U Falcu columbaghju (Falco peregrinus) hè un acellu chì face parte di a famiglia di i Falconidae. Hè presente è diffusu in guasi tuttu u mondu: (Europa, Asia, Africa, Nord'America è Sud'America, Australia, Tasmania è Oceania).
U falcu culombaghju hè presente in Corsica.
U Falcu columbaghju hè prutettu da:
U Falcu columbaghju (Falco peregrinus) hè un acellu chì face parte di a famiglia di i Falconidae. Hè presente è diffusu in guasi tuttu u mondu: (Europa, Asia, Africa, Nord'America è Sud'America, Australia, Tasmania è Oceania).
Ferðafalkur (frøðiheiti - Falco peregrinus) er um allan heim. Ferðafalkur er størri enn smyril, minni enn veiðifalkur. Av tí at bøgan og stegin eru ólík á stødd, er skjótt at fara skeivur báðar vegir, tá ið hann verður greindur. Hann tykist upp aftur kropp størri enn smyril, velið er heldur styttri. Veingirnir eru spískir, men teir eru breiðir inn at kroppinum. Gamli fuglurin er lættur at greina, helst tætt hjá, tá ið væl ber til at síggja litir og litsetning. T.d. týðuligi liturin niður á knokkin og breiði liturin niður undan eygunum gera allan munin.
Í Norðuratlantshavi er hann spjaddur um í skotsku oyggjaflokkunum sum búfuglur. Her eigur hann eisini við fuglabjørg, og tá tekur hann helst havhest. Sæst hann í Føroyum og í Íslandi, er hann flytifuglur, komin úr Skotlandi ella norðanífrá.
Ferðafalkur (frøðiheiti - Falco peregrinus) er um allan heim. Ferðafalkur er størri enn smyril, minni enn veiðifalkur. Av tí at bøgan og stegin eru ólík á stødd, er skjótt at fara skeivur báðar vegir, tá ið hann verður greindur. Hann tykist upp aftur kropp størri enn smyril, velið er heldur styttri. Veingirnir eru spískir, men teir eru breiðir inn at kroppinum. Gamli fuglurin er lættur at greina, helst tætt hjá, tá ið væl ber til at síggja litir og litsetning. T.d. týðuligi liturin niður á knokkin og breiði liturin niður undan eygunum gera allan munin.
Í Norðuratlantshavi er hann spjaddur um í skotsku oyggjaflokkunum sum búfuglur. Her eigur hann eisini við fuglabjørg, og tá tekur hann helst havhest. Sæst hann í Føroyum og í Íslandi, er hann flytifuglur, komin úr Skotlandi ella norðanífrá.
Li fåcon perlin, c' est on fåcon k' est aclevé po tchessî (fåkinreye).
No d' l' indje e sincieus latén : Falco peregrinus mins gn a sacwants dizo-indjes.
Famile : Fåcnidîs
Si grijhe coleur pout esse pus claire u pus foncêye. Li vinte pus blanc u pus rossea, avou des coûtès grijhès båres roydicirreces.
Ses lådjès noerès moustatches sont bén veyåves sol blanc del goidje et des tchifes.
Les frumeles sont beacôp pus grandes ki les måyes.
Leu cawe est foirt coûte.
Les djonnes sont foncé-bruns so li dzeu; pus clair so li dzo avou on royaedje di sclimpe et nén on båraedje a roye di cir come les oujheas fwaits. Leu pea so les pates, sol tchifrin et åtoû des ouys des djonnes est bluwåsse, dabôrd k' elle est djaene so les grands oujheas.
Les dzo-indjes do Nôr di l' Urope sont pus blankes di ploumaedje.
I vole on moumint tot batant des aiyes, on moumint tot dmorant el minme plaece.
I tchesse les pietris, såvadjes canårds, les toûtrales, les colons mansåds, les courzetes. Aclevé, i pout touwer des såvadjès robetes et des lives, mins n' elzès såreut poirter evoye. I les apice tot ploncant sor zels did lon.
I vike dins les plins sins bwès, mins avou des falijhes po-z î acover. Pacô, i pout nitchî dins les clotchîs. E l' ivier, i vént cobén li long del mer, minme sins falijhes.
Li fåcon perlin, c' est on fåcon k' est aclevé po tchessî (fåkinreye).
No d' l' indje e sincieus latén : Falco peregrinus mins gn a sacwants dizo-indjes.
Famile : Fåcnidîs
The huntin hawk (Falco peregrinus), an aa kent as the peregrine,[2] an historically as the deuk hawk in North Americae,[3] is a widespread bird o prey in the faimily Falconidae.
The huntin hawk (Falco peregrinus), an aa kent as the peregrine, an historically as the deuk hawk in North Americae, is a widespread bird o prey in the faimily Falconidae.
Lochin (Falco peregrinus) — yirtqich qushlar turkumining lochinsimonlar oilasiga mansub qush. 20 dan ortiq kenja turi maʼlum. Modasi yirik, gavdasining uz. 49 sm gacha, qanotlari yoyilganida 115 sm gacha, vazni 1,2 kg gacha. Nari modasidan ancha kichik. Keng tarqalgan, Oʻrta Osiyoda sahro L.i va tundra L.i uchraydi. Sahro L.i oʻtroq yashaydi; tundra L. faqat qishlash uchun uchib keladi. Monogam. Uyasini tomik va jarli joylarga quradi. Apr.—mayda 2—3 ta tuxum qoʻyadi. Bolalari mustaqil uchadigan boʻlguncha otaonasining qaramogʻida boʻladi. Qushlar va boshqa bilan ozikdanadi. Sahro L. i va tundra L. i qushlarni ovlashga oʻrgatiladi.[1]
Lochin (Falco peregrinus) — yirtqich qushlar turkumining lochinsimonlar oilasiga mansub qush. 20 dan ortiq kenja turi maʼlum. Modasi yirik, gavdasining uz. 49 sm gacha, qanotlari yoyilganida 115 sm gacha, vazni 1,2 kg gacha. Nari modasidan ancha kichik. Keng tarqalgan, Oʻrta Osiyoda sahro L.i va tundra L.i uchraydi. Sahro L.i oʻtroq yashaydi; tundra L. faqat qishlash uchun uchib keladi. Monogam. Uyasini tomik va jarli joylarga quradi. Apr.—mayda 2—3 ta tuxum qoʻyadi. Bolalari mustaqil uchadigan boʻlguncha otaonasining qaramogʻida boʻladi. Qushlar va boshqa bilan ozikdanadi. Sahro L. i va tundra L. i qushlarni ovlashga oʻrgatiladi.
Falco kreyenborgi (Kleinschmidt, 1929)
Falco pelegrinoides madens (Ripley & Watson, 1963) Rhynchodon peregrinus (Tunstall, 1771)
Tha eun mòr a bhios ag ithe eòin eile 's beathaichean beaga a tha anns an seabhag (Falco peregrinus). Tha iad ainmeil gu h-àraidh air mar cho luath sa bhios iad a' sgeith. Gu dearbh 's ann leis a luaths a bhios iad a' sealg. Bith iad a' sgeith sìos aig astar mòr air a cobhartach.
Gob gu earball, bith iad eadar 35 's 50 cm de dh'fhaide agus bith leud a sgiathan eadar 80 's 120 cm. Thèid cuideam nam fireannach eadar 440 's 750 g agus cuideam nam boireannach eadar 910 's 1500 g.
Thathar ag ràdh gur i an t-seabhag beathach as luaithe a th' ann, 's gum bi iad comasach sgeith a-nuas cho luath ri 320 km/h.[1]
Tha eun mòr a bhios ag ithe eòin eile 's beathaichean beaga a tha anns an seabhag (Falco peregrinus). Tha iad ainmeil gu h-àraidh air mar cho luath sa bhios iad a' sgeith. Gu dearbh 's ann leis a luaths a bhios iad a' sealg. Bith iad a' sgeith sìos aig astar mòr air a cobhartach.
Gob gu earball, bith iad eadar 35 's 50 cm de dh'fhaide agus bith leud a sgiathan eadar 80 's 120 cm. Thèid cuideam nam fireannach eadar 440 's 750 g agus cuideam nam boireannach eadar 910 's 1500 g.
Thathar ag ràdh gur i an t-seabhag beathach as luaithe a th' ann, 's gum bi iad comasach sgeith a-nuas cho luath ri 320 km/h.
Sivi soko (lat:Falco peregrinus) je vrsta sokola sa širokim rasprostranjenjem. Ova vrsta obuhvata 17-19 podvrsti. Sivi soko je najbrža vrsta među pticama na zemlji.
Sivi soko se hrani pticama, najčešće golubovima, patkama, vrapcima i slično. Pri obrušavanju dostiže brzinu od oko 350 km/h. Plijen lovi isključivo u zraku. Mužjak sivog sokola, kao i kod većine ptica grabljivica, je za jednu trećinu manji nego ženka. Boju stiče oko godinu dana od izleganja, dok su mladunci tamno smeđe boje. Gnijezdi se na planinskim liticama i kao i druge vrste sokola svoje gnijezdo ne pravi sam, nego koristi napuštena gnijezda drugih ptica.
Krajem marta, ili početkom aprila, ženka obično polaže 3-4 jajeta. Jaja su izdužena i pjegava. Srednja veličina iznosi 52x40 mm.
Inkubacija traje pretežno 30 dana. Na jajima sjede oba roditelja. Poslije izlijeganja, mladi ostaju u gnijezdu 35-40 dana. poslije napuštanja gnijezda, roditelji se o mladima brinu još oko 60 dana. Samo jedna trećina izlega preživi prvu zimu.
Sivi soko je ugrožena vrsta. U zadnje vrijeme se uspješno vrši akcija vještačkog uzgoja i povratka u prirodna staništa.
Sivi soko (lat:Falco peregrinus) je vrsta sokola sa širokim rasprostranjenjem. Ova vrsta obuhvata 17-19 podvrsti. Sivi soko je najbrža vrsta među pticama na zemlji.
De Spuervull oder Wanderfallek (Falco peregrinus; fr: faucon pèlerin; de: Wanderfalke), ass e Gräifvull aus der Famill vun de Falconidae.
