Onions

Allium hína ka'avo aty (jueheguaty) ojejuhu imbytépe heta ka'avo yvypóra oipuruite tembi'u apópe, ka'avo hyakuã mbaretéve ha ojeipuru ombohe hag̃ua tembi'u. Ojeikuaa ko aty ipýpe umi sevói opaichagua, áho, puérro kuéra ha sevói'i avei.

• Sevói
• Puérro
• Sevói'i
• Áho

Allium is a monocot genus o flouerin plants, informally referred tae as the ingan genus. The generic name Allium is the Laitin wird for garlic.^[1] The genus, includin the various edible ingans, garlics, chives, an leeks, haes played a pivotal role in cuikin warldwide, as the various pairts o the plants, aither raw or cuiked in mony ways, produce a lairge variety o flavors an texturs.

Species

See Leet o Allium species for a full leet. Some important species include:

• Allium acuminatum — tapertip ingan, Hooker's ingan
• Allium allegheniense — Appalachian ingan
• Allium ampeloprasum — (broadleaf) wild leek
  • A. ampeloprasum var. ampeloprasum — elephant garlic
  • A. ampeloprasum var. kurrat — kurrat
  • A. ampeloprasum var. porrum — leek
• Allium anceps — twinleaf ingan
• Allium angulosum — moose garlic
• Allium aflatunense — flouerin ingan
• Allium atrorubens — dark reid ingan
• Allium caeruleum — blue globe ingan
• Allium campanulatum — dusky ingan
• Allium canadense — Canadian garlic
• Allium cepa — ingan, gairden ingan, bulb ingan, common ingan
• Allium cernuum — noddin ingan
• Allium chinense — Cheenese ingan, Cheenese scallion, Japanese scallion, Oriental ingan
• Allium fistulosum — Welsh ingan
• Allium galanthum
• Allium giganteum — giant ingan
• Allium hollandicum — flouerin ingan
• Allium libani — Lebanese ingan
• Allium neapolitanum — white garlic
• Allium nevii — Nevius' garlic
• Allium nigrum — black garlic
• Allium oleraceum — field garlic
• Allium oschaninii — shallot
• Allium paradoxum — few-flowered garlic
• Allium ramosum — fragrant garlic
• Allium sativum — garlic
• Allium schoenoprasum — chives
• Allium scorodoprasum — saund leek
• Allium siculum — Mediterranean bells, Sicilian honey garlic
• Allium sieberianum — Schult.f.
• Allium stipitatum — Persian shallot
• Allium textile — prairie ingan
• Allium tricoccum — wild leek, ramp
• Allium triquetrum — three-cornered leek, triquetous garlic
• Allium tuncelianum — Tunceli garlic, Ovacik garlic
• Allium tuberosum — Cheenese chives
• Allium ursinum — buckrams, wild garlic, broad-leaved garlic, wid garlic, bear's garlic
• Allium vineale — craw garlic, wild garlic

References

't Lookgeslacht Allium is e geslacht van êenzoadlobbige plantn van de familie Amaryllidaceae. Ze zyn styf belangryk in de voedienge van de mens mei sôortn groensel, kruudn en smoakversterkers lyk poreie, andjoen, look, sjalottn en bieslook.

Allium is êen van de oungeveer zeevnenviftig geslachtn van bloeinde plantn mei mêer of 500 sôortn.

Ênigte sôortn

• Allium ascalonicum (Sjalotte)
• Allium carinatum (Berglook)
• Allium cepa (Andjoen)
• Allium fistulosum
• Allium fistulosum var. bulbifera
• Allium oleraceum
• Allium paradoxum
• Allium porrum (Poreie of pret)
• Allium sativum (Geweune look)
• Allium scorodoprasum
• Allium schoenoprasum (Bieslook)
• Allium triquetrum
• Allium ursinum (Beirlook)
• Allium vineale
• Allium zebdanense

Lo genre Allium conten de plantas monocotiledonas de la familha de mas Amarillidacèas (unes autors l'an classificat dins las Liliacèas). Los alhs son un genre important dins l'alimentacion umana, que comprend fòrça plantas alimentàrias, condimentàrias e amb vertuts medicinalas^[1],[2].

Es a aqueste genre qu'apartenon lo pòrre, la ceba, l'alh cultivat, l'escalonha, la cebola e la ceboleta.

Mai sovent, son de plantas de bulbs. Unas espècias presentan en mai de la reproduccion sexuada per granas un mòde de multiplicacion vegetativa per bulbilhs al nivèl de la soca o de las inflorescéncias.

Caracteristicas del genre

Los alhs son des plantas erbacèas, vivaças, bulbosas (las espècias cultivadas o son subretot per lor bulb), de fuèlhas simplas radicalas. Las flors forman en mai sovent una ombèla al tèrme d'una ampa nuda. Abans l'espelida, l'ombèla es tota cobèrta d'una bractèa membranosa nomenada espata. Cada flor es constituida de sièis tepals (tres petals e tres sepals petaloids identics). Conten sièis etaminas qu'enròdan un estil sortissent de tres carpèlas soúdadas. Lo fruch es una capsula. Fòrça d'espècias an una odor d'alh (o ceba) a vegada plan fòrta, mas d'autras son totalament inodoras.

Lo genre se trapa mai sovent dins las regions temperadas caudas e subtropicalas.

Etimologia

Lo genre Allium ten son nom dirèctament del nom latin de l'alh. Lo mot derivariá del celtic all significant « brutlant, acre » (coma las propriats de l'alh).

Espècias comunas

Segon Tela Botanica (France métro) (10 d'octobre de 2004)^[3]:

Galariá

• Allium ampeloprasum

• Allium atropurpureum

• Allium neapolitanum

• Allium paniculatum

• Allium tulipifolium

• Allium ursinum

• Allium insubricum

• Allium insubricum

• Allium pyrenaicum

Lista de las espècias

Segon paramètre « Kew liste » pas reconegut:

Nòtas e referéncias

Bawang prei (Allium ampeloprasum utawi Allium porrum) punika kagolong wonten ing génus Allium inggih punika kulawarga bawang. Raosipun punika mèmper kaliyan bawang bombai. Bawang prei punika kathah dipun-ginakaken wonten ing olahan Eropa. Padatanipun dipuntumis wonten ing mentéga dumugi alum sadèrèngipun dipuncampur kaliyan dhaharan sanès. Bawang prei punika kalebet komponèn ingkang wigati wonten ing masakan Perancis ing antawisipun vichyssoise (sup sedhep mawi kentang lan bawang prei) lan ugi sup Skotlandia kados déné bubur Scottish lan cock-a-leekie. Bawang prei punika kalebet salah satunggaling sayuran nasional negeri Wales.

