Hibiscus rosa-sinensis L.

Odmiana pstrolistna.

Kwiat z podwojoną liczbą płatków korony.

Odmiana żółtokwiatowa.

Odmiana białokwiatowa.

Ketmia róża chińska (Hibiscus rosa-sinensis) – gatunek rośliny z rodziny ślazowatych (Malvaceae). Popularna roślina ozdobna. Prawdopodobnie pochodzi z Azji, obecnie jednak nigdzie nie rośnie dziko, występuje wyłącznie w uprawie^[2].

Morfologia

Pokrój

Krzew lub niewielkie drzewo o wysokości 2–5 m, przy średnicy do 3 m.

Liście

Pojedyncze, długości od 5 do 20 cm, kształtu jajowatego, zaostrzone, u nasady całobrzegie, dalej ząbkowane. Są ciemnozielone i trwałe, gładkie, błyszczące. Czasami na jednym krzewie występują liście o różnym kształcie, niejednokrotnie pozawijane i zdeformowane, co nie musi oznaczać choroby lub obecności szkodników. Roślina wymienia liście przez cały rok.

Kwiaty

Duże, purpurowe, czerwone lub białe, jednobarwne albo plamiste. Pojedyncze lub pełne płaty korony, pręciki połączone w rurkę. Kwiaty pojawiają się na pędach młodych – jednorocznych, co nie wyklucza wystąpienia wrzecionowatych pąków na starszych gałązkach. Hibiskus najchętniej kwitnie od maja do października, ale można spotkać kwiaty przez cały rok. Kwiaty żyją niewiele ponad dobę. Owoce same się nie zawiązują, aby uzyskać nasiona, należy zapylić kwiaty pyłkiem z innego krzewu.