Et gëtt eng 20 Ënneraarten, an et ass mat eng vun deenen am wäitste verbreete Vullenaarten op der Welt: Ausser an der Antarktis kënnt en op alle Kontinente vir.
Bei der an Europa geleefeger Ënneraart Falco peregrinus peregrinus ass de Réck donkelgro an de Bauch crèmefaarweg mat schwaarze Flecken. D'Bake si wäiss, mat enger Zort schwaarzem Stréch, zsou wéi e Schnurres. D'Patte si giel, de Schniewel bloelzeg-schwaarz, kuerz an no ënne gebéit; an d'Ae si schaarz. Wéi bei aner Falconidae och ass d'Fräche liicht méi grouss a méi schwéier wéi de Männchen.
Als Gräifvull huet de Spuervull eng aussergewéinlech gutt Vue: hie kann op 6 km eng Dauf am Fluch erkennen. E gëtt an der Moyenne 13 Joer al, an der Gefaangenschaft och alt emol bis zu 25.
Wéi aner Falconidae och, bauen d'Spuervulle keng eegen Näschter, mä installéiere sech a Fielsnischen an anere geschützte Plazen héich iwwer dem Buedem. D'Balzzäit ass am Fréijoer (variabel jee no Klimazon an Hemisphär), wou een d'Spuervulle bei akrobatesche Flich observéiere kann.
D'Weibche leet eemol am Joer 2-5 Eeër, déi haapssächlech vun him ronn ee Mount laang ausgebréit ginn. No 35 - 45 Deeg kënnen déi Jonk fléien. D'Eltere léiere se dann, hir Beit ze fänken, andeems se en doudegt Déier aus der Luucht eroffale loossen, soudatt dat Jonk em hannendru fléien an et (op)fänke kann. No annerhallwem bis zwéi Méint sinn se dann autonom a verloossen hir Elteren. No 20 Méint si se ausgewuess, a kënnen dat zweet Fréijoer no hirer Gebuert selwer Eltere ginn.
Spuervullen joe virun allem aner meeschtens mëttelgrouss Vullen, déi s'am Fluch fänken. Dobäi stierzen se sech vun hannen op hir Beit, mat enger Vitess vun 130 – 180 km/h. Déi bis ewell héchst observéiert Vitess soll bei 390 km/h geleeën hunn. Méi seele steet klengt Gedéiesch um Buedem um Menü.
An den 1960er Jore war de Spuervull an Europa bal ausgestuerwen. Grond dofir war en héije Pestizidenasaz, besonnesch DDT, deen duerch d'Narungsketten opgeholl gouf a gemaach huet, datt d'Eeërschuelen ze dënn goufen a gebrach sinn. Och gouf e vu verschiddene Dauwenziichter oder Jeeër als "Konkurrent" doutgemaach.
Enn vun den 1990er Jore gouf fir d'éischt zanter den 1960er Joren nees eng Koppel zu Lëtzebuerg gesinn. Zanterhier huet sech d'Populatioun verbreet. 2008 an 2009 konnten déi éischt Näschter an der Stad Lëtzebuerg an zu Esch-Uelzecht, op engem vun den Héichiewen op Esch-Belval, festgestallt ginn.[1]
De Spuervull oder Wanderfallek (Falco peregrinus; fr: faucon pèlerin; de: Wanderfalke), ass e Gräifvull aus der Famill vun de Falconidae.
Et gëtt eng 20 Ënneraarten, an et ass mat eng vun deenen am wäitste verbreete Vullenaarten op der Welt: Ausser an der Antarktis kënnt en op alle Kontinente vir.
Tekst üüb Öömrang At waanerfalk ((mo.) düwefalke) (Falco peregrinus) hiart tu at fögelfamile faan a falken (Falconidae).
Tiaknang faan waanerfalken
Aier faan Falco peregrinus - MHNT
Aier faan Falco peregrinus madens - MHNT
Wikimedia Commons hää bilen of filmer tu: 
Wikispecies hää en artiikel tu: At waanerfalk ((mo.) düwefalke) (Falco peregrinus) hiart tu at fögelfamile faan a falken (Falconidae).
O πετρίτης είναι είδος γνήσιου [2] γερακιού (γένος Falco), που απαντάται και στον ελλαδικό χώρο. Η επιστημονική του ονομασία είναι Falco peregrinus , και περιλαμβάνει 18 υποείδη.[3][4]
Στην Ελλάδα απαντά κυρίως, το υποείδος F. p. brookei Sharpe, 1873.[3], αλλά υπάρχει ανάμιξη των μονίμων πληθυσμών του με μεταναστευτικά άτομα που έρχονται από τις βόρειες ευρωπαϊκές χώρες για να ξεχειμωνιάσουν εδώ, τα οποία ανήκουν στο υποείδος F. p. peregrinus.[5]
Η λατινική επιστημονική ονομασία του γένους, Falco, είναι η ακριβής απόδοση της ελληνικής Ιέραξ «γεράκι», ωστόσο, έχει την ρίζα της στην λέξη falx, -cis που σημαίνει δρεπάνι, λόγω του δρεπανοειδούς σχήματος των πτερύγων του πτηνού.
Ο όρος peregrinus στην επιστημονική ονομασία του είδους, σημαίνει «ξένος», «μη ιθαγενής, αυτός που έρχεται από κάπου αλλού, ο ξένος». Ετυμολογικά, προέρχεται από το peregre «εξωτερικό, από έξω».[7][8] Ο όρος φαίνεται να έχει τις ρίζες της στα μεσαιωνικά χρόνια, στις αρχές του 13ου αιώνα και, συγκεκριμένα, τον χρησιμοποίησε ο άγιος της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας Αλβέρτος ο Μέγας (Albertus Magnus, 1193-1280).
Η ελληνική του ονομασία σχετίζεται, πιθανότατα, με τη συνήθειά του να φωλιάζει στις βραχώδεις ορθοπλαγιές.
Το είδος περιγράφηκε από τον Άγγλο ορνιθολόγο Μ. Τένσταλ (Marmaduke Tunstall, 1743 – 1790), ως Falco Peregrinus (Μ. Βρετανία, 1771), στο έργο του Ornithologia Britannica [9] Ο πετρίτης ανήκει σε ένα γένος του οποίου η φυλογενετική εξελικτική γραμμή καταγωγής (lineage) περιλαμβάνει τους αποκαλούμενους ιερο-ιέρακες (hierofalcons) και το βορειοαμερικανικό είδος F. mexicanus.[10][11] Αυτή η καταγωγή μάλλον αποκλίνει από τα υπόλοιπα είδη γερακιών, προς το τέλος του Ύστερου Μειόκαινου ή του Πρώιμου Πλειόκαινου, περίπου 5-8 εκατομμύρια χρόνια πριν. Καθώς η συγκεκριμένη «ομάδα» πετρίτη/ιερο-ιεράκων περιλαμβάνει είδη, τόσο του Παλαιού Κόσμου, όσο και της Β. Αμερικής, είναι πιθανόν ότι κατάγεται από την δυτική Ευρασία ή την Αφρική.
Η σχέση της με τα άλλα γεράκια δεν είναι ακόμη σαφής, δεδομένου ότι το ζήτημα περιπλέκεται από εκτεταμένες αναλύσεις υβριδισμού που προκαλεί ψευδή αποτελέσματα στις αλληλουχίες μιτοχονδριακού DNA. Σήμερα, για παράδειγμα, πετρίτες σε αιχμαλωσία ωθούνται σε διασταύρωση με άλλα είδη, όπως το χρυσογέρακο για την δημιουργία τού "perilanner", ενός σχετικά δημοφιλούς υβριδίου στην ιερακοθηρία, καθώς συνδυάζει την ικανότητα στο κυνήγι του ενός, με την ανθεκτικότητα του άλλου. Παρατηρείται ότι, ο πετρίτης εξακολουθεί να είναι γενετικά κοντά στους ιερο-ιέρακες, αν και οι γραμμές καταγωγής τους διαχωρίσθηκαν κατά το Ανώτερο Πλειόκαινο (περίπου 2.5-2 εκατομ. χρόνια πριν).[11][12][13][14][15][16][17]
Ο πετρίτης εμφανίζει σχεδόν παγκόσμια εξάπλωση σε όλες τις δυνατές κατηγορίες μετακίνησης ανάλογα με το υποείδος, από την Αρκτική τούνδρα μέχρι τους τροπικούς και την Ωκεανία. Μπορεί να βρεθεί σχεδόν παντού στην υφήλιο, εκτός από τις ακραίες πολικές περιοχές, τα πολύ ψηλά βουνά, και τα περισσότερα τροπικά δάση. Η μόνη μεγάλη περιοχή από την οποία απουσιάζει εντελώς είναι η Νέα Ζηλανδία, γεγονός που τον καθιστά το πιο διαδεδομένο αρπακτικό στον κόσμο και ένα από τα ευρύτερα διαδεδομένα πτηνά, γενικότερα.[18] Από τα άγρια πτηνά, μόνον ο ψαραετός φαίνεται να εμφανίζει παρόμοιο κοσμοπολιτικό φάσμα κατανομής,[19] ενώ το, παγκοσμίως διαδεδομένο, περιστέρι περιλαμβάνει και πολλούς, εξημερωμένους πληθυσμούς.