Habitat

Allium ampeloprasum dipunwastani minangka tuwuhan asli ing kathah negara ing sakiwa tengenipun Laut Hitam, Laut Adriatik, lan Laut Tengah saking Portugal dumugi Mesir lan Rumania. Wonten ing Rusia lan Ukraina dipunwastani invansif, kejawi wonten ing Crimea minangka tuwuhan asli. Ugi kalebet tuwuhan asli ing Etiopia, Uzbekistan, Iran lan Irak. Ugi dipunwastani alamiah wonten ing Britania Raya, Irlandia, Ceko, negara-negara Baltik, Belarus, Azores, Madeira, Canary Islands, Armenia, Azerbaijan, Pakistan, Tiongkok, Australia (sedaya negara bagéyan kejawi Queensland lan Tasmania), Mexico, Dominican Republic, Puerto Rico, Haiti, Amerika Serikat (wewengkon kidul-wetan California, New York, Ohio lan Illinois), Galápagos, sarta Argentina.^{[2][3][4][5][6]}

Galèri

• Baru berbunga

• Berbunga penuh

• Allium ampeloprasum - MHNT

Pirsani ugi

• godhong bawang

Rujukan

Pranala njawi

• PROTAbase on Allium ampeloprasum
• Allium ampeloprasum in Guernsey
• Allium ampeloprasum in the USA
• Plants For a Future database
• Flora of Israel Online

Allium

Chéng

Chéng chin chē, ē-kha chit kúi chióng te̍k-pia̍t ū keng-chè kè-ta̍t:

• Âng-chhang-thâu
• Chhang-á (A. fistulosum, Eng-gí: Welsh onion)
• Chhang-thâu (A. cepa, Eng-gí: onion)
• Kú-chhài (A. ramosum/A. tuberosum, Eng-gí: garlic chives)
• Soàn-thâu (A. sativum, Eng-gí: garlic)
• ? (A. schoenoprasum, Eng-gí: chives)

Tô͘

• Chhang-á

• Ai-ki̍p chhang-thâu

• Allium sativum plant.jpg

  Soàn-thâu

• Kú-chhài

Shiko Lista

Lista e antarëve

• Allium acutiflorum Loisel.
• Allium ampeloprasum L.
• Allium angulosum L.
• Allium ascalonicum
• Allium atroviolaceum
• Allium carinatum L.
• Allium cepa L. - (Qepa)
• Allium chamaemoly L.
• Allium commutatum
• Allium consimile Jord. ex Gren.
• Allium corsicum Jauzein, J.M.Tison, Deschâtres & H.Couderc
• Allium ericetorum Thore
• Allium fistulosum L.
• Allium flavum L.
• Allium flexum Waldst. & Kit.
• Allium guttatum Steven
• Allium leucanthum K. Koch
• Allium lineare L.
• Allium lusitanicum Lam.
• Allium moly L.
• Allium montenegrinum Beck & Szyszyl
• Allium moschatum L.
• Allium multibulbosum Jacqu.
• Allium narcissiflorum Vill.
• Allium neapolitanum Cirillo
• Allium nebrodense Guss.
• Allium nigrum L.
• Allium oleraceum L.
• Allium oporinanthum Brullo etc.
• Allium oschaninii B. Fedtsch
• Allium pallens L.
• Allium paniculatum L.
• Allium paradoxum (M. Bieb) G. Don
• Allium parciflorum Viv.
• Allium pendulinum Ten.
• Allium permixtum Guss.
• Allium polyanthum Schult. & Schult. f.
• Allium porrum L. - (Preshi : - pras (Shqipër e Veriut), purri (Vuthaj, Rugovë) )
• Allium ramosum L.
• Allium roseum L.
• Allium rotundum L.
• Allium sativum L. (Hudhra)
• Allium savii Parl.
• Allium scaberrimum J. Serres
• Allium schoenoprasum L.
• Allium scorodoprasum L.
• Allium senescens L.
• Allium sphaerocephalon L.
• Allium suaevolens Jacqu.
• Allium subhirsutum L.
• Allium tenuiflorum Ten.
• Allium tourneuxii Chabert
• Allium trifoliatum Cirillo
• Allium tuberosum Spreng.
• Allium ursinum]] L.
• Allium victorialis L.
• Allium vineale L.

• A. porrum
  Preshi

• A. fistulosum bulbifera

• A. ampeloprasum

• A. flavum

• A. ursinum

• A. atropurpureum

Shiko dhe këtë

Kobołk^[1][2] (Allium) jo rod z pódswójźby kobołkowych rostlinow (Allioideae) znutśika amarylisowych rostlinow (Amaryllidaceae).

Systematika

Wopśimjejo slědujuce družyny:

• cuzy kobołk (Allium victorialis)
• wšedna cybula (Allium cepa)
• śamnocerwjeny kobołk (Allium atropurpureum)
• carny kobołk (Allium nigrum)
• hsb:dźiwi kobołk (Allium oleraceum)
• głowkaty kobołk (Allium sphaerocephalum)
• górski kobołk (Allium carinatum)
• hraničkaty kobołk (Allium angulosum)
• jebarski kobołk (Allium lusitanicum)
• ješćerći kobołk (Allium scorodoprasum)
• kulojty kobołk (Allium rotundum)
• pšawy kobołk (Allium sativum)
• pózna cybula (Allium fistulosum)
• pólski/źiwy kobołk (Allium vineale)
• źiwy kobołk (Allium ursinum)
• cybulinka (Allium schoenoprasum)
• spóźiwny kobołk (Allium paradoxum)
• tłusty kobołk (Allium ampeloprasum)
• twardy kobołk (Allium strictum)
• wónjaty kobołk (Allium suaveolens)
• žołty kobołk (Allium flavum)

Nožki

1. ↑ ^{1,0 1,1} Starosta: Dolnoserbsko-nimski słownik, Niedersorbisch-deutsches Wörterbuch, Bautzen 1999, ISBN 3-7420-1096-4, bok 185
2. ↑ ^{2,0 2,1} W internetowem słowniku: Knoblauch

Look (Allium) as en plaantenskööl uun det famile faan a Amaryllisplaanten (Amaryllidaceae). Diar hiar 13 bit 16 onersköölen mä amanbi 940 slacher tu. Föl slacher haa en skarepen stirem, det komt faan't Alliin diar uun.

