Passifloraceae

Hasło w Wikisłowniku

Męczennicowate (Passifloraceae Juss. ex Kunth in Humb.) – rodzina roślin z rzędu malpigiowców (Malpighiales). Obejmuje w ujęciu systemów APG 27 rodzajów z 975 gatunkami. W dawniejszych systemach należące tu rośliny zwykle rozdzielano do trzech rodzin, obecnie mających status podrodzin. Przedstawiciele męczennicowatych występują na wszystkich kontynentach w strefie tropikalnej i subtropikalnej, z centrum zróżnicowania w Ameryce Południowej. Nieliczni przedstawiciele sięgają strefy umiarkowanej (we wschodniej części Ameryki Północnej)^[2]. We florze Polski brak jej przedstawicieli^[3]. Liczne gatunki są uprawiane jako ozdobne (zwłaszcza z rodzaju męczennica Passiflora). Niektóre mają jadalne owoce (pozostałe części roślin są trujące), bywają wykorzystywane lokalnie w ziołolecznictwie^[2].

Morfologia

Pokrój

W wielu wypadkach drzewa, krzewy i drewniejące lub zielne pnącza (zwłaszcza w podrodzinie Passifloroideae), rośliny zielne, zwłaszcza byliny i krzewy spotykane są wśród podrodzin Malesherbioideae i Turneroideae. Rośliny w różnym stopniu bywają owłosione lub ogruczolone, częste są miodniki pozakwiatowe – zwykle u nasady blaszki liściowej (Turneroideae), na ogonku liściowym lub łodydze (Passifloroideae). Niektórzy przedstawiciele wykształcają bulwy lub sukulentowate pędy (Adenia)^[2].

Liście

Skrętoległe. Blaszka liściowa o różnym kształcie – równowąska ( u niektórych przedstawicieli Malesherbia) do owalnej, całobrzega do wcinanej w różnym stopniu, rzadko pierzastozłożona. Przylistki nieobecne lub drobne (Turneroideae) do okazałych u niektórych przedstawicieli Passifloroideae^[2].

Kwiaty

Promieniście symetryczne, często okazałe, zwykle obupłciowe, pojedyncze lub zebrane w szczytowe lub kątowe kwiatostany groniaste, wiechowate lub wierzchotkowate. Rzadko występuje też kaulifloria. Okwiat zwykle 5-krotny, zróżnicowany na kielich i często efektowną koronę. Pręciki, których jest zwykle 5 lub 8 wyrastają z hypancjum lub androgynoforu (Passiflora, Malesherbia). Zalążnia jest górna, rzadko wpół dolna, powstaje w wyniku zrośnięcia zwykle trzech owocolistków i zwieńczona jest trzema szyjkami^[2].

Owoce

Torebki (Turneroideae, Malesherbioideae) lub jagody (Passifloroideae), zwykle wielonasienne^[2].

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina uznawana jest za siostrzaną dla kladu obejmującego rodziny Lacistemataceae i wierzbowatych Salicaceae, blisko spokrewniona jest też z fiołkowatymi (Violaceae). Należy m.in. ze wszystkimi wymienionymi do rzędu malpigiowców (Malpighiales), a wraz z nim do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych^[1].

←

Humiriaceae – pochodnikowate

Achariaceae

Goupiaceae

Violaceae – fiołkowate

Passifloraceae – męczennicowate

Lacistemataceae

Salicaceae – wierzbowate

Peraceae

Rafflesiaceae – bukietnicowate

Euphorbiaceae – wilczomleczowate

Phyllanthaceae – liściokwiatowate

Picrodendraceae

Linaceae – lnowate

Ixonanthaceae

W obrębie rodziny wyróżnia się następujące podrodziny^[1]:

męczennicowate

Malesherbioideae

Turneroideae

Passifloroideae

Podrodzina Malesherbioideae Burnett – (syn. Malesherbiaceae D. Don, nom. cons.) – takson monotypowy, z jedynym rodzajem występującym w zachodniej części Ameryki Południowej:

• Malesherbia Ruiz & Pav.

Podrodzina Turneroideae Eaton (syn. Turneraceae, Piriquetaceae) – 10 rodzajów z 205 gatunkami roślin zielnych i drewniejących, występujących w tropikach Ameryki Południowej i Afryki^[4]:

• Adenoa Arbo
• Erblichia Seem.
• Hyalocalyx Rolfe
• Loewia Urb.
• Mathurina Balf.f.
• Piriqueta Aubl.
• Stapfiella Gilg
• Streptopetalum Hochst.
• Tricliceras Thonn. ex DC.
• Turnera L.

Podrodzina Passifloroideae Burnett – 16 rodzajów z 705 gatunkami występującymi w strefie międzyzwrotnikowej całego świata, rozdzielane są na dwa plemiona: Passifloreae de Candolle z 10 rodzajami i 675 gatunkami oraz Paropsieae de Candolle z 6 rodzajami spotykanymi w Afryce zachodniej^[5]:

• Adenia Forssk.
• Ancistrothyrsus Harms
• Androsiphonia Stapf
• Barteria Hook.f.
• Basananthe Peyr.
• Crossostemma Planch. ex Benth.
• Deidamia Noronha ex Thouars
• Dilkea Mast.
• Efulensia C.H.Wright
• Hollrungia K.Schum.
• Mitostemma Mast.
• Paropsia Noronha ex Thouars
• Paropsiopsis Engl.
• Passiflora L. – męczennica
• Schlechterina Harms
• Smeathmannia Sol. ex R. Br.
• Viridivia J.H.Hemsl. & Verdc.

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Violanae R. Dahlgren ex Reveal, rząd męczennicowce (Passiflorales Dumort.), podrząd Passiflorineae Bessey in C.K. Adams, rodzina męczennicowate (Passifloraceae Juss. ex Kunth in Humb.)^[6].

Przypisy