Σε αρκετές επικράτειες είναι πλήρως μεταναστευτικό είδος, αλλά αρέσκεται να μετακινείται ακόμη και μέσα στα όρια των περιοχών όπου διαβιοί μόνιμα ως επιδημητικό πτηνό. Οι μεγάλες, καλοκαιρινές περιοχές αναπαραγωγής του βρίσκονται στο Βόρειο ημισφαίριο, ενώ στην στην Αφρική και την Αυστραλία, βρίσκονται κυρίως καθιστικοί πληθυσμοί, που ανήκουν σε συγκεκριμένα υποείδη. Επομένως, οι μεγάλες μαζικές μεταναστεύσεις αφορούν κυρίως στα υποείδη της Βορείου Αμερικής και της Σιβηρίας (βλ. Πίνακα υποειδών).[20]
(σημ. με έντονα γράμματα τα υποείδη που απαντούν στον ελλαδικό χώρο)
Όπως φαίνεται από την κοσμοπολιτική εξάπλωση του πετρίτη, το είδος καλύπτει όλο το φάσμα των καταστάσεων μετακίνησης, ανάλογα με την περιοχή και το γεωγραφικό πλάτος. Γενικά, οι πληθυσμοί των επί μέρους υποειδών τείνουν να είναι μεταναστευτικοί στα βόρεια και ανατολικά, και επιδημητικοί ή μερικώς μεταναστευτικοί στα νότια και δυτικά. Γενικότερα μεταναστεύει το φθινόπωρο, από τον Αύγουστο έως τις αρχές Νοεμβρίου, ενώ επιστρέφει στις περιοχές αναπαραγωγής από τον Μάρτιο έως τις αρχές Μαΐου, αν και νεαρά άτομα μπορεί να περάσουν το καλοκαίρι μακριά από τα εδάφη φωλιάσματος. Το κύριο ευρωπαϊκό υποείδος, F. p. peregrinus, εγκαταλείπει τις περιοχές της τούνδρας κατά τον Σεπτέμβριο και επιστρέφει από τα τέλη Μαρτίου μέχρι τις αρχές Απριλίου.[19]
Τυχαίοι, περιπλανώμενοι επισκέπτες έχουν αναφερθεί από την Ισλανδία και τις Φερόες, το Μπουρούντι, τις Μαλδίβες, τις Σεϋχέλλες και τον Μαυρίκιο, την Σαμόα και την Νήσο των Χριστουγέννων.[6]
Ανάλογη με την μεγάλη εξάπλωση του είδους είναι και η ποικιλομορφία οικοτόπων στους οποίους συχνάζει, καταλαμβάνοντας ενδιαιτήματα από τις τροπικές και τις ερημικές περιοχές, έως την τούνδρα και τις ακτές, από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι τα 4.000 μ. Τα αναπαραγωγικά ενδιαιτήματα βρίσκονται, συνήθως, σε κάθετους βράχους, συχνά με προεξέχοντα γείσα, για προστασία και επισκόπηση του περβάλλοντος χώρου. Ιδανικές θεωρούνται οι αδιατάρακτες περιοχές με ευρεία θέα, κοντά σε νερό και με αφθονία θηραμάτων, στην τούνδρα, την σαβάνα, τις δασωμένες κοιλάδες ποταμών, τις ακτές και τα ψηλά βουνά. Ωστόσο, περιλαμβάνονται και τεχνητές θέσεις, όπως ψηλά κτίρια, γέφυρες, λατομεία πέτρας και υπερυψωμένες πλατφόρμες. Στις βόρειες χώρες απαντούν, τελευταία, κοντά ή και μέσα σε πόλεις,[18]
Ο πετρίτης είναι από τα πλέον αναγνωρίσιμα γεράκια με το χαρακτηριστικό του πτέρωμα στο οποίο κάνουν αντίθεση οι ανοικτόχρωμες με τις σκουρόχρωμες περιοχές, ενώ στο κεφάλι ξεχωρίζει η, επίσης χαρακτηριστική, σκούρα «μάσκα». Είναι το πιο «γεροδεμένο» γεράκι όσον αφορά στο εύρος του στήθους και του σωματικού όγκου.[35]
Το αρσενικό και το θηλυκό έχουν παρόμοιο πτέρωμα και μοτίβα, αλλά, όπως και σε πολλά άλλα αρπακτικά πτηνά, εμφανίζεται έντονος σεξουαλικός διμορφισμός [35] στο μέγεθος και το βάρος, με το θηλυκό να ζυγίζει έως και 30% περισσότερο από το αρσενικό.[36]. Η ράχη και οι μυτερές πτέρυγες του ενήλικου πετρίτη είναι συνήθως μπλε-μαύρα με μολυβί-γκρι απόχρωση και δυσδιάκριτες σκοτεινές ρίγες, ενώ οι άκρες τους είναι μαύρες. Η κάτω επιφάνεια του σώματος είναι ωχρόλευκη-σκωριόχρωμη με λεπτές, σκούρες καφέ ή μαύρες ταινίες.[18]
Η ουρά είναι χρωματισμένη όπως η ράχη, αλλά με καθαρές λεπτές γραμμές, μακριά, στενή και στρογγυλεμένη στο τελείωμα, με μαύρη ρίγα και λευκή ζώνη στην άκρη της. Η κορυφή του κεφαλιού και το «μουστάκι» κατά μήκος των παρειών είναι μαύρα, κάνοντας μεγάλη αντίθεση με τις ανοικτόχρωμες πλευρές του τραχήλου και τον λευκό λαιμό.[37].
Η ίριδα εναι καστανόμαυρη, το κήρωμα, οι ταρσοί, τα πόδια και το ράμφος είναι κίτρινα, ενώ οι γαμψώνυχες μαύροι. Η ρινοθήκη είναι μυτερή και διχαλωτή στο άκρο της, προσαρμογή που επιτρέπει στα γεράκια να σκοτώνουν το θήραμα με διάτρηση της σπονδυλικής στήλης στο ύψος του λαιμού.
Τα νεαρά άτομα είναι πιο καφετί, με στίξεις -παρά ταινίες- στην κάτω επιφάνεια του σώματος, ανοικτοκύανο κήρωμα και οφθαλμικό δακτύλιο.[23][38]
(Πηγές:[18][23][35][38][39][19][40][5][41][42][43][44][45][46][47][48][49]
Ο πετρίτης τρέφεται σχεδόν αποκλειστικά με μεσαίου μεγέθους πτηνά, κυρίως περιστέρια, αλλά και υδρόβια, ωδικά και καλοβατικά.[50] Παγκοσμίως, υπολογίζεται ότι μεταξύ 1.500 και 2.000 είδη πουλιών (μέχρι περίπου το ένα πέμπτο των ειδών των πτηνών στον κόσμο) βρίσκονται στο διαιτολόγιο αυτών των γερακιών. Στην Βόρεια Αμερική, τα θηράματα ποικίλλουν σε μέγεθος από τα μικρόσωμα κολιμπρί, βάρους 3 γραμμαρίων (Archilochus spp., Selasphorus spp.), μέχρι τους καναδικούς γερανούς (Grus canadensis), βάρους 3,1 κιλών. Πάντως, τα περισσότερα θηράματα έχουν βάρος από 20 έως 1.100 γραμμάρια.[51][52]
Ο πετρίτης έχει το πιο ευρύ φάσμα θηραμάτων/πτηνών από οποιοδήποτε αρπακτικό στη Βόρεια Αμερική, με περισσότερα από 300 είδη, συμπεριλαμβανομένων περίπου 100 παρυδάτιων.[53] Ακόμη και μικρότερα γεράκια θηρεύονται, όπως το νανογέρακο, αλλά και κουκουβάγιες.[54][55] Στις αστικές περιοχές, το κύριο θήραμα είναι τα περιστέρια, που αποτελούν το 80% ή περισσότερο της δίαιτάς τους σε ορισμένες πόλεις. Άλλα κοινά πουλιά που προτιμώνται τακτικά, είναι οι πάπιες, οι φάσσες, τα πετροχελίδονα, τα ψαρόνια, οι κοκκινολαίμηδες, τα κοτσύφια και διάφορα κορακοειδή (όπως κουρούνες και καρακάξες).[56]
Εκτός από τις νυχτερίδες που κυνηγά το βράδυ,[56] ο πετρίτης σπάνια στρέφεται σε θηλαστικά, όπως ποντίκια, λαγούς, μυγαλές και σκίουρους. Οι παράκτιοι πληθυσμοί του μεγαλόσωμου υποείδους pealei τρέφονται σχεδόν αποκλειστικά με θαλασσοπούλια.[37] Έντομα και τα ερπετά αποτελούν μικρό ποσοστό της δίαιτας, η οποία ποικίλλει σημαντικά ανάλογα με τα διαθέσιμα θηράματα[50].
Ο πετρίτης κυνηγά την αυγή και το σούρουπο, όταν τα θηράματα είναι πιο δραστήρια, αλλά επίσης και κατά την διάρκεια της νύκτας στις πόλεις, ιδιαίτερα κατά τις περιόδους μετανάστευσης, οπότε το νυχτερινό κυνήγι γίνεται κανόνας. Τότε, συλλαμβάνονται είδη διαφορετικά μεταξύ τους, κούκοι, μαυροβουτηχτάρια, ορτύκια και πουλάδες.[56] Ο πετρίτης απαιτεί ανοικτό χώρο για να κυνηγήσει, ως εκ τούτου συχνά κυνηγάει πάνω από ανοικτό νερό, έλη, κοιλάδες, πεδιάδες και την τούνδρα, είτε από θέση επόπτευσης (perching post) ή στον αέρα.[57] Τα μεγάλα σμήνη μεταναστών, ιδίως τα είδη που συγκεντρώνονται σε ανοικτές περιοχές, όπως τα παρυδάτια, μπορεί να προσελκύουν έντονα τους πετρίτες.
Μόλις το θήραμα εντοπιστεί, ο πετρίτης αρχίζει την κάθετη εφόρμηση διπλώνοντας προς τα πίσω την ουρά και τις πτέρυγες, με τα πόδια μαζεμένα.[37] Το θήραμα, συνήθως, δέχεται κτύπημα και συλλαμβάνεται με τους γαμψώνυχες στον αέρα. Αν το θήραμά του είναι πάρα πολύ βαρύ για μεταφορά, ο πετρίτης το ρίχνει στο έδαφος και το τρώει εκεί. Αν αστοχήσει στην πρώτη επίθεση, θα κυνηγήσει ξανά την λεία του, κάνοντας στροφή.[58] Παρά το γεγονός ότι θεωρείτο μέχρι σήμερα σπάνιo, σε αρκετές περιπτώσεις οι πετρίτες κυνηγούν χρησιμοποιώντας τις φυσικές καμπύλες του εδάφους για να αιφνιδιάσουν το θήραμα στο έδαφος, ενώ έχουν αναφερθεί ακόμη και σπάνιες περιπτώσεις καταδίωξης του θηράματος με τα πόδια. Επιπλέον, έχουν τεκμηριωθεί περιπτώσεις που καιροφυλακτούν για νεοσσούς στην φωλιά, όπως μικρούς γλάρους. Το θήραμα «ξεπουπουλιάζεται» πριν καταναλωθεί.