Enkelt slacher

• Pore (Allium ampeloprasum)
• Skalot (Allium cepa, mä Allium ascalonicum)
• Knooplook (Allium sativum)
• Gäärslook (Allium schoenoprasum)
• Baarlook (Allium ursinum)

Onersköölen

A. subg. Allium – A. subg. Amerallium – A. subg. Anguinum – A. subg. Bromatorrhiza – A. subg. Butomissa – A. subg. Caloscordum – A. subg. Cepa – A. subg. Cyathophora – A. subg. Melanocrommyum – A. subg. Microscordum – A. subg. Nectaroscordum – A. subg. Polyprason – A. subg. Porphyroprason – A. subg. Reticulatobulbosa – A. subg. Rhizirideum – A. subg. Vvedenskya

Piyoz (Allium) — loladoshlar oilasiga mansub ikki yillik va koʻp yillik oʻtsimon oʻsimliklar turkumi, sabzavot va manzarali ekin. Shim. yarim sharda 500 ga yaqin turi maʼlum. Eng koʻp turlari Oʻrta Osiyo, Kavkaz, Sharqiy Sibirda, kamroq turi Yevropada va Uzoq Sharqda uchraydi. Oʻzbekistonda P.ning doyra piyoz (qirqbarg piyoz), piskom P. (togʻ piyoz), koʻrimsiz piyoz, gʻadir-budur piyoz, havorang P. (gulpiyoz), yovvoyisarimsoq P., sarimsoq P. (sarimsoq), Shubert P.i (choʻchqa piyoz), qoratov piyozi (choʻchqaquloq), novcha piyoz (anzur piyoz), chimyon P., Seversov P. i kabi 15 yovvoyi turi usadi. Asosan, 6 turi — osh P. (vatani Oʻrta Osiyo va Afgʻoniston), batun P. (vatani Sharqiy Sibirning janubi), porey P. (vatani Oʻrta dengiz boʻylari) va boshqa ekib yetishtiriladi.

Eng koʻp tarqalgan turi osh P. (A. cepa L.) tuproq unumdorligiga gʻoyat talabchan, sovuqqa chidamli va oʻta namsevar sabzavot ekini. Oʻrta Osiyodan tashqari AQSH, Bolgariya, Ispaniya, Misr, Fransiya, Italiya va Yaponiyada koʻp ekiladi. Oʻzbekistonda 2 yillik, ayrim mamlakatlarda 2 va 4 yillik ekin. P. boshlari yapaloq, uzunchoq yoki yumaloq. Tarkibida (navlariga qarab) 2,4—14% qand, 2—13,9 mg% S vitami-ni, efir moyi, bargida esa 19—57,7 mg% S vitamini, shuningdek, A, V,, V2 vitaminlari va 1,3—5,9 mg% A pro-vitamini, limon va olma kislotalar, fitonsidlar va boshqa bor.

P. boshi poyasining shoxlanishiga qarab kam, oʻrtacha va kup uyali navlarga ajratiladi. Kam uyali navlar 1, ayrim hollarda 2, oʻrta uyali navlar 2— 3, koʻp uyali navlar 5 va undan kup piyozboshlar hosil qiladi. Taʼmiga kura, osh piyoz navlari achchiq, yarim achchik, va chuchuk turlarga ajratiladi.

P., asosan, ovqatga ishlatiladi. Tabobatda oshqozon-ichak, nafas organlari va yurak-tomir sistemasi kasalliklarini davolashda foydalaniladi. Osh P. bir yoki bir necha generativ va vegetativ kurtaklar joylashgan qisqa poyadan iborat. Guli ikki jinsli. Il-dizi popuk ildiz. Urugʻi uch qirrali, 1000 donasi 2,5—4 g . P. janubiy, gʻar-biy, sharqiy kenja turlarga boʻlinadi. Oʻzbekiston va Qozogʻiston janubida janubiy va, qisman, gʻarbiy kenja turga oid mahalliy navlar tarqalgan. Bularga Andijon oq P.i (yirik, oq), Samarqand qizil 172 P.i (dumaloqyassi, qizil), margʻilon P.i yoki tuxum P. (choʻzik, tuxumsimon, oq), Qoratol P.i( dumalok, tillarang), Farobi (yirik, dumaloqyassi, oq), Kaba 132 (yirik, dumaloq, jigarrangsarik), Tungani-56 (dumaloqyassi, toʻq binafsharang) va Ispan 313 (yirik, dumaloq, och sarik) P.lari va boshqa kiradi.

Oʻrta Osiyo, jumladan, Oʻzbekistonda 1-yili dalaga urugʻi sepilib, isteʼmol uchun osh P. (boshpiyoz) olinadi. 2-yili bosh P. ekilib, urugʻ olinadi. Oʻzbekiston sharoitida P. ekiladigan yer iloji boricha begona oʻtlar chiqmaydigan qilib tayyorlanadi, kuzgi shudgor erta oʻtka-ziladi, kultivatsiya qilinadi, mola bosiladi. P. ekiladigan yerning gektariga 20—25 t chirigan goʻng , texnologiya talablariga koʻra mineral oʻgʻitlar solinadi. Oʻrta Osiyoda P. 3 muddatda: erta koʻklamda (fev. oxiri — mart boshlari-da); yozkuzda (avg . oxiri — sentabr boshlarida) va kech kuzda (noyab.da, "toʻqson bosdi") ekiladi.

P. sabzavot va dala almashlab ekish tizimida yetishtiriladi. Eng yaxshi oʻtmishdoshlar — karam, pomidor, bodring , kuzgi don ekinlari angʻizi, kartoshka. Oʻsuv davrida oziklantiriladi, sugʻoriladi (yer osti suvlari chukur joylashgan boʻz tuprokli yerlarda 12, oʻtloqibotqoqi tuproklarda 7—8 marta), qoʻlda yoki kimyoviy usulda oʻtoqqilinadi. Sentabr oxiri — okt. boshlarida qazilib, avval dalada, keyin usti yopiq joylarda kuritiladi, saralanadi, har xil chiqitlardan tozalanadi. Hosildorligi 120 dan 400—600 s/ga. Urugʻ olishda saralangan, navdor P. boshi (noʻsh) egatlarga ekiladi. Mayda P. boshchalarini noʻsh qilib erta bahorda koʻkpiyoz va yoz boshida bosh piyoz olish uchun P. boshi (noʻsh) kdsaladi- P. urugʻi iyun oxiri — iyul boshlarida yetiladi. Gektaridan oʻrtacha 3—5 s, ayrim xoʻjaliklarda 10 s gacha urugʻ olinadi.

Asosiy zararkunandal ar i: P. pashshasi, tamaki shirasi, P. parvonasi; kasal l ikl ar i : boʻyin chirishi, soxta kul, k°RakUya> virus kasalliklari.