Uprawa

• Pielęgnacja. Roślina wrażliwa na dotyk (kwiaty i pąki opadają po dotknięciu), nie wolno moczyć pąków ani rozwiniętych kwiatów. Warunkiem uzyskania kwitnienia jest poprawna ekspozycja oraz odpowiednie nawożenie. Nie zakwitnie w za dużej doniczce oraz gdy będzie często przestawiany lub dotykany. Obserwując wygląd liści można regulować podlewanie. Duże liście należy odkurzać wilgotną miękką ściereczką lub gąbką, podkładając dłoń pod liść. Można używać ściereczek nabłyszczających, ale nie częściej niż raz na dwa miesiące. Odradza się stosowanie środków nabłyszczających w aerozolu.
• Światło: Silne, przez cały rok. W okresie letnim należy jednak unikać bezpośredniego nasłonecznienia w godzinach południowych, mogącego powodować poparzenie liści. W bardzo słoneczne dni przysłaniać okno firanką.
• Ekspozycja: Najlepsza przy oknie południowym. Ze względu na swoje rozmiary, roślina lubi mieć dużo miejsca, dlatego należy umieścić ja w dość obszernym pomieszczeniu, zwracając uwagę na to, aby nie była często dotykana przy przechodzeniu. Hibiskus nie toleruje przeciągów szczególnie zimnego powietrza, dlatego zimą należy zwracać uwagę na szczelność okien. Roślina źle znosi wyziewy z urządzeń grzewczych, trzeba albo umieścić ją w odpowiedniej odległości od kaloryfera (tak aby go nie dotykała), albo w okresie grzewczym zapewnić odpowiednią wilgotność powietrza. Nie ustawiać źródeł nawiewów powietrza (wentylatorów, klimatyzatorów, piecyków) bezpośrednio na roślinę. W okresie letnim, od drugiej połowy maja do końca sierpnia, zahartowaną roślinę można umieścić na tarasie bądź w ogrodzie w miejscu zacienionym, tak aby korzystała z porannego słońca, a przez resztę dnia była osłonięta przed bezpośrednim słońcem. Lubi warunki panujące na werandach i w ogrodach zimowych.
• Temperatura: Optymalna temperatura uprawy w okresie wegetacji (wzrostu) 20–25 °C. Zimą, w okresie spoczynku 15–20 °C. Wahania temperatur o kilka stopni między nocą a dniem jesienią, a szczególnie na wiosnę, pobudzają kwitnienie. W temperaturze poniżej 10 °C Ketmia gubi liście!
• Wilgotność: Około 60–70% przez cały rok. Latem liście zraszać codziennie letnią wodą, najlepiej odwapnioną (nie pozostawia białego nalotu). W upalne dni dobrze jest moczyć podłogę na werandzie lub w szklarni. Zimą zraszać dwa razy w tygodniu. Dobrze jest zawiesić na kaloryferze gliniane pojemniki na wodę, lub umieścić w pomieszczeniu nawilżacz powietrza. Nigdy nie moczyć pąków ani kwiatów. Wietrzyć pomieszczenie nie powodując przeciągów.
• Przesadzanie: Hibiskus nie lubi przesadzania. Najlepiej czuje się w doniczce dość ciasnej, wówczas szybciej rośnie i częściej kwitnie. Należy jednak zwracać uwagę na odpowiednie nawodnienie i nawożenie, ponieważ zbyt mały system korzeniowy może nie podołać wyżywieniu dużej rośliny. Hibiskusa przesadza się co 2–3 lata, gdy korzenie nie mieszczą się już w doniczce, do doniczki większej o ok. 2–3 cm. Nie przycinać korzeni przy zwykłym przesadzaniu, lecz tylko, w celu odmłodzenia rośliny! Najlepszy okres do przesadzenia to wiosna – od drugiej połowy marca do połowy maja. Wyjątkowo można to zrobić również w czerwcu. Po przesadzeniu podlać dopiero następnego dnia i nie nawozić przez 4–6 tygodni.
• Przycinanie: Ketmia charakteryzuje się silnym przyrostem, nawet do 50 cm na rok. Aby uniknąć zbyt dużego rozrostu bądź w celu uformowania krzewu, śmiało można go przycinać, najlepiej w marcu lub kwietniu zanim wznowi wzrost po okresie zimowym. Skrócić o połowę ubiegłoroczne przyrosty, w dowolnym miejscu pędu, ale zawsze nad oczkiem lub liściem, tnąc pod kątem prostym. Pozostawiony liść na końcu gałązki zapewne opadnie, a na jego miejscu pojawi się rozgałęzienie. Do cięcia używać ostrego sekatora lub nożyc do bonsai. Użycie tych drugich zapobiegnie powstaniu mało estetycznego kikuta. W przypadku cięcia najgrubszych, zdrewniałych pędów (o średnicy przekraczającej 50 mm) konieczne może być użycie maści ogrodniczej, którą trzeba nanieść na obciętą gałązkę, zgodnie z instrukcją producenta. Jeżeli roślina będzie rosła bardzo szybko, lub wypuści dużą liczbę nowych liści, które mogłyby ograniczyć dostęp światła do gałęzi położonych głębiej, można „prześwietlić” koronę przycinając poszczególne gałązki. Takie prześwietlanie można przeprowadzać kilkukrotnie przez cały okres wzrostu, najpóźniej w sierpniu. Nigdy nie ciąć pędów, na których zawiązały się pąki kwiatowe.