Ο πετρίτης κατέχει επάξια τον τίτλο του ταχύτερου ζωντανού οργανισμού στον πλανήτη, αλλά όχι σε ευθεία πτήση, παρά μόνον όταν εκτελεί κάθετες εφορμήσεις (stoops). Ωστόσο, υπάρχουν μυθεύματα για υπερβολικές ταχύτητες που ουδέποτε έχουν καταμετρηθεί.
Πάντως, μέσες ωριαίες ταχύτητες της τάξης των 325 χλμ/ώρα είναι αρκετά συνηθισμένες. Η πίεση του εισερχόμενου αέρα σε τέτοιες ταχύτητες, θα μπορούσε να βλάψει τους πνεύμονες οποιουδήποτε πτηνού, αλλά μικρά οστέινα φύματα (tubercles) στα ρουθούνια του πετρίτη οδηγούν την ισχυρή ροή του αέρα μακριά έτσι, ώστε το πουλί να αναπνέει πιο εύκολα, εξομαλύνοντας την αλλαγή στην ατμοσφαιρική πίεση[61]. Επίσης, για να προστατεύουν τα μάτια τους, οι πετρίτες χρησιμοποιούν τις σκαρδαμυκτικές μεμβράνες (τρίτα βλέφαρα), που διασπείρουν τα δάκρυα και καθαρίζουν από σκόνες κ.α., διατηρώντας παράλληλα την όραση.
Ο πετρίτης διατηρεί τις πτέρυγες ελαφρά γυρτές κατά την πτήση, με την καρπική άρθρωση να διακρίνεται καλώς. Τα φτεροκοπήματα έχουν μέτρια συχνότητα και είναι μάλλον «ρηχά» και διακοπτόμενα από σύντομες αερολισθήσεις, αλλά γίνονται σαφώς πιο γρήγορα και δυνατά όταν επισημανθεί κάποιο θήραμα.[35]
Η εποχή αναπαραγωγής ποικίλλει ανάλογα με την περιοχή, αλλά πραγματοποιείται γενικά από Φεβρουάριο έως Μάρτιο στο Βόρειο ημισφαίριο, και από Ιούλιο έως Αύγουστο στο Νότιο, αν και οι πληθυσμοί στην Αυστραλία μπορούν να γεννήσουν μέχρι και το Νοέμβριο, και οι ισημερινοί πληθυσμοί μπορεί να φωλιάζουν οποτεδήποτε μεταξύ Ιουνίου και Δεκεμβρίου.
Ο πετρίτης κατά τη διάρκεια του φωλιάσματος είναι έντονα εδαφικός και, οι φωλιές μπορεί να απέχουν μέχρι και 1 χιλιόμετρο, ιδιαίτερα εκεί όπου υπάρχουν πολλά ζευγάρια αναπαραγωγής.[62].
Φωλιάζει συνήθως σε γείσα ή σε άκρες γκρεμών και ορθοπλαγιών. Το σημείο επιλέγεται από το θηλυκό, όπου διαλέγει μια ρηχή κοιλότητα για να γεννήσει τα αβγά. Δεν προσθέτει κάποιο ιδιαίτερο υλικό επίστρωσης, ενώ η φωλιά έχει συνήθως νότιο προσανατολισμό.[37]. Σε ορισμένες περιοχές, όπως στην Αυστραλία και στη δυτική ακτή της Βόρειας Αμερικής, χρησιμοποιούνται οι μεγάλες κοιλότητες δέντρων για φώλιασμα. Πριν τη μείωση των περισσότερων ευρωπαϊκών πληθυσμών, μεγάλο μέρος από τους πετρίτες στην κεντρική και δυτική Ευρώπη χρησιμοποιούσαν τις εγκαταλελειμμένες φωλιές άλλων μεγάλων πουλιών.[50].
Σε απομακρυσμένες, αδιατάρακτες περιοχές όπως στην Αρκτική, απότομες πλαγιές, ακόμη και χαμηλά βράχια και αναχώματα μπορεί να χρησιμοποιούνται ως φωλιές. Σε πολλά μέρη, οι πετρίτες φωλιάζουν πλέον τακτικά σε ψηλά κτήρια, καμπαναριά ή γέφυρες.
Η γέννα αποτελείται από (2-) 3 έως 4 (-6) υποελλειπτικά προς ελαφρώς ελλειπτικά αβγά, διαστάσεων 52, 0 Χ 40,9 χιλιοστών [63] και βάρους 48 γραμμαρίων, εκ των οποίων ποσοστό 8% είναι κέλυφος.[64] Τα αβγά εναποτίθενται ανά διαστήματα 2-3 (-6) ημερών μεταξύ τους.[65] Εάν καταστραφούν νωρίς στην εποχή, το θηλυκό γεννά συνήθως ξανά, αν και αυτό είναι εξαιρετικά σπάνιο στην Αρκτική λόγω της σύντομης θερινής περιόδου. Eπωάζονται για 29 -33 ημέρες, κυρίως από το θηλυκό, με το αρσενικό να βοηθά, επίσης, στην επώαση των αυγών κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά μόνο το θηλυκό τα επωάζει τη νύχτα.
Οι νεοσσοί είναι φωλεόφιλοι και τρέφονται, για τις πρώτες 14 ημέρες, με το θηλυκό στη φωλιά, αλλά αργότερα τα αφήνει συχνότερα προς αναζήτηση τροφής, που φθάνει σε ακτίνα μέχρι και 19-24 χιλιόμετρα από τη φωλιά.[66] Πτερώνονται στις 18 ημέρες και εκτελούν τις πρώτες πτήσεις τους στις 35-42 ημέρες, αλλά εξακολουθούν να εξαρτώνται από τους γονείς τους για 2 μήνες ακόμη.[67]
Οι πετρίτες υπερασπίζονται την φωλιά τους απέναντι σε ομοειδή ζευγάρια, αλλά και από κοράκια, ερωδιούς και γλάρους. Εάν φωλιάζουν στο έδαφος, την υπερασπίζονται από θηλαστικά, όπως αλεπούδες, αδηφάγους, αιλουροειδή, αρκούδες, λύκους και πούμα.[68] Οι ενήλικες μπορεί να κινδυνεύσουν -σπάνια, βέβαια- από μεγαλύτερα αρπακτικά πτηνά, όπως είναι οι αετοί και οι μεγάλες κουκουβάγιες. Οι πιο σοβαροί θηρευτές είναι οι μπούφοι, τόσο στην Ευρασία όσο και στην Βόρεια Αμερική, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της νύχτας, όταν λυμαίνονται τις φωλιές, αρπάζοντας νεοσσούς αλλά και ενήλικα άτομα.[69][70] Η υπεράσπιση της φωλιάς είναι τόσο σθεναρή που, κάποιοι γονείς έχουν καταφέρει να εξουδετερώσουν αρπακτικά όπως ο χρυσαετός και ο λευκοκέφαλος θαλασσαετός, που είχαν πλησιάσει πολύ κοντά.
Ο πετρίτης κινδύνευσε σοβαρά με εξαφάνιση λόγω της χρήσης οργανοχλωριούχων παρασιτοκτόνων, ειδικά τού DDT, κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1950, '60, και '70[71] Οι δηλητηριώδεις ουσίες συσσωρεύονταν στον λιπώδη ιστό των πτηνών, μειώνοντας την ποσότητα του ασβεστίου στο κέλυφος των αβγών τους. Με λεπτότερο κέλυφος, λιγότερα αβγά έφθαναν στην εκκόλαψη.[72]
Σήμερα, οι πληθυσμοί του πετρίτη έχουν ανακάμψει στα περισσότερα μέρη του κόσμου. Στη Βρετανία, υπήρξε ανάκαμψη των πληθυσμών μετά τη δεκαετία του 1960. Αυτό έχει βοηθηθεί σε μεγάλο βαθμό από τη Βασιλική Εταιρεία για την Προστασία των Πτηνών.
Στην ηπειρωτική Ελλάδα, ο πετρίτης έχει ευρεία αλλά αραιή εξάπλωση, κάτι που συμβαίνει και στα περισσότερα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου. Ωστόσο, στην Κρήτη είναι σπάνιος. Οι πληθυσμοί του είναι δύσκολο να καταμετρηθούν με ακρίβεια, αλλά υπάρχει μείωση ιδιαίτερα στην ευρύτερη περιοχή των Πρεσπών και στην Β. Πελοπόννησο. Πολύ λίγα είναι γνωστά για την μεταναστευτική του συμπεριφορά, αν και θεωρείται ότι είναι καθιστικό πτηνό στην πλειονότητα των περιπτώσεων, με μικρές υψομετρικές μετακινήσεις κατά την διάρκεια του χειμώνα, λόγω έλλειψης τροφής.[33]
Γενικά, μπορεί να παρατηρηθεί στο πεδίο αλλά όχι τόσο συχνά. Μεγάλο πρόβλημα αποτελεί η λαθροθηρία και η δηλητηρίαση από φυτοφάρμακα).[73]
Ο πετρίτης είναι, ίσως, το παλαιότερο γεράκι στην ιερακοθηρία, με αναφορές για χρησιμοποίησή του από τους νομάδες της Κ.Ασίας, εδώ και 3000 χρόνια.[62].
Ο Πετρίτης απαντά στον ελλαδικό χώρο και με τις ονομασίες Ταξιδογέρακας [44] Σπιζίας, Φάλκονας ή Φάλκος (Κρήτη) [74] και Τζάνος (Κύπρος).[75]
i. ^ Περιλαμβάνει και το F. p. submelanogenys
*Towry, R. K. (1987): Wildlife habitat requirements. Pages 73–210 in R. L. Hoover & D. L. Wills (editors) Managing Forested Lands for Wildlife. Colorado Division of Wildlife, Denver, Colorado, USA.
