Dipterocarpaceae

Dwuskrzydłowate, dwuskrzydlowate, dwuskrzydlcowate (Dipterocarpaceae) – rodzina roślin z rzędu ślazowców. Obejmuje trzy podrodziny: Dipterocarpoideae z 13 rodzajami i 470 gatunkami, Monotoideae z 3 rodzajami i 30 gatunkami oraz monotypową Pakaraimaeoideae z jednym gatunkiem. Ta ostatnia znana jest tylko z Wyżyny Gujańskiej. Podrodzina Monotoideae obejmuje rodzaj Monotes występujący w równikowej Afryce i na Madagaskarze, Marquesia w tropikalnej Afryce i Pseudomonotes w Kolumbii (Ameryka Południowa). Przedstawiciele podrodziny Dipterocarpoideae odgrywają istotną rolę w lasach równikowych Azji południowo-wschodniej. Drzewa z ostatniej podrodziny, a zwłaszcza Dipterocarpus, Hopea, Shorea i Vatica, są dominującym źródłem drewna egzotycznego dla międzynarodowego rynku drzewnego. Z powodu nadmiernej eksploatacji i niszczenia siedlisk wiele gatunków dramatycznie zmniejsza swoje zasoby i staje się zagrożona. Poza drewnem wiele gatunków jest istotnym źródłem także innych produktów takich jak żywice (damara), kamfora, olejki eteryczne i oleje roślinne pozyskiwane z nasion^[3].

Morfologia

Pokrój

W większości zimozielone drzewa, w tym osiągające ponad 70 m wysokości, rzadziej krzewy (Pakaraimaea)^[3].

Liście

Skrętoległe, pojedyncze, często skórzaste, całobrzegie^[3].

Kwiaty

Promieniste, obupłciowe, rozwijają się szczytowo lub w kątach liści w gronach i wiechach, rzadziej w wierzchotkach. Działek kielicha jest pięć, są one trwałe i podczas owocowania znacznie się powiększają. Płatków korony jest 5 i są one wolne lub zrośnięte u nasady. Pręcików jest od 5 do wielu. Są one wolne lub częściowo pozrastane u dołu. Często łącznik między pylnikami przerasta główkę pręcika tworząc płonny wyrostek. Zalążnia jest górna lub wpół dolna, powstaje z 3–4 zrośniętych owocolistków wykształcających w poszczególnych komorach od 1 do kilku zalążków^[3].

Owoce

Jednonasienne orzechy lub torebki opatrzone aparatem lotnym lub przynajmniej z zachowanymi, błoniastymi działkami^[3]. Aparatem lotnym są 2, 3 lub 5 skrzydełek powstających ze zrastających się po przekwitnieniu w różnym stopniu działek kielicha^[4].

Systematyka

Pozycja systematyczna i podział według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jedna z rodzin z rzędu ślazowców Malvales, siostrzana dla Sarcolaenaceae w obrębie kladu różowych roślin okrytonasiennych. Z rodziny wyodrębniono dawniej zaliczaną tu monotypową podrodzinę Pakaraimaeoideae z rodzajem Pakaraimaea, który wskazywany jest jako siostrzany względem czystkowatych^[1] lub włączany do tej rodziny^[5].

ślazowce

Neuradaceae

Thymelaeaceae – wawrzynkowate

Sphaerosepalaceae

Bixaceae – arnotowate

Cistaceae – czystkowate

Sarcolaenaceae

Dipterocarpaceae – dwuskrzydłowate

Cytinaceae – morzyczystkowate

Muntingiaceae – rozcięgowate

Malvaceae – ślazowate

Wykaz rodzajów^[6][4]

• podrodzina Monotoideae
  • Marquesia Gilg
  • Monotes A.DC.
  • Pseudomonotes A.C.Londoño, E.Alvarez & Forero

• podrodzina Dipterocarpoideae
  • Anisoptera Korth.
  • Cotylelobium Pierre
  • Dipterocarpus C.F.Gaertn. – dwuskrzydla
  • Dryobalanops C.F.Gaertn.
  • Shorea Roxb. ex C.F.Gaertn. – damarzyk (w tym Hopea, Neobalanocarpus, Parashorea)
  • Stemonoporus Thwaites
  • Upuna Symington
  • Vateria L. – sąkwiel
  • Vateriopsis F.Heim
  • Vatica L.

Przypisy