Osh P. va uning noʻshidan tashqari, P.ning batun, porey, shnitt, shalot va juda koʻp boshqa turlari ham ozik-ovkatga ishlatiladi. Batun P., (A.fi stulosum) piyoz bosh tugmaydigan koʻp yillik oʻsimlik. Bir joyda 3—4 yil usadi (Salatniy 35 navi). Barglari 25—30 sm boʻlganda— may oxirida yigʻishtiriladi. Hosildorligi 300 s/ga. Porey P. (A. porrum)— piyozbosh tugmaydigan koʻp yillik oʻsimlik. Uzun nishtarsimon bargli, soxta poyali koʻp yillik oʻsimlik. Hosildorligi 250 s/ga. Shnitt (Sibir) P. (A. scho-enoprasum) — vatani Janubiy Osiyo boʻlgan koʻp yillik oʻsimlik. Kam miqdorda yetishtiriladi. Kuchli shoxlanadi — 3 yoshlisi 50 tagacha barg chiqaradi. Bargida 70–105 mg% S vita-mini bor. Sovuqqa oʻta chidamli, hosildorligi 150—200s/ga. Shalot P. (A. ascalonicum) — vatani Janubiy Osiyo boʻlgan kup yillik usimlik. P. boshchalari mayda. Asosan, Kavkazda ochik va yopiq (himoyalangan) tuprokqa bahorda ekiladi. P.ning vegetativ koʻpayadigan sarimsoq P. (A.sativum) turi qimmatli sabzavot ekini (qarang Sarimsoq). P.ning ayrim yovvoyi turlari bargi yoki piyozboshi isteʼmol qilinadi, piskom P. (A. pskemens) kabi boʻyi 1 m ga boradigan ayrim turlari manza-rali bogʻdorchiliqsa ekiladi.

Orip Qodirxoʻjayev.^[1]

Manbalar

Pulla^[1] (genus Allium) nisqaqa huk yurakunap rikch'anam, waranqamanta aswan rikch'aqniyuq.

Rikch'aqkuna

Kaymi huk pulla rikch'aqkuna:

• ahus, asnaq pulla (Allium sativum)
• siwilla, hamam pulla (Allium cepa)
• k'ita pulla (Allium scorodoprasum)
• yuraq pulla, wila-wila (Allium neapolitanum syn. Nothoscordum inodorum)

Pukyukuna

1. ↑ Louis Girault: Kallawaya - guérisseurs itinérants des Andes. Recherches sur les pratiques médicinales et magiques. Paris 1984.

Hawa t'inkikuna

• Commons nisqaqa multimidya kapuyninkunayuqmi kay hawa: Pulla.

• Wikispecies nisqaqa qillqasqa p'anqayuqmi kay hawa: Pulla

Sîr (Allium sativum) riwekek ji malbata famîleya sîr û pîvazan (Allioideae) ye ku ew jî binekomeke Alliaceae ye. Strîlokên wê çi xavî, çi wekî biharbêhn (biharat) jî tên xwarin. Hin cureyên wê dikevin koma hejikan, lewra dibin hejik.

Di kulîna, pêjgeha kurd de cihekê wê yê girîng heye. Di gelek xwarinan de tê bikaranîn. Herwiha di bijîşkiya gelêrî û wêjeya kurd a devkî de navdar e. Ji sîra bejî re sîrim an sîrimok tê gotin. Bi şaşî li hin deveran jê re nanê çivîkan, nanê çûçikan tê gotin lê ew riwekek, herwiha pincarek din e.

Li dora 500-700 cureyên wê hene. Hin riwek hene gelek dişibin sîrimê, heger mirov wan jî bijmêre, cureyên wê ji hezarê derbastir dikin.

• Allium caeruleum

• Allium cepa (pîvaz)

• Allium crispum

• Allium cristophii

• Allium fistulosum

• Allium karataviense

• Allium moly

• Allium narcissiflorum

• Allium neapolitanum

• Allium pendulinum

• Allium porrum (qurad)

• Allium roseum

• Allium rotundum

• Allium-senescens

• Allium subvillosum

• Allium shevockii

Cureyên wê di zanistiyê de

• Binemala Allium: Ji 15 malan ^[1]:
  • Beşa Allium
    • Allium affine Ledeb.
    • Allium amethystinum guhert (Syn.: Allium stojanovii Kov.)
    • Allium ampeloprasum L. (Syn.: Allium babingtonii Borrer, Allium scorodoprasum var. babingtonii (Borrer) Regel)
    • Allium artemisietorum Eig & Feinbrun
    • ''Allium atroviolaceum'' (Boiss.)
    • Allium aucheri Boiss. (Syn.: Allium caerulescens Boiss.)
    • Allium bourgeaui Rech. f.
    • Allium commutatum Guss.
    • Allium curtum Boiss. & Gaill.
    • Allium dictyoprasum C.A.Mey. ex Kunth
    • Allium ebusitanum Font Quer (Syn.: Allium durandoi (Batt. & Trab.) Seregin, Allium sphaerocephalon var. durandoi Batt. & Trab.)
    • Allium fuscoviolaceum Fomin
    • Allium gramineum K.Koch (Syn.: Allium fominianum Miscz. ex Grossh. & Schischk.)
    • Allium guttatum Steven (Syn.: Allium dalmaticum A. Kern. ex Janch., Allium margaritaceum Sm., Allium sardoum Moris)
    • Allium heldreichii Boiss.
    • Schalotte (Allium hierochuntinum Boiss. (Syn.: Allium ascalonicum L.)
    • Allium jubatum J.F.Macbr.
    • Allium kurrat Schweinf. ex K.Krause
    • Allium longicuspis Regel
    • Allium macrochaetum Boiss. & Hausskn.
    • Allium melitense (Somm. & Caruana) Cif. & Giacom.^[2]
    • Allium ponticum Miscz. ex Grossh.
    • Sîr an Porrum (Allium porrum L., Syn.: Allium ampeloprasum var. porrum (L.) J.Gay)
    • Allium pseudoampeloprasum Miscz. ex Grossh.
    • Allium pyrenaicum Costa & Vayr.
    • Sîra glover (Allium rotundum L., Syn.: Allium jajlae Vved., Allium cilicium Boiss., Allium waldsteinii G.Don)
    • Sîra navdar (Allium sativum L.)
    • Sîra maran an Sîra bejî (Allium scorodoprasum L.)
    • Sîra sergog (Allium sphaerocephalon L., Syn.: Allium descendens L.)
    • Allium tuncelianum (Kollmann) Özhatay et al.
    • Sîra Weinbergê (Allium vineale L.)