O πετρίτης είναι είδος γνήσιου γερακιού (γένος Falco), που απαντάται και στον ελλαδικό χώρο. Η επιστημονική του ονομασία είναι Falco peregrinus , και περιλαμβάνει 18 υποείδη.
Στην Ελλάδα απαντά κυρίως, το υποείδος F. p. brookei Sharpe, 1873., αλλά υπάρχει ανάμιξη των μονίμων πληθυσμών του με μεταναστευτικά άτομα που έρχονται από τις βόρειες ευρωπαϊκές χώρες για να ξεχειμωνιάσουν εδώ, τα οποία ανήκουν στο υποείδος F. p. peregrinus.
Ο πετρίτης, θεωρείται από τους ερευνητές, ο ταχύτερος ιπτάμενος, αρτίγονος οργανισμός στην υφήλιο -στις κάθετες εφορμήσεις- αλλά, όπως ακριβώς συμβαίνει με τον γατόπαρδο στο έδαφος, οι ταχύτητες που τού αποδίδει η λαϊκή «φαντασία» δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα (βλ. Ταχύτητα).Къэргъе́й (лат-бз. Falco peregrinus) — щакӀуэ бзу. И цӀэджэгъу лъэпкъым щыщщ.
ТхыцӀэр щхъуэ-гъуабжафэщ теплъэ зэхуэмыдэхэр къащтэу, щӀыхуфэ кусэхэр хэгъэтӀысхьауэ. Къабзий пхъашэхэр фӀыцӀэ-гъуабжафэщ, гъуафэ е гъуэжьыфэ кусэхэр зэпырыкӀыу. НэщӀащэ щӀагъыр жьэгъум хуэкӀуэжу фӀыцӀэщ. КӀэ бзийхэр фӀыцӀэ-гъуабжэщ, кусэхэр зэпырыкӀыу хэлъу. Ныбэ щӀагъым нэхъ хужьыфэ къыщӀоуэ. Бгъэмрэ хулъащхьэмрэ ӀэпапӀэ хуэкӀыхьхэр хыболъагъуэ. Анэм и тхыцӀэр нэхъ фагъуэщ, ауэ ныбэ щӀагъыр нэхъ кусэу зэхэпхъащ.
Мы къэргъей лӀэужьыгъуэр, Къаукъазым къинэмыщӀауэ, щӀыпӀэ бжыгъэ дыдэм щопсэу. Нэхъыбэу къаущэкӀу лъэтауэ ялъагъу къуалэбзухэр. Абы папщӀэ и щэкӀуапӀэр мэз лъапэ, губгъуэ, псыхъуэхэращ.
Абгъуэ щещӀ абыхэм я гъунэгъу къырхэм, мэзхэм деж щӀылъэм, уеблэмэ унащхьэхэм.
ИщхьэрэмкӀэ щыӀэхэр мэлъэтэж, Къаукъазым хуэдэ щӀыпӀэхэми щӀымахуэми Ӏэпхъуэурэ щопсэу
Къэргъе́й (лат-бз. Falco peregrinus) — щакӀуэ бзу. И цӀэджэгъу лъэпкъым щыщщ.
ТхыцӀэр щхъуэ-гъуабжафэщ теплъэ зэхуэмыдэхэр къащтэу, щӀыхуфэ кусэхэр хэгъэтӀысхьауэ. Къабзий пхъашэхэр фӀыцӀэ-гъуабжафэщ, гъуафэ е гъуэжьыфэ кусэхэр зэпырыкӀыу. НэщӀащэ щӀагъыр жьэгъум хуэкӀуэжу фӀыцӀэщ. КӀэ бзийхэр фӀыцӀэ-гъуабжэщ, кусэхэр зэпырыкӀыу хэлъу. Ныбэ щӀагъым нэхъ хужьыфэ къыщӀоуэ. Бгъэмрэ хулъащхьэмрэ ӀэпапӀэ хуэкӀыхьхэр хыболъагъуэ. Анэм и тхыцӀэр нэхъ фагъуэщ, ауэ ныбэ щӀагъыр нэхъ кусэу зэхэпхъащ.
Мы къэргъей лӀэужьыгъуэр, Къаукъазым къинэмыщӀауэ, щӀыпӀэ бжыгъэ дыдэм щопсэу. Нэхъыбэу къаущэкӀу лъэтауэ ялъагъу къуалэбзухэр. Абы папщӀэ и щэкӀуапӀэр мэз лъапэ, губгъуэ, псыхъуэхэращ.
Абгъуэ щещӀ абыхэм я гъунэгъу къырхэм, мэзхэм деж щӀылъэм, уеблэмэ унащхьэхэм.
ИщхьэрэмкӀэ щыӀэхэр мэлъэтэж, Къаукъазым хуэдэ щӀыпӀэхэми щӀымахуэми Ӏэпхъуэурэ щопсэу
Сапсан — ҡарға ҙурлығындағы ыласындар ҡаиләһендәге йылғыр йыртҡыс ҡош
Осҡанда оҙон һәм осло ҡанаты, ҡыҫҡа ҡойроғо күҙгә салына. Текә ултыра. Һырты ҡара көрән, кәүҙәһенең аҫ яҡы уҡ башағы һүрәтендәге ҡара көрән таптар менән сыбарланған кҡрәнһыу һары. Күҙҙәре эргәһенән мыйыҡҡа оҡшаған һыҙыҡтар үтә. Шоңҡарҙан бәләкәйлеге, балабандан дөйөм ҡара төҫө менән айырыла. Ер йөҙөндәге тере заттарҙан иң етеҙе. 322 км сәғәтенә оса, йәғни секундына 90 метр.
Тауышы көслө: «ҡыяҡ- ҡыяҡ- ҡыяҡ».
Ҡаялар -сапсандарҙың оялау өсөн яратҡан урындары
Сапсан башы
Күмертау ҡалаһы гербы (Башҡортостан). Уртала сапсан рәсеме
right Сапсан күләгәләре
Museum specimen
ssp. madens - Museum specimen
Э. Ф. Ишбирҙин. башҡортостан ҡоштары. Өфө-1986 йыл 8-се бит
Сапсан (Falco peregrinus) є козмополітны росшыреный соколовый хищ. Саміця є выразно векша як самець і може досяговати аж великости гайворона. Мать довгы шпіцяты крыла і куртый хвіст, котрый ся на кінцї зближує. На фарбі є найвыразнїшый тмавый „баюс“ на білім лицї. Ёго жертвами суть переважно птахы до великости качкы. Вид мать множество пописаных підвидів, але не вшыткы суть узнаваныضش ثكزيج سج دجضس صحذ. Різны жрідла уводжають 15-17, даколи докінце і 19 підвидів.
Роспятя крыл сапсана є 85 - 115 цм, довжка тїла 35 - 50 цм. Самцї важать од 500 ґ до 700 ґ, саміцї суть выразно векшы і важать 910 аж 1500 ґ. Великость є варіабілна тыж як і фарба, подля того о якый підвид іде. Севернїшы виды суть векшы, южны суть дрібнїшы.
Фарба сапсанів є дуже варіабілна. Чім севернїша популація, тым є цалкова фарба світлїша, а навспак в тропах може фарба головы і заду быти аж чорна. Слїдуючій опис платить головно про підвид (F. p. peregrinus), котрый ся находить в середнїй Европі. Дорослый птах мать тмаво сивый аж сивочорный хырбет і білый спід з капковыма фляками переходячіма до вовнок на бріху. Саміця може мати спід бурой фарбы. Ручны леткы суть чорнобуры, шпіцї крыл чорны, хвіст сивобурый з фляками. Конець хвоста є з білым лемом. На білаве лице засягує тмава сивочорна фарба з тимя і творить выразный, характерістічный баюс. Світлїшы северьскы популації мають і сесь баюс узшый і менше выразный. Молоды птахы мають хырбет скоре сивобурый з білавыма або жовткавыма лемами пірок. Хвіст мають тмавобурый з ясныма смугами, Спід тїла мають выразно поздовж флякастый.
Сапсаны лїтають швыдкым маханём крыл, плахтять лем на куртых драгах. Ловлять скоро вылучно птахы, котры летять. Ёго штіл ловлїня не є барз вгодный про поземне ловлїня, зато лов дрібных ссавцїв волить лем вынятково і птахы на земли пробує дістати до воздуху. Мече ся з великой вышкы на жертву під собов і атакує го острыма пазурами. Годен досягнути аж 300 км/г. Нараз в тій швыдкости быв бы небезпечный і про нёго і зато ся намагять трафіти найскорше крыло, не пряме тїло жертвы. З той самой прічіны не може атаковати на веце птахів нараз і дакотры виды дрібных птахів ся зато на охрану перед ним зґрупують. Жертва по атаку векшынов впаде на землю, де го сапсан забє клювнутём, покы впаджїня жертва пережыв.
Сапсаны поглавно дозрїють двох аж трёх роках. Перед гнїздїнём вказують акробатічны приклады лїтаня. В природї гнїздить переважно на скалї, кідь не мать к діспозіції скалы, загнїздить і у старім гнїздї іншого виду. Сам гнїздо не будує, ани не справує, на скалї велё раз гнїздить і на голім підкладї. Были зазначены і гнїзда на земли. Облюбив собі і лудьскы будовы і часто гнїздить в розвалинах замків або на різных вежах. І наперек тому не гнїздить у великых містах. На свої гнїзда ся реґуларно вертать, або гнїздить холем близко старого місця.
В середнїй Европі зношать саміця найчастїше на кінцї марца ці початку апріля 3-4 яйця. Сїдить на них коло 29-30 днїв саміця даколи єй черять самець. Саміця собі страву будь сама уловить, кідь єй самець черять на сиджіню, або їй самець носить страву на гнїздо. По вылягнутю ся о молодята старать дас 14 днїв лем саміця, самець носить страву, потім ся черяють, Молодята опущають гнїздо по 35 аж 42 днях, але родічі їх кормлять і надале холем два місяцї.