• Odmładzanie: Starsze okazy, ze względu na ich rozmiar, oraz mogący zbliżać się kres żywotności można odmłodzić. Odmładzanie przeprowadza się wcześniej niż zwykłe przesadzanie. Optymalnym miesiącem do tego zabiegu jest kwiecień. W tym celu, należy przyciąć ¾ części naziemnej rośliny, ostrym sekatorem stosując zasady zwykłego przycinania. Po wyjęciu bryły z donicy, konieczne jest dokładne obejrzenie korzeni, usunięcie w pierwszej kolejności tych nadpsutych lub zgniłych, a następnie ¼ całego systemu korzeniowego. Do cięcia korzeni zawsze używać czystych, ostrych nożyc, sekatora lub bardzo ostrego noża. Starać się nie ciąć korzeni najgrubszych, oraz nie kaleczyć tych, które pozostaną. Każde cięcie wykonywać tak, aby średnica cięcia była jak najmniejsza, czyli najlepiej pod kątem prostym. Po tych zabiegach umieścić roślinę w donicy o rozmiarze odpowiednim do pozostałej bryły korzeniowej, tak aby dookoła znalazła się ok. 3-centymetrowa warstwa świeżej ziemi. Nie podlewać rośliny do następnego dnia, nie nawozić przez 6 tygodni. Do momentu wznowienia wzrostu roślinę umieścić w jak najjaśniejszym miejscu.
• Podłoże: Róża chińska znosi ziemię uniwersalną, ale dobrej jakości, o odczynie lekko kwaśnym (pH 6), bądź ogrodową z podłożem dla pelargonii. Najlepszą mieszanką jest ziemia liściowa, kompostowa, piasek i torf w proporcji 2:1:1:1. W doniczce umieścić grubą warstwę drenażu (potłuczone doniczki, cegły, keramzyt, gruby żwirek) oraz perlit Podłoże musi być dobrze przepuszczalne. Doniczkę ustawić na podstawce, w której nigdy nie może stać woda – korzenie muszą mieć zapewniony dopływ powietrza. Bardzo duże okazy stawiać na drewnianych kołkach lub podstawkach na kółkach w ten sposób, aby powietrze swobodnie krążyło pod donicą.
• Podlewanie: Hibiskus ma duże wymagania odnośnie wody. Od kwietnia do października wymaga podlewania co najmniej raz na 2–3 dni i utrzymywania bryły korzeniowej stale wilgotnej. Latem konieczne może okazać się podlewanie codziennie, a w przypadku roślin wystawionych na dwór, nawet dwa razy dziennie. Zimą podlewać rzadziej, pozwalając przeschnąć górnej warstwie ziemi na głębokość 1 cm. (sprawdzając palcem) Najłatwiej regulować podlewanie obserwując liście – gdy zaczynają zwisać oznacza, że krzew potrzebuje wody. Nie wolno dopuszczać do utrzymywania się wody w podstawce co powoduje szybkie gnicie korzeni. W przypadku niedoboru wody, roślina zacznie więdnąć, liście żółkną i opadają – wtedy należy przelać doniczkę wodą kilka razy lub zanurzyć ją w pojemniku z wodą aby dobrze nasączyć podłoże. Poprawa będzie widoczna już po 20 minutach. W przypadku przelania konieczne jest natychmiastowe przesadzenie rośliny.
• Nawożenie: Nawozić od marca do końca września stosując najlepiej nawozy organiczne, które trudno przedawkować. Można zasilać roślinę co 14–20 dni płynnym nawozem uniwersalnym do roślin doniczkowych. Użycie nawozu do roślin kwitnących lub o ozdobnych kwiatach, ze względu na odpowiednie proporcje składników, pozwoli uzyskać kwitnienie. Ketmia dobrze toleruje suchy obornik, który podsypuje się po zmieszaniu z niewielką ilością ziemi (czasami konieczne jest zastąpienie wierzchniej warstwy podłoża w doniczce) raz na 5 tygodni lub raz w marcu, a potem od czerwca płynny nawóz. Obornik stosować należy z umiarem, ponieważ jest bardzo silnym nawozem i zawsze trzeba go mieszać z ziemią aby uniknąć parowania azotu. W marcu można podsypać granulowany nawóz do róż, a następne nawożenie wznowić dopiero w czerwcu. Odradza się stosowanie pałeczek. Nie nawozić rośliny zimą, ani przez 4–6 tyg. po przesadzeniu. Przedawkowanie nawozu objawia się brązowieniem liści bądź podsychaniem ich krawędzi. Objawy są widoczne po kilku dniach od nawożenia. W takim przypadku kilkakrotnie należy przelać podłoże wodą, aby wypłukać nadmiar nawozu.
• Rozmnażanie: Przez sadzonkowanie, wiosną (marzec-czerwiec). Ukorzeniać tylko półzdrewniałe sadzonki z 2–3 liśćmi, zanurzając ich końce w ukorzeniaczu AB. Następnie sadzonki umieścić w mieszance torfu i piasku, samym piasku lub w perlicie. Regularnie sprawdzać czy podłoże jest wilgotne. Utrzymywać dużą wilgotność powietrza np. przez częste zraszanie (nawet kilka razy dziennie) lub przykryć sadzonki przezroczystą folią. Warunkiem ukorzenienia jest utrzymanie wysokiej temperatury min. 20 °C, a optymalnie nawet do 30 °C (np. nad grzejnikiem) i zapewnienie dużej ilości światła (ca najmniej 8–10 godzin w ciągu dnia). Ukorzenianie trwa zazwyczaj 3–4 tyg. Gdy roślina zaczyna rosnąć, przesadzić do doniczki i postępować według ogólnych zasad. Możliwe jest ukorzenianie przez umieszczenie pędu w wodzie i oczekiwanie na korzenie, rzadko jednak udaje się osiągnąć sukces w ten sposób.