• • Sektion Avulsea:
    • Allium fibrosum Regel
    • Allium rubellum M.Bieb. (Syn.: Allium albanum Grossh. )
    • Allium umbilicatum Boiss.
  • Sektion Brevidentia:
    • Allium brevidens Vved.
  • Sektion Brevispatha:
    • Allium lojaconoi Brullo, Lanfr. & P.Pavone
  • Sektion Caerulea:
    • Flieder-Lauch, Blauer Kugel-Lauch (Allium caeruleum Pall., Syn.: Allium azureum Ledeb., Allium viviparum Kar. & Kir.)
    • Allium caesium Schrenk (Syn.: Allium urceolatum Regel)
    • Allium delicatulum J.F.E.Siev. ex Schult. & Schult. f.
  • Beşa Codonoprasum
    • Sîra kutayî an Sîra Kielê (Allium carinatum L., Syn.: Allium pulchellum G.Don)
    • Allium chloranthum Boiss.
    • Allium desertorum Forssk.
    • Sîra zer an Zersîr (Allium flavum L., Syn.: Allium paczoskianum Tuzson)
    • Allium karsianum Fomin
    • Allium kunthianum Vved. (Syn.: Allium lepidum Kunth )
    • Allium melanantherum Pančić
    • Sîra kelemî yan Gulsîr (Allium oleraceum L.)
    • Allium pallens L. (Syn.: Allium coppoleri Tineo )
    • Allium paniculatum L.
    • Allium parnassicum (Boiss.) Halacsy
    • Allium platakisii Tzanoud. & Kypr.
    • Allium pseudoflavum Vved.
    • Allium rupestre Steven (Syn.: Allium charaulicum Fomin)
    • Allium stamineum Boiss.
  • Be. Costulatae:
    • Allium filidens Regel
    • Allium turcomanicum Regel
  • Be. Crystallina
  • Be. Eremoprasum:
    • Allium sabulosum Steven ex Bunge
  • Be. Kopetdagia
  • Be. Longivaginata
  • Be. Mediasia
  • Be. Multicaulea
  • Be. Pallasia:
    • Allium pallasii Murray
    • Allium tanguticum Regel
  • Be. Spathulata

• Binemal Amerallium Traub: 12 beş:
  • • Sîra Neapolîtan (Allium neapolitanum Cirillo)
  • Be. Amerallium (Traub) Kamelin: Nur in der Neotropis:
    • Sîra Çermesoran (Allium canadense L., Syn.: Allium mutabile Michx.)
    • Allium drummondii Regel (Syn.: Allium nuttallii S.Watson)
    • Allium geyeri S. Watson
  • Be. Arctoprasum Kirschl.:
    • Bärlauch (Allium ursinum L.)
  • Be. Briseis (Salesb.) Stearn:
    • Sîra birînan, Sîra kêmdîtî (Allium paradoxum (M.Bieb.) G.Don)
    • Sîra zengilok (Allium triquetrum L.)
  • Be. Bromatorrhiza Ekberg:
    • Allium hookeri Thwaites
    • Allium macranthum Baker (Syn.: Allium oviflorum Regel)
    • Sîra dardekirî (Allium pendulinum Ten.)
    • Allium wallichii Kunth (Syn.: Allium polyastrum Diels, Allium wallichianum Steud. nom. nud.)
  • Be. Caulorhizideum Traub
  • Be. Chamaeprason Hermann:
    • Allium brevistylum S.Watson
    • Allium gooddingii Ownbey
    • Allium validum S.Watson
  • Be. Lophioprason Traub: Nur in der Neotropis:
    • Allium amplectens Torr. (Syn.: Allium attenuifolium Kellogg )
    • Allium bigelovii S.Watson
    • Allium campanulatum S.Watson (Syn.: Allium bidwelliae S.Watson )
    • Allium cernuum Roth
    • Allium falcifolium Hook. & Arn.
    • Allium fimbriatum
    • Allium lemmonii S.Watson
    • Allium munzii (Ownbey & Aase ex Traub) McNeal
    • Allium praecox Brandegee
    • Allium siskiyouense Ownbey ex Traub
    • Allium stellatum Ker Gawl.
    • Allium unifolium Kellogg
  • Be. Molium G.Don ex Koch:
    • Allium chamaemoly L.
    • Zêrsîr (Allium moly L.)
    • Sîra gulan (Allium roseum L.)
    • Sîra subhirsutum (Allium subhirsutum L., Syn.: Allium ciliatum Cirillo)
    • Sîra zebdanense Boiss. & Noë
  • Be. Narkissoprason Hermann:
    • Sîra pelnarsîst (Allium narcissiflorum Vill., Syn.: Allium pedemontanum Willd.)
  • Be. Rhophetoprason Traub: Nur in der Neotropis.
  • Be. Rhynchocarpum Brullo
  • Be. Triptera

• Binemal Anguinum: 1 beş:
  • Be. Anguinum G.Don:
    • Allium burdickii (Hanes) A.G.Jones
    • Allium tricoccum Aiton
    • Sîra victorialis (Allium victorialis L.)

• Binemal Butomissa: 2 beş:
  • Be. Austromontana:
    • Allium oreoprasum Schrenk
  • Be. Butomissa:
    • Sîra bêhnî yan Sîra Çînê (Allium ramosum L.,Syn.: Allium odorum L., Allium tataricum L. f., Allium lancipetalum Y.P.Hsu, Allium potaninii Regel, Allium weichanicum Palibin.)
    • Sîra şêlşêlî (Allium tuberosum Rottler ex Spreng.)

• Binemal Caloscordum (Herb.) R.M.Fritsch: 1 beş:
  • Be. Caloscordum (Herb.) Bak.

• Binemal Cepa: 5 Be.:
  • Sektion Annuloprason:
    • Allium atrosanguineum Schrenk
    • Allium kaufmannii Regel
    • Allium semenovii Regel
  • Sektion Cepa (Mill.) Prokh.:
    • Allium altaicum Pall.
    • Allium asarense R.M.Fritsch & Matin
    • Pîvazl (Allium cepa L.)
    • Allium ×cornutum Clementi
    • Allium farctum Wendelbo
    • Pîvazê zivistanêl (Allium fistulosum L.)
    • Allium galanthum Kar. & Kir. (Syn.: Allium pseudocepa Schrenk)
    • Allium oschaninii O.Fedtsch.
    • Allium praemixtum Vved.
    • Allium ×proliferum (Moench) Schrad. ex Willd. (= A. fistulosum × A. cepa, Syn.: Allium cepa var. bulbiferum Regel, Allium cepa var. proliferum (Moench) Alef., Allium cepa var. viviparum (Metzg.) Alef., Allium cepa viviparum Metzg., Allium ×wakegii Araki)
    • Allium pskemense B.Fedtsch.
    • Allium rhabdotum Stearn
    • Allium vavilovii Popov & Vved.
  • Sektion Condensatum:
    • Allium condensatum Turcz.
  • Sektion Sacculiferum:
    • Allium chinense G.Don (Syn.: Allium bakeri Regel )
    • Allium sacculiferum Maxim.
    • Allium thunbergii G.Don (Syn.: Allium taquetii H.Lév. )
    • Allium virgunculae F.Maek. & Kitam.
  • Sektion Schoenoprasum:
    • Allium altyncolicum N.Friesen
    • Allium karelinii Poljakov (Syn.: Allium schoenoprasum var. scaberrimum Regel)
    • Allium ledebourianum Schult. & Schult. f.
    • Allium maximowiczii Regel
    • Allium oliganthum Kar. & Kir. (Syn.: Allium stenophyllum Schrenk )
    • Allium schmitzii Cout.
    • Schnittlauch (Allium schoenoprasum L.)