Природно не жыє лем в Антарктідї, частях Южной Америкы, на Новім Зеландї і Ісландї. В сучасности є ёго росшырїня менше, бо на много місцях, переважно в розвинутых індустріалізованых областях сапсан выгынув.
Сапсан (Falco peregrinus) є козмополітны росшыреный соколовый хищ. Саміця є выразно векша як самець і може досяговати аж великости гайворона. Мать довгы шпіцяты крыла і куртый хвіст, котрый ся на кінцї зближує. На фарбі є найвыразнїшый тмавый „баюс“ на білім лицї. Ёго жертвами суть переважно птахы до великости качкы. Вид мать множество пописаных підвидів, але не вшыткы суть узнаваныضش ثكزيج سج دجضس صحذ. Різны жрідла уводжають 15-17, даколи докінце і 19 підвидів.
Сапсан — ҡарға ҙурлығындағы ыласындар ҡаиләһендәге йылғыр йыртҡыс ҡош
Сиви сокол (науч. Falco peregrinus) — птица од на соколите, најбрзата птица, а воедно и живо суштество на планетата. Се храни со птици, најчесто гулаби, патки, сколовранци и сл. Во својот добро познат пад од небото постигнува фантастична брзина од 320 km/h. Во Северна Америка измерена е брзина од дури 389 km/h. Својот плен го лови исклучиво во воздух. Мажјакот кај сивиот сокол, како и кај повеќето птици-грабливки е 1/3 помал од женката. Својата сива боја ја добива по една година возраст, претходно младите се темно кафени.
Во Македонија се среќаваат два подвида: F.P. peregrinus или номиналниот подвид и медитеранскиот подвид, нешто помал - F.P.brookei.
Се гнезди во дупки на непристапни карпи. Како и сите останати соколи никогаш не прави гнездо, туку користи стари напуштени гнезда од гаврани, или, пак, едноставно ги несе своите јајца на карпата. Во гнездото обично несе од 3 до 4 јајца, во зависност од пристапот до храна. По 38-42 дена инкубација воглавно од страна на женката, се испилуваат малите сосема беспомошни соколчиња.За да излетаат од гнездото потребни се 40 дена. А за да станат неприкосновени ловци како своите родители, потребни се уште наредни 40 дена. Важно да се напомене е тоа дека само 1/3 од младите соколи успеваат да ја преживеат првата зима.
Шаһин (фар. شاهين; лат. Falco peregrinus) — лачын кошларр семьялыгының ерткыч кошы. Бу дөньяда иң тиз кош.
Ылаачын (лат. Falco peregrinus) — кара ылаачын; шумкарлардын бир түрү. Falco peregrinus илимий аталышы англис окумуштуусу Танстелл, Мармадюк тарабынан киргизилген. Ал 1771 ж. ылаачынды өзүнүн "Ornithologia Britannica" эмгегинде систематикалуу сүрөттөп чыккан.
Ылаачындын чоңдугу ителгиден кем эмес. Алардын өңдөрү кара чаар, кызыл чаар, көк чаар болот. Ылаачындын алкым жүндөрү ак болот. Баш жүндөрү кара. Кара "муруту" бар. Денесинин узундугу 34-50 см, канатынын чабыты - 80-120 см. [2]. Башка куштардай эле ылаачындын ургаачылары эркектеринен чоңураак келип, 910 -1500 г. салмакта болушат. Эркектеринин салмагы 440-750 г. [3] Ылаачын Антарктидан башка баардык континеттерде таралган. Болумуна жана түспөлүнө жараша 17 түрчөсү бөлүп таанылат.
Дүйнөдөгү эң ылдам канаттуу, дегин эле, эң ылдам жандык. Адистердин баалосунда ылаачын шукшурулуп тепкенде ылдамдыгы 322 км/с же 90 метр/сек. [4][5] чейин жетет. Бирок, сызып учуу ылдамдыгы боюнча карлыгачка жете албайт - 120-180 км/с.[6].
Ылаачын ителгиден да учкул. Ителги алгандын баарын алат. Мүнүшкөрлөр ителги сыяктуу эле ылаачынга да томого катып салышат. Эгер томогосу жок болсо, алса-албаса да, жетсе-жетпесе да, алыс-жакынына карабай, көзүнө көрүнгөнгө жулуна берип, мүнүшкөрдү убара кылат. Аңды көргөндө асманга атып чыгып, кайра тик ылдый сайылып, бүттарын бүгүп, денесине кысып келип тебет. Тепкендеги күүсү ушунчалык катуу болгондуктан чоң эле чымчыктардын башы үзүлүп кетет.
Көбүн эсе орто көлөмдүү чымчыктарга аңчылык кылат: көгүчкөндөр, чыйырчыктар, өрдөктөр. Жыныстык жетилиши эки жашында. Жуптар түбөлүк сакталат. Көбүнчө жалама аскаларды, кээде саздын өңгүл-дөңгүлдөрүн жана таш курулуштардын төбөсүн уялашат. [7][8]
Ылаачын (лат. Falco peregrinus) — кара ылаачын; шумкарлардын бир түрү. Falco peregrinus илимий аталышы англис окумуштуусу Танстелл, Мармадюк тарабынан киргизилген. Ал 1771 ж. ылаачынды өзүнүн "Ornithologia Britannica" эмгегинде систематикалуу сүрөттөп чыккан.
Ылаачындын чоңдугу ителгиден кем эмес. Алардын өңдөрү кара чаар, кызыл чаар, көк чаар болот. Ылаачындын алкым жүндөрү ак болот. Баш жүндөрү кара. Кара "муруту" бар. Денесинин узундугу 34-50 см, канатынын чабыты - 80-120 см. . Башка куштардай эле ылаачындын ургаачылары эркектеринен чоңураак келип, 910 -1500 г. салмакта болушат. Эркектеринин салмагы 440-750 г. Ылаачын Антарктидан башка баардык континеттерде таралган. Болумуна жана түспөлүнө жараша 17 түрчөсү бөлүп таанылат.
Дүйнөдөгү эң ылдам канаттуу, дегин эле, эң ылдам жандык. Адистердин баалосунда ылаачын шукшурулуп тепкенде ылдамдыгы 322 км/с же 90 метр/сек. чейин жетет. Бирок, сызып учуу ылдамдыгы боюнча карлыгачка жете албайт - 120-180 км/с..
Эгэл шонхор (Falco peregrinus) нь шонхрынхон овогт хамаарна. Эгэл шонхор нь дэлхий даяар хамгийн түгээмэл тархсан шувууны төрөл бөгөөд антарктидаас бусад бүх тивд байдаг. Эгэл шонхор нь хаданд үүрээ засан, өндгөө дарах ба уулархаг газар болон эгц хясаа бүхий тэнгисийн эрэг хавиар ихэнхдээ нутаглана. Сүүлийн жилүүдэд энэ төрөл нь мөн хот суурин газар, аж үйлдвэрийн байгууламж зэрэгт „хиймэл хадан цохионд“ ихээр нүүдэллэн суурьших болсон. Эгэл шонхор нь бараг л ганцхан шувуугаар хооллох бөгөөд энэ нь жижгээс дунд зэргийн биетэй шувуудыг агаарт агнана. Ан хийхдээ маш өндрөөс шунган нисэх бөгөөд энэ үедээ 322 км/цаг хүртэл хурдлах чадвартай аж.[1][2][3]
Хортон шавж устгах пестицидийн улмаас тоо толгой нь ихээхэн цөөрсөн ба үүнээс нь шалтгаалан хот сууринд нүүлгэн шилжүүлж зүйлийн тоог буцаан өсгөж чадсан зэргээс шалтгаалан дэлхийд хамгийн сайн мэдэх махчин шувууны зүйл болжээ.
Эгэл шонхор (Falco peregrinus) нь шонхрынхон овогт хамаарна. Эгэл шонхор нь дэлхий даяар хамгийн түгээмэл тархсан шувууны төрөл бөгөөд антарктидаас бусад бүх тивд байдаг. Эгэл шонхор нь хаданд үүрээ засан, өндгөө дарах ба уулархаг газар болон эгц хясаа бүхий тэнгисийн эрэг хавиар ихэнхдээ нутаглана. Сүүлийн жилүүдэд энэ төрөл нь мөн хот суурин газар, аж үйлдвэрийн байгууламж зэрэгт „хиймэл хадан цохионд“ ихээр нүүдэллэн суурьших болсон. Эгэл шонхор нь бараг л ганцхан шувуугаар хооллох бөгөөд энэ нь жижгээс дунд зэргийн биетэй шувуудыг агаарт агнана. Ан хийхдээ маш өндрөөс шунган нисэх бөгөөд энэ үедээ 322 км/цаг хүртэл хурдлах чадвартай аж.
Хортон шавж устгах пестицидийн улмаас тоо толгой нь ихээхэн цөөрсөн ба үүнээс нь шалтгаалан хот сууринд нүүлгэн шилжүүлж зүйлийн тоог буцаан өсгөж чадсан зэргээс шалтгаалан дэлхийд хамгийн сайн мэдэх махчин шувууны зүйл болжээ.
.JPG)
बहिरी ससाणा (शास्त्रीय नावः Falco peregrinus) हा भारतात अतिशय दुर्मिळ पक्षी असून ससाणा जातीतील शिकारी पक्षी आहे. गडद हिरव्या रंगाचे टोकदार पंख, चपळ शरीर, व अतिशय वेगवान हालचाली करून उडणाऱ्या पक्ष्यांची शिकार करण्यात पटाईत आहे. डोळ्याच्या बाजूचे पिसांचे कल्ले यांवरून हा पक्षी ओळखता येतो.
बहिरी हे मूळचे नाव अरबी असून अरबी भाषेत बहारी असे म्हणतात. इंग्रजीत हा पेरेग्रीन फाल्कन या नावाने ओळखला जातो. आखाती देशात याला माणसाळवून शिकारीसाठी वापरतात.
