimo, że w Polsce nie występuje). Na Słowacji rośnie na obszarach chronionych, chroniony jest także dyrektywą siedliskową oraz konwencją berneńską[6].
Kategorie zagrożenia gatunku:
Roślina ta znajduje się w kolekcji Górskiego Ogrodu Botanicznego im. Mariana Raciborskiego w Zakopanem, oraz Ogrodu Botanicznego UMCS w Lublinie[5].
Przypisy
-
↑ P.F. Stevens: Caryophyllales (ang.). Angiosperm Phylogeny Website, 2001–. [dostęp 2009-10-07].
-
↑ The Plant List. [dostęp 2017-01-11].
-
↑ Czerwona księga gatunków zagrożonych (ang.). [dostęp 6 marca 2014].
-
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
-
↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
-
↑ a b c d e f g h Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
-
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
-
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
-
↑ R. Kaźmierczakowa, K. Zarzycki: Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.
-
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