• Binemal Cyathophora: 3 Be.:
  • Sektion Coleoblastus:
    • Allium auriculatum Kunth
    • Allium mairei H.Lév. (Syn.: Allium yunnanense Diels)
  • Sektion Cyathophora:
    • Allium cyathophorum Bureau & Franch.
  • Sektion Milula

• Binemal Melanocrommyum (Webb & Berth.) Rouy: Bi 15 Be.:
  • Sektion Acanthoprason Wendelbo:
    • Allium akaka S.G.Gmel. ex Schult. & Schult. f.
    • Allium libani Boiss.
    • Allium materculae Bordz.
  • Sektion Acaule R.M.Fritsch
  • Sektion Acmopetala R.M.Fritsch:
    • Allium collismagni Kamelin
    • Allium costatovaginatum Kamelin & Levichev
    • Allium fetisowii Regel
    • Allium motor Kamelin & Levichev
    • Allium sewerzowii Regel
    • Allium suworowii Regel
    • Allium taeniopetalum Popov & Vved. (Syn.: Allium baschkyzylsaicum Krassovsk., Allium mogoltavicum Vved.)

• • Sektion Aroidea Khass. & R.M.Fritsch
  • Sektion Brevicaule R.M.Fritsch
  • Sektion Compactoprason R.M.Fritsch:
    • Allium giganteum Regel
    • Allium macleanii Baker (Syn.: Allium elatum Regel)
  • Sektion Kaloprason C.Koch:
    • Sîra Stêrgog (Allium cristophii Trautv., Syn.: Allium albopilosum C.H.Wright, Allium christophii Trautv. orth. var.)
    • Allium helicophyllum Vved.
    • Allium schubertii Zucc.
    • Allium walteri Regel (Syn.: Allium bodeanum auct.)
  • Sektion Megaloprason Wendelbo:
    • Allium aflatunense B.Fedtsch.
    • Allium altissimum Regel
    • Allium grande Lipsky
    • Allium jesdianum Boiss. & Buhse
    • Allium rosenbachianum Regel
    • Allium stipitatum Regel
  • Sektion Melanocrommyum Webb & Berth.:
    • Allium aschersonianum Barbey
    • Allium asclepiadeum Bornm.
    • Sîra reşsorî (Allium atropurpureum Waldst. & Kit.)
    • Allium cyrilli Ten.
    • Allium decipiens Fisch. ex Schult. & Schult. f.
    • Sîra reş (Allium nigrum L., Syn.: Allium dumetorum Feinbrun & Szel., Allium multibulbosum Jacq.)
    • Allium orientale Boiss.
    • Allium rothii Zucc.
    • Allium stenopetalum Boiss. & Kotschy
    • Allium tel-avivense Eig
    • Allium tubergenii Freyn
    • Allium tulipifolium Ledeb.
  • Sektion Miniprason R.M.Fritsch:
    • Sîra zimanşîn (Allium karataviense Regel)
  • Sektion Popovia Khass. & R.M.Fritsch
  • Sektion Pseudoprason (Wendelbo) K.Persson & Wendelbo:
    • Allium cardiostemon Fisch. & C.A.Mey.
    • Allium mariae Bordz.
  • Sektion Regeloprason Wendelbo:
    • Allium darwasicum Regel
    • Allium regelii Trautv.
    • Allium winklerianum Regel
  • Sektion Thaumasioprason Wendelbo
  • Sektion VerticillataKamelin

• Binemal Microscordum: 1 Be.:
  • Sektion Microscordum Maxim.

• Binemal Nectaroscordum: 1 Be.:
  • Sektion Nectaroscordum (Lindl.) Gren. & Godr. in der Neotropis:
    • Allium bulgaricum (Janka) Prodán (Syn.: Allium dioscoridis auct., Nectaroscordum bulgaricum Janka, Nectaroscordum siculum subsp. bulgaricum (Janka) Stearn)
    • Sîra Başûrê Alpan (Allium insubricum Boiss. & Reut.)
    • Sîra hingivî ya Sîcilya (Allium siculum Ucria, Syn.: Nectaroscordum siculum (Ucria) Lindl.)

• Binemal Polyprason: 4 Be.:
  • Sektion Daghestanica:
    • Allium daghestanicum Grossh.
    • Allium ericetorum Thore
    • Sîra bêhnî (Allium suaveolens Jacq.)
  • Sektion Falcatifolia:
    • Allium carolinianum DC. (Syn.: Allium blandum Wall., Allium polyphyllum Kar. & Kir., Allium thomsonii Baker)
    • Allium hymenorrhizum Ledeb.
    • Allium platyspathum Schrenk
  • Sektion Oreiprason:
    • Allium albovianum Vved. (Syn.: Allium gracile Albov)
    • Allium consanguineum Kunth
    • Allium glaciale Vved.
    • Allium goloskokovii Vved.
    • Allium kaschianum Regel
    • Allium kokanicum Regel
    • Allium obliquum L.
    • Allium ochroleucum Waldst. & Kit.
    • Allium roylei Stearn
    • Allium saxatile M.Bieb. (Syn.: Allium globosum M.Bieb. ex DC. )
    • Allium stracheyi Baker
    • Allium talassicum Regel
  • Sektion Scorodon:
    • Allium frigidum Boiss. & Heldr.
    • Allium jacquemontii Kunth
    • Allium macrostemon Bunge (Syn.: Allium grayi Regel, Allium nipponicum Franch. & Sav.)
    • Allium popovii Vved.

• Binemal Porphyroprason: 1 Be.:
  • Sektion Porphyroprason Ekberg:
    • Sîra sorsorî (Allium oreophilum C.A.Mey., Syn.: Allium ostrowskianum Regel)

• Binemal Reticulatobulbosa: 5 Be.:
  • Sektion Campanulata:
    • Allium barsczewskii Lipsky
    • Allium drepanophyllum Vved.
    • Allium inconspicuum Vved.
    • Allium jodanthum Vved.
  • Sektion Nigrimontana:
    • Allium drobovii Vved.
  • Sektion Reticulatobulbosa:
    • Allium amphibolum Ledeb.
    • Allium clathratum Ledeb.
    • Allium eriocoleum Vved.
    • Allium flavidum Ledeb.
    • Allium flavovirens Regel (Syn.: Allium leucocephalum Turcz. ex Vved., Allium schischkinii K.Sobol.)
    • Allium lineare L.
    • Allium pseudostrictum Albov
    • Allium splendens Willd.
    • Steifer Lauch oder Steif-Lauch (Allium strictum Schrad.)
    • Allium szovitsii Regel
  • Sektion Scabriscapa:
    • Allium scabriscapum Boiss. & Kotschy
  • Sektion Sikkimensia:
    • Allium beesianum W.W.Sm.
    • Allium cyaneum Regel
    • Allium sikkimense Baker (Syn.: Allium kansuense Regel, Allium tibeticum Rendle)