एकेकाळी हा पक्षी अतिशय दुर्मिळ झाला होता. परंतु ७० ते ८० च्या दशकात या पक्ष्याच्या संख्येने पुन्हा उचल घेतली आहे. दुर्मिळ होण्याचे मुख्य कारण डीडीटी या कीटकनाशकाचा मोठया प्रमाणावरील वापर होता.ससाणा आपल्या शिकारीचा आकाशातुन पाठलाग वेग सरासर २५० ते ३०० प्रती तास एवढा वेग संपादन करु शकतो
बहिरी ससाणा (शास्त्रीय नावः Falco peregrinus) हा भारतात अतिशय दुर्मिळ पक्षी असून ससाणा जातीतील शिकारी पक्षी आहे. गडद हिरव्या रंगाचे टोकदार पंख, चपळ शरीर, व अतिशय वेगवान हालचाली करून उडणाऱ्या पक्ष्यांची शिकार करण्यात पटाईत आहे. डोळ्याच्या बाजूचे पिसांचे कल्ले यांवरून हा पक्षी ओळखता येतो.
बहिरी हे मूळचे नाव अरबी असून अरबी भाषेत बहारी असे म्हणतात. इंग्रजीत हा पेरेग्रीन फाल्कन या नावाने ओळखला जातो. आखाती देशात याला माणसाळवून शिकारीसाठी वापरतात.
एकेकाळी हा पक्षी अतिशय दुर्मिळ झाला होता. परंतु ७० ते ८० च्या दशकात या पक्ष्याच्या संख्येने पुन्हा उचल घेतली आहे. दुर्मिळ होण्याचे मुख्य कारण डीडीटी या कीटकनाशकाचा मोठया प्रमाणावरील वापर होता.ससाणा आपल्या शिकारीचा आकाशातुन पाठलाग वेग सरासर २५० ते ३०० प्रती तास एवढा वेग संपादन करु शकतो
बिहिरी, बहिरी या बहरी[नोट 1](अंगरेजी: Peregrine falcon, पेरेग्रीन फाल्कन; बैज्ञानिक नाँव:Falco peregrinus) चिरइन के बाज परिवार के चिरई बा।[2][3][4] ई एक ठो शिकारी चिरई हवे। बड़हन कउआ के आकार के ई बाज, निलछाहूँ-स्लेटी रंग के पीठ आ सफेद धारीदार पेट वाला, काला मूंडी वाला आ मोंछदार होला। खास चिरइन के शिकार करे वाली अउरी अपने नियर शिकारी पक्षिन के तरे इहो चिरई लैंगिक बिसम रुपी होले आ मादा के आकर नर के आकार से पर्याप्त बड़हन होला।[5][6] बिहिरी के एकरे तेजी खातिर जानल जाला, काहें की अपने शिकार के झपट के पकड़े खातिर गोता लगावत घरी एकर स्पीड 322 किमी/घं (200 मील/घं) से ढेर होला[7], इहे बिसेसता एकरा के धरती के सभसे तेज जानवर बना देले।[8][9] नेशनल ज्योग्राफिक के टीवी प्रोग्राम के अनुसार अबले बिहिरी के सभसे तेज गति 389 किमी/घं (242 मील/घं) नापल जा चुकल बाटे।[10][11]
बिहिरी के प्रजनन क्षेत्र आर्कटिक टुंड्रा से ले के उष्णकटिबंधीय क्षेत्र तक बिस्तार लिहले बाटे। खाली ध्रुवीय प्रदेश आ बहुत ऊँच पहाड़ी इलाका के आ उष्णकटिबंधीय वर्षावन के छोड़ के, ई धरती पर लगभग हर जगह पावल जाले। बर्फ़ से तोपाइल न रहे वाला जमीनी हिस्सा में खाली न्यूजीलैंड अइसन जगह बा जहाँ ई ना पावल जाले। ई बिसेसता के कारण ई दुनिया के सभसे ढेर बिस्तार क्षेत्र वाली शिकारी चिरई भी बाटे[12] आ दुनिया के सभसे ढेर पावल जाए वाली चिरई सभ में से गिनल जाले। एक्सपर्ट लो एह चिरई के 19 से 19 गो ले उपप्रजातिन के पहिचान करे ला जवन क्षेत्र आ रंग रूप के अंतर के आधार पर अलगावल जालीं; इहो बिबाद के बिसय बा की Barbary falcon के दू गो उपप्रजाति Falco peregrinus के नाँव से आ F. pelegrinoides. कहल जाला अलग बाड़ी की नाहीं। ई निर्धारित कइल गइल बा की इनहन में जेनेटिक बिसमता मात्र 0.6–0.8 % होले।[13]
एकरे भोजन में आमतौर पर माझिल आकार के चिरई होलीं बाकी ई कबो-कबो छोट मैमल, छोट रेंगे वाला जंतु आ किरौना भी खा लेला। साल भर की उमिर में ई बच्चा पैदा करे लायक वयस्कता पा जाला आ ओकरे बाद जीवन भर प्रजनन करे ला। ई सामान्य रूप से scrape में रहे ला, जवन ऊँच क्लिफ़ के किनारा पर होला या फिर नया ज़माना में मनुष्य के बनावल ऊँच बिल्डिंग में भी हो सकेला।[14] कुछ इलाका सभ में ई चिरई खतरा में आ गइल रहे जहाँ कीटनाशक के बहुत इस्तेमाल होखे, खासतौर पर डीडटी के। सत्तर के दश में डीडीटी पर प्रतिबंध लगले के बाद से एकरे संख्या में बढ़ती देखल गइल बाटे आ ई प्रजाति ओह इलाका सभ में भी खतरा से बाहर आ रहल बाटे; एकरे अलावा इन्हन के घोंसला बनावे के जगह के भी बड़ा पैमाना पर संरक्षित करे के कोसिस भइल बाटे।[15]
बिहिरी के शिकार करे खातिर बाज पोसे वाला लोग बहुत महत्व देला काहें की ई बहुत तेज आ मजबूत होले आ शिकार करे में निपुण होले। हाल में ई के पकड़ के कैद कर के भी बच्चा पैदा करावे में सफलता मिले से एह चिरई के ई इस्तेमाल बढ़ल बाटे। ई आमतौर पर छोट-बड़, लगभग हर तरह के शिकार (चिरई) के पकड़े में प्रभावी होखे ले।
बिहिरी, बहिरी या बहरी के रूप में एकर कई ठो उच्चारण प्रचलित बाटे जवना में हिंदी में बहरी सबसे प्रचलित बाटे। आमतौर पर ई अरबी के "बहर" शब्द से उत्पन्न मानल जाला। दूसरे अनुमान के मुताबिक़ ई संस्कृत के वि-हर्तु, वि-हारि या वि-हन्त्री (जे चिरई के मारे) से उत्पन्न हो सकेला या फिर वि-हरि (वीनां वीषु वा हरिः - पक्षी में सिंह की नियर)।[16]
हिंदी में बहरी शब्द एह चिरई खातिर आ एकरे एक ठो नजदीकी भाई-बंधु शाहीन बाज खातिर भी प्रयोग होला।[17] तुरमुती, लगर आ खेरमुतिया तीन गो प्रकार के बहरी बतावल गइल बाटे।[18]
संस्कृत में एकर अउरी दूसर नाँव शालिव आ सारिम बतावल गइल बाटे[19], वैदिक शब्द तक्ववी[20] आ क्षिप्रश्येन भी एही के होखला के अनुमान लगावल गइल बाटे। हालाँकि तक्ववी नाँव एकरे नजदीकी प्रजाति, शाहीन के भी हो सकेला।[21] एकरे अलावा एकर अउरी संभावित नाँव नीलच्छद श्येन (कल्पद्रुमकोष में) आ धूमिका (चरकसंहिता में) भी बाटे।[16]
एकर अंगरेजी आ बिग्यानिक नाँव पेरेग्रीन (peregrine) के मतलब "बाहरी" (comes from abroad) होला। ई नाँव एकरे पुरा उत्तरी गोलार्ध में प्रवास करे के समय पकड़ल जाए के कारण पड़ल हवे, एकरा के घोंसला से ना पकड़ल जाला।[22]
बिहिरी के शरीर के लंबाई 34 से 58 सेमी (13–23 इंच) आ पाँख के फइलाव 74 से 120 सेमी (29–47 इंच) होला।[5][23] नर आ मादा, दुनों के रंग-रूप plumage एक्के नियर होला, लेकिन बाकी शिकारी चिरइन नियर बिहिरी भी साइज में लैंगिक बिसमरुपी होले आ मादा के आकार नर के तुलना में 30% बड़हन होला।[24] नर के वजन 330 से 1,000 ग्रा (0.73–2.20 पाउंड) होला आ मादा के वजन 700 से 1,500 ग्रा (1.5–3.3 पाउंड) होला। ज्यादातर उपप्रजातिन में, नर के वजन 700 ग्रा (1.5 पाउंड) से कम होला आ मादा के वजन 800 ग्रा (1.8 पाउंड) से ढेर होला, नर से डेढ़ गुना वजन वाली मादा के साथ भी मिलन होखत देखल जाला।[6][25][26] बिहिरी के स्टैण्डर्ड नाप में: पाँख (wing chord) 26.5–39 सेमी (10.4–15.4 इंच), पोंछ 13–19 सेमी (5.1–7.5 इंच) आ tarsus 4.5 से 5.6 सेमी (1.8 से 2.2 इंच) के होला।[12]
बिहिरी Falco peregrinus के कई ठे उपप्रजाति पहिचल गइल बाड़ी, इन्हन में 1994 ले 19 गो के स्वीकृति मिल चुकल रहे आHandbook of the Birds of the World,[5][6][27] में en:Barbary falcon जवन कनारी दीप पर आ उत्तरी अफिरका के तटीय भाग में पावल जाले, के पेरेग्रीन फाल्कन Falco peregrinus, के उपप्रजाति मानल गइल बा न की अलग F. pelegrinoides के रूप में। 19 गो उपप्रजाति सभ के बिस्व के नक्शा पर बितरण नीचे दिहल जात बाटे:
