Skrzyp gałęzisty (Equisetum ramosissimum Desf.) – gatunek roślin należący do rodziny skrzypowatych.
Rozmieszczenie geograficzne
Występuje w Azji i Europie z wyjątkiem ich północnych części oraz w Afryce z wyjątkiem jej części zachodniej. Rozprzestrzenia się też gdzieniegdzie poza tymi regionami[3]. W Polsce gatunek występuje głównie w dolinie środkowej Wisły. Poza tym znany z rozproszonych stanowisk na Wyżynie Lubelskiej i Roztoczu, w dolinie dolnego Sanu oraz w dolinach innych rzek karpackich. Na pojedynczych stanowiskach występuje na Dolnym i Górnym Śląsku, w Wielkopolsce, na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, na Pomorzu Zachodnim, na Podlasiu i na północ od Płocka[4].
Morfologia
- Pokrój sporofitu
- Wykształca pędy niezróżnicowane na płonne i płodne. Pędy nadziemne zielone, do 80 cm długości, płożące lub wzniesione, nierozgałęzione lub rozgałęzione nieregularnie[5].
- Pokrój gametofitu
- Blaszkowate przedrośle wyrastające z zarodnika[4].
- Kłącze
- Trwałe (zimujące), podziemne (na głębokości 0,6-1,6 m), bardzo rzadko z bulwkami magazynującymi skrobię (służącymi także do rozmnażania wegetatywnego). W części centralnej obecny jest wąski przewód powietrzny. Podzielone na czarnobrunatne międzywęźla o długości 4–8 cm i grubości 7 mm. W węzłach wyrastają liczne, wznoszące się ku powierzchni gruntu odgałęzienia[4][5].
- Korzenie
- Wyrastają z kłącza w węzłach, nitkowate.
-
Łodyga
- Osiąga od 10 do 80 cm wysokości, jest zielona, rozgałęziona nieregularnie lub wcale. Wewnątrz z szerokim przewodem powietrznym. Międzywęźla mają po 3–10 cm długości i są żeberkowane. Między 6–26 wypukłymi, szorstkimi żebrami, znajdują się głębokie rowki[5][4].
- Liście
- Wyrastające okółkowo liście zrastają się brzegami tworząc wokół łodygi zieloną pochwę liściową, w górze nieco rozszerzoną. Na szczycie pochwy (od 1/3 jej długości) znajdują się wolne ząbki, w dołu czarnobrunatne, na szczycie białawo obrzeżone[5][4].
- Kłos zarodnionośny
-
Zarodnie zebrane są w zaostrzony zwykle na szczycie kłos z osią pełną (bez przewodu powietrznego).
Biologia i ekologia
Bylina, geofit ryzomowy. Rośnie nad brzegami wód, na łachach powstałych z piasków i żwirów. Dość często spotykany na siedliskach antropogenicznych, np. na torach i nasypach kolejowych, na żwirowiskach, przyczółkach mostowych, na wałach. Występuje głównie na madach i na podłożu żwirowym lub kamienistym[4]. Zarodniki dojrzewają od maja do lipca. Liczba chromosomów 2n = 216[6]. Gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Vicio lathyroidis-Potentillion i Ass. Festuco rubrae-Equisetetum ramosissimi[7].
Zagrożenia i ochrona
Gatunek umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)[8].
Przypisy
-
↑ Jean-Michel Guillon. Phylogeny of horsetails (Equisetum) based on the chloroplast rps4 gene and adjacent noncoding sequences. „Systematic Botany”. 29 (2), s. 251–259, 2004. DOI: 10.1600/036364404774195467 (ang.).
-
↑ The Plant List. [dostęp 2017-01-29].
-
↑ Equisetum ramosissimum (ang.). Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2009-04-29].
-
↑ a b c d e f Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
-
↑ a b c d Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
-
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
-
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
-
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
Bibliografia
- Irena Rejment Grochowska: Skrzypy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1954, s. 49-51.