• Binemal Rhizirideum: 5 Be.:
  • Sektion Caespitosoprason:
    • Allium bidentatum Fisch. ex Prokh.
    • Allium mongolicum Regel
    • Allium polyrhizum Turcz. ex Regel
    • Allium przewalskianum Regel
    • Allium subangulatum Regel
  • Sektion Eduardia
  • Sektion Rhizirideum:
    • Allium albidum Fisch. ex M.Bieb.
    • Sîra Kantê oder Kanten-Lauch (Allium angulosum L.)
    • Allium austrosibiricum N.Friesen
    • Allium burjaticum N.Friesen
    • Allium dauricum N.Friesen
    • Allium nutans L.
    • Allium prostratum Trevir.
    • Allium rubens Schrad. ex Willd.
      • Sîra bilindiyan (Allium senescens L., yn.: Allium spurium G.Don, Allium fallax Schult. & Schult. f., Allium lusitanicum Lam., Allium montanum F.W.Schmidt, Allium baicalense Willd., Allium glaucum Schrad. ex Poir., Allium saxicola Kitag.)
    • Allium spirale Willd.
    • Allium stellerianum Willd.
  • Sektion Rhizomatosa
  • Sektion Tenuissima:
    • Allium anisopodium Ledeb.
    • Allium vodopjanovae N.Friesen

• Binemal Vvedenskya: 1 Be.:
  • • Allium kujukense Vved.

Çavkanî

Цыбуліны цыбулі рэпчатай (Allium cepa)

Цыбуля (па-лацінску: Allium) — род двугадовай і шматгадовай травы сямейства лілейных (Liliaceae), часам вылучаецца ў адмысловае сямейства цыбулявых (Alliaceae). Утварае падземныя цыбуліны, якія маюць, як і зялёныя парасткі, характэрны востры смак і пах. Найбольш вядомы від — цыбуля рэпчатая (Allium cepa) паходжаньнем з Заходняй Азіі, уведзены ў культуру яшчэ ў глыбокай старажытнасьці. Расьліны дасягаюць вышыні 1,2 мэтру, лісьце цыліндрычнае, полае, сьцябло скарочанае падземнае (цыбуліна), кветкі сабраныя ў парасонік на вяршыні доўгага кветканоса. Замест кветак могуць разьвівацца дробныя паветраныя цыбулінкі, або дзеткі, якія здольныя даваць новыя расьліны.

Цыбуля рэпчатая (Allium cepa) — адна з самых холадаўстойлівых агародных расьлін і ў паўднёвых шыротах вырошчваецца круглы год. Вядома мноства гатункаў, уключаючы жывародзячыя (Allium cepa var. viviparum) утвараючыя паветраныя цыбулінкі, і шматгнёздавыя (Allium cepa var. solaninum) падземная цыбуліна якіх складаецца зь некалькіх самастойных цыбулін. Размножваюць цыбулю цыбулінамі і насеньнем. Насеньне альбо высейваюць непасрэдна ў глебу (затым усходы прарэжваюць), альбо ў шклярніцу (у канцы зімы) з наступнай перасадкай маладых расьлін у глебу. Цыбуля-сеянка і цыбуля-выбарак — гэта дробныя адно- і двугадовыя цыбуліны, ужываемыя ў ежу або дорашчываемыя да буйных памераў. Зялёная цыбуля (цыбуля-пяро) на продаж выганяюць з насеньня.

Сусьветная вытворчасьць цыбулі рэпчатага перавышае 19 мільёнаў тон у год. На першым месцы па гэтым паказчыку Кітай, на другім — Індыя. За імі ЗША, Японія, Гішпанія і Турцыя.

Некаторыя віды цыбулі — дэкаратыўныя расьліны. Адзін з найболей папулярных у гэтым сэнсе — цыбуля Маля (Allium moly) з жоўтымі кветкамі.

У ежу ўжываюць цыбуліны і лісьце не толькі цыбулі рэпчатай, але і некаторых іншых культурных відаў, у прыватнасьці цыбулі дудчатай (пясочнай, зімовай), званай таксама цыбуля-татарка (Allium fistulosum), цыбулі-батуну (Allium fistulosum), цыбулі-парэю (Allium porrum), цыбулі-рэзанцу, цыбулі-скарады, цыбулі-шніту (Allium schoenoprasum), цыбулі-шалёту (Allium ascalonicum) і часноку (Allium sativum).

Найболей незвычайны па зьнешнім выглядзе цыбуля-парэй, зімаўстойлівы двугадовы від. Ён шырока вырошчваецца ў Эўропе з антычнасьці і стаў нацыянальным сымбалям Уэльса. Яго дробная цыбуліна дае, як у касача, вузкае плоскае лісьце даўжынёй да 90 сантымэтраў на такім жа па даўжыні мясістым сьцябле, якое завяршаецца шчыльным парасонікам з ружаватага колеру кветак. Адбеленыя на паветры яшчэ на гародзе зялёныя часткі на смак не такія вострыя, як у цыбулі рэпчатай, іх ядуць без далейшай кулінарнай апрацоўкі, вараць, тушаць і кладуць у супы.

Цыбуля аскалёнская ці шалёт, верагодна, культагенны таксон, выведзены ў Азіі зь нейкая формы цыбулі рэпчатай. Лісьце вузкае, цыбуліны дробныя, вуглаватыя, разломваючыяся на зубкі. Яе ўжываюць ў ежу, як часнок, у марынаваным і сьвежым выглядзе ў якасьці заправы. У ЗША вырошчваецца ня шмат.

Цыбуля мядзьведжая, або чарамша (Allium ursinum), распаўсюджаны ў Эўразіі. Вышыня прыкладна 30 сантымэтраў. Лісьце плоскае, ланцэтнае шырынёй 2,5—5 сантымэтраў. Квітнее раньняй вясной; кветкі белыя, да 20 у плоскіх парасоніках. Цыбуліна выкарыстоўваецца як заправа. Расьліна ўвогуле прыгожая, аднак часночны пах абмяжоўвае яе выкарыстаньне ў дэкаратыўных мэтах.

Вонкавыя спасылкі

— сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

ఏలియమ్ (లాటిన్ Allium) పుష్పించే మొక్కలలో ఏలియేసి కుటుంబానికి చెందిన ప్రజాతి.

కొన్ని జాతులు

Allium acuminatum — tapertip onion
Allium ampeloprasum — (Broadleaf) wild leek

A. a. var. ampeloprasum — elephant garlic

A. a. var. kurrat — kurrat

A. a. var. porrum — leek

Allium anceps — twinleaf onion
Allium angulosum — mouse garlic
Allium aflatunense
Allium atrorubens — dark red onion
Allium caeruleum — blue globe onion
Allium campanulatum — dusky onion
Allium canadense — Canadian garlic
Allium cepa — garden onion
Allium cernuum — nodding onion
Allium chinense
Allium fistulosum — Welsh onion
Allium giganteum — giant onion
Allium hollandicum
Allium neapolitanum — white garlic
Allium nevii — Nevius' garlic
Allium nigrum — black garlic
Allium oleraceum — field garlic
Allium oschaninii — shallot
Allium paradoxum — Few-flowered garlic
Allium ramosum — wild Chinese chives
Allium sativum — cultivated garlic
Allium schoenoprasum — chives
Allium scorodoprasum — Sand leek
Allium sieberianum — Schult.f.
Allium textile — prairie onion
Allium tricoccum — wild leek, ramp
Allium triquetrum — three-cornered leek, triquetous garlic
Allium tuncelianum — Tunceli garlic
Allium tuberosum — Chinese chives
Allium ursinum — wild garlic, ramsons
Allium vineale — crow garlic, wild onion
See full list.

