Rhizomarasmius setosus (Sowerby) Antonín & A. Urb. 2015

Twardzioszek bukowy (Rhizomarasmius setosus (Sowerby) Antonín & A. Urb.) – gatunek grzybów należący do rodziny Physalacriaceae^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Rhizomarasmius, Physalacriaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy opisany został w 1801 r. przez Sowerby'ego jako Agaricus setosus. Do rodzaju Marasmius (twardzioszek) przeniósł go Noordel. w 1987 r^[2]. W 2015 r. Antonín i A. Urb po przeprowadzeniu badań filogenetycznych przenieśli go do nowo utworzonego rodzaju Rhizomarasmius^[1].

Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 1999 r.^[3] Po przeniesieniu do rodzaju Rhizomarasmius nazwa polska stała się niespójna z nazwą naukową.

Morfologia

Kapelusz

Średnicy 1–5 mm, początkowo półkulisty, później wypukły z nieco zapadniętym środkiem. Powierzchnia naga; błoniasta, niewyraźnie promieniście bruzdowana, brzegi pofalowane. Kolor biały, w środku czasami żółtawy^[4].

Blaszki

Wąskie, białe szeroko przyrośnięte, czasami nieco zbiegające na trzon. Niekiedy oddzielają się od trzonu i wówczas tworzą pozorny kołnierz^[4].

Trzon

Wysokość 5-40 mm, grubość 0,1-0,3 mm, jest więc bardzo cienki w stosunku do swojej wysokości. Powierzchnia górą biała, dołem coraz ciemniejsza (od brązowawej aż do czarnej). Jest gładka lub nieco bruzdowana i biało oprószona, pokryta włoskami o długości do 1 mm. Najsilniej owłosiona jest środkowa część. U starszych okazów trzony łysieją. U podstawy zwykle występuje kilka włosowatych ryzomorfów^[4].

Miąższ

Bardzo cienki, bez wyraźnego smaku i zapachu^[4].

Cechy mikroskopowe

Zarodniki o kształcie od szerokoelipsoidalnego do migdałowato-elipsoidalnego i rozmiarach (9)10-14.5 × 4-6 µm. Podstawki maczugowate, 4-zarodnikowe, o rozmiarach 21(25)-38 × 8-12(14)µm. Posiadają sprzążkę. Cheilocystydy i pleurocystydy ze sprzążkami, cienkościenne, cylindryczne, wrzecionowate lub butelkowate o rozmiarach 28-56(60) × 6-15 µm. Cheilocystydy są liczniejsze od pleurocystyd. Występują 2 rodzaje kaulocystyd; mają postać długich i grubościennych włosków (długość do 1 mm, szerokość u podstawy 6-12 µm) lub są cienkościenne, nieregularnie wrzecionowate lub maczugowate. Strzępki nie są dekstrynoidalne^[4].

Występowanie i siedlisko

W Polsce miejscami występuje dość licznie, jednak z uwagi na bardzo małe rozmiary często jest niedostrzegany^[5]

Występuje w lasach liściastych i ogrodach na ogonkach opadłych owoców klonów oraz na opadłych liściach buka, gałązkach i owocach dębu szypułkowego. Owocniki wytwarza od września do października^[3].

Znaczenie

Saprotrof^[3], grzyb niejadalny (ze względu na znikome rozmiary bez znaczenia użytkowego).

Gatunki podobne

• twardzioszek obrożowy (Marasmius rotula). Jest również bardzo mały i ma białawy kapelusz, ale jego blaszki zrastają się wokół trzonu tworząc charakterystyczny pierścień. Ponadto wyrasta zazwyczaj nie na liściach, lecz na innych resztkach roślinnych, np. gałązkach.
• twardzioszek liściolubny (Marasmius epiphyllus). Również jest drobny i wyrasta na liściach, ale ma kapelusz mlecznobiały, bardziej rozpostarty, starsze kapelusze są pomarszczone. Łatwo odróżnić go po blaszkach, które są bardzo wąskie, niemal żyłkowate^[6]
• twardzioszek osikowy (Marasmius tremulae). Bardzo drobny, wyrasta na liściach osiki. Ma inne cechy mikroskopowe (m.in. podstawki dwuzarodnikowe a zarodniki walcowate)^[6].
• twardzioszek nalistny (Marasmius bulliardii). Ma barwę beżową lub ochrową, kapelusz półkolisty. Jest nieco większy^[6].

Przypisy