White Tailed Eagle

Akguýruk Garaguş.

Haliaeetus albicilla

Haliaeetus albicilla groenlandicus

Garaguş (Akguýruk) – (haliaeetus albicilla). Türkmenistanyň Milli tebigat hazynasyna girýän bu haýwan Türkmenistan üçin goramaga iň kritik bir sürüsidir.

Gysgaça beýany

Ol uly yrtyjy guş. Ýetişen uly guşlaryň gyska ak guýrugyndan başka erleriniň eleginiň renki goňurdur.^[1]

Biýologiýasynyň aýratynlyklary

Türkmenistanda onuň höwürtgelýändigi barada ähtibarly maglumat ýok, ýöne Türkmenistanyň serhedine golaý demirgazyl Eýranda akguýruk garaguşlar höwürtgelýärler. Türkmenistanda tomsuna olar ýeke-täklikde gelýär.^[1]

References

Şablon:Reflist

1. ↑ ^{1.0 1.1} [Türkmenistan SSR-niň Gyzyl Kitaby. I tom. Oňurgaly haýwanlar we ýokary derejeli ösümlikler], ( 1985). “Türkmenistan” Publishing House, Aşgabat O. Kuliýew köçesi, 31. 1985.

Лацу тум лекь

Йашамиш жезвай чилер

Haliaeetus albicilla

Haliaeetus albicilla groenlandicus

Гьуьлуьн лекь гьакIни Лацу тум галай лекь (лат. Haliaeetus albicilla) — чинеругрин сихилдик акатзавай луван ничхир , йашамиш жезвай Евразида ва Гренландида. Вичин йаргъивал — 70-90 см (лувар ахъаяла: 200—230 см), заланвал — 3.1-5.4 (итим) — 4-6.9 (дишиди) кг.

КIайн цIога долу аьрзу — (en. White-tailed Eagle), (оьрсаша "Орлан-белохвост" олу). КIайн цIога долу аьрзу яккхийрчех аьрзу ю. Цуьнан цIога дечиг йоькъачу зайлан кепехь ду. Бос мокха бу, кортий, лахара деггIий жимма сирло ду цуьнан. ЦIога кIайн ду, зIок можа ю.

• Тундрера дуьйна есачу аренашка, лаьмнашка кхаччалц массо а мехкашкахь ю и тайпа аьрзунаш.
• Церан дахар хIурдан йистошкахь, хин бердашкахь, тогIешкахь, ламанийн даккъашкахь ду. Iа доьлчи къилбаседехьара йовхачу метте охьайогIу уьш. Иштта ду церан дIай-схьай кхалхар. Яккхийра шелонаш йоцчохь цхьана меттехь ду церан дахар. Диттийн генех, синтарех боккха бен бо оцу аьрзуна доккхачу диттан боьххьехь. Дуккху а шерашкахь оцу цхьана бенахь йоху цо кIорнеш. Бен атта дIа ца тосу цо шена адамаша новкъарло ца йичи. Бен бар доладо март-апрель баттахь. ХIоа 2-3 до. КIайн хуьлу уьш. Ларлуш ю иза. Адама герга ца кхочуьйту. Дукъа лекха хьалайолий дац цуьнан хIаваэхь хьийзар. Лахахула хIаваэхь го туьйсуш лоху цо ижо: моьлкъарчий, дехкий, чIерий, пхьагалаш, акха бедаш, кхин долу олхазарш. Ламанан чхар тIехь, я дечиган юьхка тIехь хохий а Iа иза ижо ларош. Вукху аьрзунийчул ядар хала ду цуьнан. Екаран аз иштта ду "кра-кра-кра!" я "кий-кий-кий!". ЗIок йоккха хиларна а цIога кIай хиларна а, кхоьчу аьрзонех къаьсташ ю иза.

Суьрташ

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• Museum specimen

• Museum specimen - Russia

Хьажа. кхин

Билгалдахарш

Сагаан hүүлтэ бүргэд

Haliaeetus albicilla

Haliaeetus albicilla groenlandicus

Сагаан hүүлтэ бүргэд - Haliaeetus albicilla захын тундра, Хойто мүльhэн далайн эрьеhээ бэшэ тээгүүр Россин дэбисхэр дээрэ хаа яагүй ушардаг. Кольско хахад арал ба Анадырь багаар үсөөхэн тэды дайралдадаг. Уурхайлдаг газарнуудынь далайн, ехэ мүрэнүүдэй, нуур сөөрэмүүдэй эрьенүүдээр, олтирогууд дээгүүр, уурхай түхеэржэ боломоор бүдүүн томо модонуудтай газараар. Амидардаг газарайнь арга нүхэсэлнүүдэй хоёрдохи заатагүй эрилтэ гэхэдэ тэдээнэй тэжээл, хоол элбэгтэй ехэ уhанууд. Ойгүй газарнуудта уурхайгаа хабсагайнуудаар түхеэрдэг. 5-6 наhатайhаа үндэгэлжэ захалдаг, хоёр бүргэд нэгэтэ бүлэ байгуулбал, тэрэнь хори гаран жэлнүүдэй туршада hаладаггүй юм. Агнууриин тогтонижонги газартай.