ილუსტრაცია: ხვარხვიშ მეჯინა (Allium carinatum).

ხვარხვიშ ნათასა, ახმეტაშ მუნიციპალიტეტი.

ხვარხვი (ლათ. Állium) — ჟირწანიან დო მიარეწანიან ჩანარეფიშ გვარი, ნამუთ ორხველჷ ძარხუხუპიოლამეფიშ (ლათ. Asparagales) რანწკიშ ამარილიშობურეფიშ (ლათ. Amaryllidaceae) ფანიაშ ხვარხვიშნერეფიშ (ლათ. Alliaceae) გიმენფანიას (კინოხ ორხველუდჷ ლილიაშნერეფიშ ფანიას).

მენცარული ლათინური ჯოხო მეჩჷ კარლ ლინეიქ, — ლათ. allium — წჷმურს ლათინული ზიტყვა ნიორიშე, ნამუთ მუშჸურე, ალბეთ მერსხილი რე, კელტურ ზიტყვაწკჷმა all — ცაცხამუტი; მაჟირა ვერსიათ — წჷმურს ლათ. halare — შურამი.

რსებენს ხვარხვიშ მუსხირენი ოშობათ გვარობა, ნამუთ რჩქვანელობურო ჩანს ოორუე გვერდოსფეროს. ხვარხვიშ ოდაბადეთ იკოროცხჷ — ობჟათე-ბჟადალი აზია.

თე გვარიშ შხვადოშხვა გვარობეფი ჩანს მინორეფს, სტეპეფს, ტყალეფს.

ბოტანიკური ეჭარუა

ბიბლაშ ჭიფე პიოლეფი

გვარიშ წჷმმარინაფალეფს უღჷნა დიდი, ონდეთ წარწილი სფეროშმოგვენი ხვარხვი, ნამუთ ფორილი რე მოჭითე, ჩე ვარდა იაშფერი ოფორუეთ.

ფურცელი ღაზამი რე ვარდა ორტყაფუშმოგვენი, ჟინჯიერი, მილიშობური, ღერი 1 მ-შახ ონჭუ. პიოლეფი ჭიფე რე, უსახიე, იდვალუაფჷ გჷრძე ღერს. ბიბლაშ დიამეტრი კანკალე გვარობას 40 სმ-ს ონჭუ.

პირანს მანგ-მარაშინათუთას. გჷმნაღელს ირძენს მარაშინათუთა-ეკენიას.

ჩანარიშ რაძა ნორთის უღჷ ლექინას ოჩინებე კვათირი „ხვარხვიშობური“ ვარდა „ნიორიშ“ შური.

ქიმიური აკოდგინალუა

ხვარხვიშ ბოქვეფი იკათუანს აზოტიშ მაკათური ნიფთიარობეფს (2,5 %-შახ), შხვა დო შხვა შანქარეფს (10—11 %) (გლუკოზას, ფრუქტოზას, სახაროზას, მალტოზას), ინულინიშ პოლისახარიდის, ფიტინს, ფლავონოიდ კვერცეტინი დო თიში გლუკოზიდეფი, ციმუეფი, შხვა დო შხვა ფერმენტეფი, კალციუმიშ, ფოსფორიშ ჯიმუეფი, ფიტონციდეფი, ლიმონიშ დო უშქურიშ ბჟეფი, ვიტამინეფი A (3,75 მგ %), B1 (60 მგ %), B2 (50 მგ %), PP (0,20 მგ %), C (10,5—33 მგ%), თაშნეშე ეთერზეთეფი კვათირი გიშაკერძაფილი შურით, ჩხვინდიშ დო თოლიშ ცქირცქამი დაცხიშ გჷმოღერზელუათ. ეთერზეთეფიშ თარ აკმადგინალჷ ნორთის წჷმარინუანს დისულფიდეფი დო სულფიდეფი.

ხვარხვიშ გვარობეფი

თარი სტატია : ხვარხვიშნერეფიშ ფანიაშ გვარობეფი.

ხვარხვიშნერეფიშ ფანიას ოშობათ გვარობა რე. ხვარხვეფქ პიჯობურო შილებე დირთას ჟირ კატეგორიათ: დეკორატიულო დო ოჭკომალო, მორო თინეფშე კანკალე ჟირხოლო კატეგორიას ორხველჷ.

ოჭკომალი ხვარხვეფიშ არძაშე ჩინებული სახეეფს წჷმარინუანს:

• Allium cepa L. ხვარხვი რჩქვანელობური
• Allium fistulosum L. თათარკა
• Allium hierochuntinum Boiss.
• Allium ascalonicum L. ხვარხვი-შალოტი
• Allium nutans L. ჟღირაფილი ხვარხვი
• Allium moly L. ხვარხვი მოლი
• Allium porrum L. პურასქია
• Allium ramosum L. ჸალამი ხვარხვი, ჯუსაი, ჩინური ხვარხვი, ტყარი ხვარხვი
• Allium odorum L. შურამი ხვარხვი
• Allium schoenoprasum L. ტაფე ხვარხვი, ხვარხვი-შნიტი
• Allium sibiricum L. ცჷნდჷრული ხვარხვი
• Allium ursinum L. ჩერემშა, თუნთიშ ხვარხვი, ტყარი ნიორი
• Allium sativum L. ნიორი

დეკორატიული ხვარხვეფი (ალიუმი):

• Allium aflatunense აფლატუნერული ხვარხვი
• Allium cernuu ღულა ხვარხვი
• Allium cristophii ქრისტოფიშ ხვარხვი
• Allium flavum ჸვინთელი ხვარხვი
• Allium giganteum ისპოლინური ხვარხვი
• Allium karataviense კარატავური ხვარხვი
• Allium macleanii მაკლეანიშ ხვარხვი
• Allium oreophilum გვალამოჸოროფე ხვარხვი
• Allium sphaerocephalon რგვალდუდამი ხვარხვი
• Allium siculum სიცილიური ხვარხვი
• Allium shubertii შებერტიშ ხვარხვი

ლიტერატურა

• სოროკოლეტოვა ე., სოროკოპუდოვა ო. „დეკორატიული ხახვები“ ჟურნალი „მეყვავილეობა“ N3, მაისი—ივნისი, გვ. 12—14, 2009