Capsella

Tasznik (Capsella Medik.) – rodzaj roślin należący do rodziny kapustowatych. Obejmuje trzy gatunki – tetraploidalny tasznik pospolity C. bursa-pastoris i dwa diploidy – C. rubella i C. grandiflora^[3]. Według niektórych ujęć w obrębie rodzaju wyróżniany jest tylko jeden gatunek (C. bursa-pastoris)^[4], cztery^[5] lub nawet 8^[6]. Zasięg gatunków diploidalnych obejmuje południową Europę (C. rubella rośnie w jej części środkowo-południowej, a C. grandiflora w zachodniej części Półwyspu Bałkańskiego), natomiast C. bursa-pastoris rośnie naturalnie w niemal całej Europie, w południowo-wschodniej Azji i w północnej Afryce, poza tym zawleczony został na wyspy Atlantyku, na kontynenty amerykańskie, na wyspy Pacyfiku i do Australii, do Azji wschodniej^[5][4]. Do flory Polski należy jeden gatunek – tasznik pospolity (C. bursa-pastoris)^[7].

Morfologia

Pokrój

Zielne rośliny jednoroczne i dwuletnie o pędach prosto wzniesionych lub podnoszących się, rozgałęzionych lub pojedynczych, pokrytych włoskami gwiazdkowatymi, siedzącymi, czasem z udziałem także włosków pojedynczych i rozwidlonych^[5].

Liście

Odziomkowe skupione w rozetę przyziemną, siedzące lub ogonkowe, zwykle pierzasto wcinane, lirowate, rzadziej ząbkowane lub całobrzegie. Liście łodygowe skrętoległe, siedzące o nasadzie obejmującej łodygę, strzałkowatej. Blaszka całobrzega, ząbkowana lub zatokowo wcinana^[5][4].

Kwiaty

Zebrane w grona, wyraźnie wydłużające się podczas owocowania. Szypułki kwiatowe odstające, cienkie. Działki kielicha jajowate do owalnych, prosto wzniesione lub podnoszące się, nie rozszerzone woreczkowato u nasady. Płatki korony białe lub różowe, rzadko żółtawe, wyraźnie dłuższe lub krótsze od kielicha, czasem silne zredukowane. Pręcików sześć, czterosilnych, z 4 miodnikami u nasady. Zalążnia górna z 20–40 zalążkami, szyjka słupka poniżej 1 mm długości, znamię główkowate^[4][5].

Owoce

Trójkątne, silnie spłaszczone łuszczynki z sercowatym wycięciem na wierzchołku^[4][5]. Owoce mają charakterystyczny dla rodzaju kształt, oryginalny wśród przedstawicieli rodziny. Powstają w wyniku działania genu IND odpowiedzialnego za wytwarzanie auksyn w łuszczynce. Ich zwiększone wydzielanie w szczytowej części owoców powoduje powstawanie charakterystycznego, sercowatego kształtu^[8][9].

Systematyka

Synonimy taksonomiczne^[2]

Bursa Boehmer in C. G. Ludwig, Bursa-pastoris Seguier, Nasturtium A. W. Roth, Rodschiedia P. G. Gaertner

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system system APG IV z 2016)

Należy do rodziny kapustowatych (Brassicaceae) (w obrębie której należy do blisko spokrewnionych z rodzajem rzodkiewnik Arabidopsis^[3], od którego oddzielił się ok. 8 milionów lat temu, i lnicznik Camelina, od którego oddzielił się ok. 7 milionów lat temu^[8][9]), rzędu kapustowców (Brassicales), kladu różowych (rosids) w obrębie okrytonasiennych (Magnoliophyta)^[1][10].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Capparanae Reveal, rząd kaparowce (Capparales Hutch.), podrząd Capparineae Engl., rodzina kapustowate (Brassicaceae Burnett), plemię Capselleae Horan., podplemię Capsellinae Prantl in Engl. & Prantl, rodzaj tasznik (Capsella Medik.)^[11].

Wykaz gatunków^[12][3]

• Capsella bursa-pastoris (L.) Medik. – tasznik pospolity
• Capsella grandiflora (Fauche & Chaub.) Boiss.
• Capsella rubella Reut.

Przypisy