.png)
|access-date= requires |url= (मदद) |website= (मदद) |website= (मदद) बिहिरी, बहिरी या बहरी(अंगरेजी: Peregrine falcon, पेरेग्रीन फाल्कन; बैज्ञानिक नाँव:Falco peregrinus) चिरइन के बाज परिवार के चिरई बा। ई एक ठो शिकारी चिरई हवे। बड़हन कउआ के आकार के ई बाज, निलछाहूँ-स्लेटी रंग के पीठ आ सफेद धारीदार पेट वाला, काला मूंडी वाला आ मोंछदार होला। खास चिरइन के शिकार करे वाली अउरी अपने नियर शिकारी पक्षिन के तरे इहो चिरई लैंगिक बिसम रुपी होले आ मादा के आकर नर के आकार से पर्याप्त बड़हन होला। बिहिरी के एकरे तेजी खातिर जानल जाला, काहें की अपने शिकार के झपट के पकड़े खातिर गोता लगावत घरी एकर स्पीड 322 किमी/घं (200 मील/घं) से ढेर होला, इहे बिसेसता एकरा के धरती के सभसे तेज जानवर बना देले। नेशनल ज्योग्राफिक के टीवी प्रोग्राम के अनुसार अबले बिहिरी के सभसे तेज गति 389 किमी/घं (242 मील/घं) नापल जा चुकल बाटे।
बिहिरी के प्रजनन क्षेत्र आर्कटिक टुंड्रा से ले के उष्णकटिबंधीय क्षेत्र तक बिस्तार लिहले बाटे। खाली ध्रुवीय प्रदेश आ बहुत ऊँच पहाड़ी इलाका के आ उष्णकटिबंधीय वर्षावन के छोड़ के, ई धरती पर लगभग हर जगह पावल जाले। बर्फ़ से तोपाइल न रहे वाला जमीनी हिस्सा में खाली न्यूजीलैंड अइसन जगह बा जहाँ ई ना पावल जाले। ई बिसेसता के कारण ई दुनिया के सभसे ढेर बिस्तार क्षेत्र वाली शिकारी चिरई भी बाटे आ दुनिया के सभसे ढेर पावल जाए वाली चिरई सभ में से गिनल जाले। एक्सपर्ट लो एह चिरई के 19 से 19 गो ले उपप्रजातिन के पहिचान करे ला जवन क्षेत्र आ रंग रूप के अंतर के आधार पर अलगावल जालीं; इहो बिबाद के बिसय बा की Barbary falcon के दू गो उपप्रजाति Falco peregrinus के नाँव से आ F. pelegrinoides. कहल जाला अलग बाड़ी की नाहीं। ई निर्धारित कइल गइल बा की इनहन में जेनेटिक बिसमता मात्र 0.6–0.8 % होले।
एकरे भोजन में आमतौर पर माझिल आकार के चिरई होलीं बाकी ई कबो-कबो छोट मैमल, छोट रेंगे वाला जंतु आ किरौना भी खा लेला। साल भर की उमिर में ई बच्चा पैदा करे लायक वयस्कता पा जाला आ ओकरे बाद जीवन भर प्रजनन करे ला। ई सामान्य रूप से scrape में रहे ला, जवन ऊँच क्लिफ़ के किनारा पर होला या फिर नया ज़माना में मनुष्य के बनावल ऊँच बिल्डिंग में भी हो सकेला। कुछ इलाका सभ में ई चिरई खतरा में आ गइल रहे जहाँ कीटनाशक के बहुत इस्तेमाल होखे, खासतौर पर डीडटी के। सत्तर के दश में डीडीटी पर प्रतिबंध लगले के बाद से एकरे संख्या में बढ़ती देखल गइल बाटे आ ई प्रजाति ओह इलाका सभ में भी खतरा से बाहर आ रहल बाटे; एकरे अलावा इन्हन के घोंसला बनावे के जगह के भी बड़ा पैमाना पर संरक्षित करे के कोसिस भइल बाटे।
बिहिरी के शिकार करे खातिर बाज पोसे वाला लोग बहुत महत्व देला काहें की ई बहुत तेज आ मजबूत होले आ शिकार करे में निपुण होले। हाल में ई के पकड़ के कैद कर के भी बच्चा पैदा करावे में सफलता मिले से एह चिरई के ई इस्तेमाल बढ़ल बाटे। ई आमतौर पर छोट-बड़, लगभग हर तरह के शिकार (चिरई) के पकड़े में प्रभावी होखे ले।
शाही बाज (Falco peregrinus) नेपालमा पाइने एक प्रकारको चराको प्रजाति हो । यसले स-साना चराहरु मारेर खाने गर्दछ । यो चरा संसारकै सबैभन्दा छिटो उड्न सक्ने चराको नामले पनि चिनिन्छ । नेशनल जिओग्राफी टि.भी. को अनुसार यसको उडान को गती 389 किलोमिटर प्रती घण्टा को दर मापन गरिएको थियो ।
शाही बाज (Falco peregrinus) नेपालमा पाइने एक प्रकारको चराको प्रजाति हो । यसले स-साना चराहरु मारेर खाने गर्दछ । यो चरा संसारकै सबैभन्दा छिटो उड्न सक्ने चराको नामले पनि चिनिन्छ । नेशनल जिओग्राफी टि.भी. को अनुसार यसको उडान को गती 389 किलोमिटर प्रती घण्टा को दर मापन गरिएको थियो ।
பொரி வல்லூறு (peregrine falcon, Falco peregrinus) என்பது ஒரு பல்கொய்ன்டே குடும்பத்தைச் சேர்ந்த ஒரு கொன்றுண்ணிப் பறவை ஆகும். இது ஒரு பெரிதான, காகத்தின் அளவுகொண்ட வல்லூறு ஆகும். இது நீல-பழுப்பு நிறத்தை பின்னும், கீழ்ப்பகுதியில் வெள்ளையும், கருப்புத் தலையும் கொண்டு காணப்படும். இதன் கண்கள், கால்கள், அலகு போன்றவை மஞ்சள் நிறத்தில் இருக்கும். இது பாம்பு, எலி, வாத்து, நீர்ப் பறவை போன்றவற்றை பிடித்து உண்ணும் பறவையாகவும், பால் ஈருருமை உடையதாகவும், ஆண் பறவையைவிட பெண் பறவை சற்று பெரியனவாக இருக்கும்.[1][2] பொரி வல்லூறு அதன் வேகத்திற்கானப் புகழ் பெறுகிறது. இதன் வேகம் வேட்டையாட கீழே குதிக்கும்போது 322 km/h (200 mph) வரைக்கு மேல் செல்வதால்[3] இது உலகிலேயே அதி வேகமாக பறக்கும் பறவையாக உள்ளது.[4][5][6] தேசிய புவியியல் தொலைக்காட்சி நிகழ்ச்சியின்படி, இதனுடைய அதி உச்ச வேகமான 389 km/h (242 mph) பதிவு செய்யப்பட்டுள்ளது.[7][8]
பொரி வல்லூறு (peregrine falcon, Falco peregrinus) என்பது ஒரு பல்கொய்ன்டே குடும்பத்தைச் சேர்ந்த ஒரு கொன்றுண்ணிப் பறவை ஆகும். இது ஒரு பெரிதான, காகத்தின் அளவுகொண்ட வல்லூறு ஆகும். இது நீல-பழுப்பு நிறத்தை பின்னும், கீழ்ப்பகுதியில் வெள்ளையும், கருப்புத் தலையும் கொண்டு காணப்படும். இதன் கண்கள், கால்கள், அலகு போன்றவை மஞ்சள் நிறத்தில் இருக்கும். இது பாம்பு, எலி, வாத்து, நீர்ப் பறவை போன்றவற்றை பிடித்து உண்ணும் பறவையாகவும், பால் ஈருருமை உடையதாகவும், ஆண் பறவையைவிட பெண் பறவை சற்று பெரியனவாக இருக்கும். பொரி வல்லூறு அதன் வேகத்திற்கானப் புகழ் பெறுகிறது. இதன் வேகம் வேட்டையாட கீழே குதிக்கும்போது 322 km/h (200 mph) வரைக்கு மேல் செல்வதால் இது உலகிலேயே அதி வேகமாக பறக்கும் பறவையாக உள்ளது. தேசிய புவியியல் தொலைக்காட்சி நிகழ்ச்சியின்படி, இதனுடைய அதி உச்ச வேகமான 389 km/h (242 mph) பதிவு செய்யப்பட்டுள்ளது.
შარდენი (ლათ. Falco peregrinus) — მახვამილაფარი მაფურინჯე შარდენიშნერეფიშ რანწკიშე; რწაფილს გჷმირინუანა ომაჯინეთ. ძინათებული შარდენი რსხულო რე ოშქაშე ზჷმაშ, უღუ მოლენე-მოტუტაშფერე ოჭიში, ჩე კიდირი სო უჩა დუდი. დადული შარდენი ზჷმას ონდეთ უმოსი დიდი რე, ვინდარო მუმული. შარდენი ჩინებული რე მუში ჩქარებათ, ავითარენს 322 კმ/სთ მაჯინობაშ ბორჯის, ნამუთ საუჯგუშო შედეგი რე ედომუშამი ჩხოლარეფიშ ოქიანუს.[1][2] National Geographic-იშ ოტელევიზიე პროგრამაშა გერსხუაფათ, თიში მაქსიმალური სიჩქარა რე 389 კმ/სთ.[3][4]
შარდენი (ლათ. Falco peregrinus) — მახვამილაფარი მაფურინჯე შარდენიშნერეფიშ რანწკიშე; რწაფილს გჷმირინუანა ომაჯინეთ. ძინათებული შარდენი რსხულო რე ოშქაშე ზჷმაშ, უღუ მოლენე-მოტუტაშფერე ოჭიში, ჩე კიდირი სო უჩა დუდი. დადული შარდენი ზჷმას ონდეთ უმოსი დიდი რე, ვინდარო მუმული. შარდენი ჩინებული რე მუში ჩქარებათ, ავითარენს 322 კმ/სთ მაჯინობაშ ბორჯის, ნამუთ საუჯგუშო შედეგი რე ედომუშამი ჩხოლარეფიშ ოქიანუს. National Geographic-იშ ოტელევიზიე პროგრამაშა გერსხუაფათ, თიში მაქსიმალური სიჩქარა რე 389 კმ/სთ.