Choroby i szkodniki

• Czerwce – owady zbliżone do mszyc (równoskrzydłe). Trudno je zwalczać. Rozmnażają się bardzo szybko. Chronią je woskowe tarczki. Wśród czerwców wyróżnia się tarczniki, miseczniki i wełnowce.
  • Objawy: na roślinie tworzą skupiska białych lub jasnych owadów w postaci nieruchomych kolonii. Powodują żółknięcie i usychanie liści, pęknięcia pędów, ograniczenie wzrostu i nawet obumarcie rośliny.
  • Zwalczanie: w pierwszym okresie należy ręcznie usuwać czerwce, stosowanie środków owadobójczych na nic się nie zda, ze względu na ich woskową osłonę. Części rośliny opanowane przez czerwce należy przetrzeć watą zanurzoną w roztworze 60% alkoholu, następnie gąbką zebrać owady, po ok. ½ godziny. Po takim czyszczeniu można zastosować środek owadobójczy na bazie pyretryny lub imidaclopridu (dostępne w aerozolu). Nie stosować środków na bazie oleju parafinowego. W przypadku zaatakowania przez czerwce korzeni, należy zastosować tarcznik, a w wypadkach większej wagi przesadzić roślinę całkowicie wymieniając podłoże i płucząc korzenie.
• Mszyce
  • Objawy: owady tworzą zielone lub ciemne kolonie na końcach pędów (przeważnie młodych), na spodniej stronie liści lub pąkach.
  • Zwalczanie: środkiem ABC na Mszyce, Agrecol Anty-Szkodnik lub Polysect.
• Przędziorki
  • Objawy: powodują żółte plamy na liściach, a na ich spodzie tworzą delikatną pajęczynkę.
  • Zwalczanie: środkiem Karate albo Talstar, w ziemi umieścić pałeczki Provado Combi Pin lub Tarcznik.
• Wełnowiec
  • Objawy:w kątach liści zauważamy biały, lepki w dotyku, watowaty nalot.
  • Zwalczanie:lepką substancję wraz z ukrytym w niej szkodnikiem usuwamy patyczkiem. Miejsce żerowania przemywamy spirytusem i spłukujemy wodą. Silnie zaatakowane rośliny wyrzucamy.
• Szara pleśń
  • Objawy: Białawe lub czerwonawe plamy na kwiatach i młodych pędach.
  • Leczenie: Roślinę opryskujemy preparatem Rovral lub Sumilex.
• Alternarioza ketmii
  • Objawy: Brązowopurpurowe plamy na liściach, następnie liście zamierają
  • Leczenie: Stosujemy preparat Rovral lub Bravo.

Zastosowanie

• Roślina ozdobna Do Europy ketmia została sprowadzona w 1731 roku. Początkowo uprawiana była przez kolekcjonerów roślin tropikalnych, potem zyskała popularność na całym świecie. U nas może być uprawiana w szklarni, lub w mieszkaniach jako roślina doniczkowa. W mieszkaniu żyje od 2 do 5 lat, a na werandzie lub w ogrodzie zimowym ponad 20 lat.
• Roślina lecznicza. Kwiat hibiskusa dzięki przyjemnemu kwaskowatemu smakowi jest składnikiem wielu mieszanek ziołowych i herbacianych. Działa orzeźwiająco. Stosowany jest także w preparatach ułatwiających trawienie. Mocno pochłania wodę i po zaparzeniu dwukrotnie zwiększa objętość. Wyciągi działają lekko rozwalniająco.

Obecność w kulturze i symbolice

• W tradycji śriwidja kwiat używany jest jako jedno z ziół ofiarowanych w ofiarach ogniowych^[3].

Przypisy

Bibliografia

• Jens Rohwer: Atlas roślin tropikalnych. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-378-9.