Astragalus xiphidium Bunge

Mərəzə gəvəni (lat. Astragalus maraziensis) — paxlakimilər fəsiləsinin gəvən cinsinə aid bitki növü.

Təbii yayılması

Qafqazda, Azərbaycanda yayılmışdır.

Botaniki təsviri

15-40 sm hündürlükdə, aşağı hissəsi bərk, yarpağını tökən, ağacvari yarımkoldur. Üzəri çökük, boz tüklüdür. Yarpaqcıqları 3-4 (5) cüt, 8-15 mm uzunluqda, 1 mm enində, ucları küt, hər iki tərəfdən ağ tüklüdür. Çiçək oxu çoxdur, boz tüklü, 4 dəfə yarpaqdan uzundur. Çoxçiçəkli, 25-ə qədər çiçəkləri salxım çiçək qrupu əmələ gətirir. Paxlası qısa, 4,5 sm uzunluqda, sıx, ağ tüklü, qısa burunludur. Mayda çiçəkləyir, meyvəsi iyun-iyulda yetişir. Təbiətdə toxum vasitəsilə çoxalır.

Ekologiyası

Günəşli, rütubətli, daşlı yamaclarda, quru, gilli sahələrdə bitir.

Azərbaycanda yayılması

İlk dəfə Mərəzə dağlarında təsvir edilmişdir. Qobustan dağlarının aşağı bölgələrində yayılmışdır. Azərbaycanın nadir bitkisidir, "Qırmızı kitab"a salınması tövsiyə edilir.

İstifadəsi

Gövdəsindən qətran, yarpaqlarından efir yağı alınır. Yaşıllaşdırmada rast gəlinmir.

Ədəbiyyat

• Флора Азербайджана. т.5. 1954;
• Флора Kaвkaзa. т.5. 1954;
• Azərbaycanın ağac və kolları. I cild. 1961;
• Azərbaycan flora¬sının konspekti. I-III cildlər. 2005; 2006; 2008;

Mənbə

Azərbaycan Dendroflorası III cild-Bakı:"Elm",2016,400 səh. T.S.Məmmədov

Qılıncvarı gəvən (lat. Astragalus xiphidium) — paxlakimilər fəsiləsinin gəvən cinsinə aid bitki növü.

Təbii yayılması

Kiçik Qafqaz dağlarında yayılmışdır.

Botaniki təsviri

30-50 sm hündürlükdə yarımkoldur. Yerüstü hissəsi oduncaqlaşmışdır. Bitkinin üzəri çökük, ağ və ya boz tüklüdür. Bütün bitki yerə sərilmiş halda, ağ, yaxud boz tüklü, 3-5 cüt dar, xətvari, ucu küt, 10-14 mm uzunluqda, 1-2 mm enində yarpaqcıqları vardır. Paxlası qısayarpaqlı, adətən horizontal vəziyyətdə, xətvari, bizvari, 3-5 sm uzunluqda və 3 mm enində olub, üzəri tüklə örtülmüşdür. Yabanı halda mayda çiçəkləyir, meyvəsi iyun-iyulda yetişir. Toxum vasitəsi ilə çoxalır. Bir sıra növ müxtəlifliyini müşahidə etmək olar:

1. var. gjunaicus Rzazade – yarpaq və çiçəkaltlıqları ağ tüklüdür. Kiçik Qafqaz dağlarının cənubunda bitir.
2. var. ejlarougiensis Rzazade – yarpaqaltlıqları qaramtıl tüklüdür.

Ekologiyası

Orta dağ qurşağında daşlı yamaclarda, açıq quru sahələrdə daha çox rast gəlinir.

Azərbaycanda yayılması

Kiçik Qafqaz dağlarının orta dağ qurşağında, Gəncə yaxınlığında kiçik areallarda rast gəlinir. Azərbaycanın nadir bitkisidir.

İstifadəsi

Tərkibində qətran vardır. Yaşıllaşdırmaya tətbiq olunmur.

Ədəbiyyat

• Флора Азербайджана. т.6.1954;
• Флора Кавказа. т.5.1954;
• Azəraycanın ağac və kolları. I cild. 1961;
• Azərbaycan florasının konspekti. I-III cildlər.2005;2006;2008;

Mənbə

Azərbaycan Dendroflorası III cild-Bakı:"Elm",2016,400 səh. T.S.Məmmədov